Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 7
(1843)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–
Auteursrechtvrij
[pagina 337]
| |
Eersten uytgangh.
philippus alleen.
Wat is 't doch dat den vorst voor my verborgen hout,
En 't geen hy, naer ick merck, sijn susters heeft betrouwt?
Indien de gissingh my de waerheyt doet ontdecken,
'k Denck dat hy sigh bereyt om uyt het hof te trecken.
Hier komt den hertogh, 'k sal misschien door hem verstaen
Wat my van sijn besluyt den keyser geeft te raên.
| |
Tweeden uytgangh.
philippus, philibert.
philippus.
Uw aenzicht, hertogh, schijnt my vol bekommernissen.
philibert.
O Vorst! de rêen daervan zijn lichtelijck te gissen:
Als 't hooft in lijden is, de leden zijn in smert:
Soo treft des keysers quael mijn medelijdend hert.
Sijn uytgemergelt vleys en buygende ghebeente
Beroert het raedthuys, en bekommert de ghemeente;
Een iegelijck ghevoelt des keysers minste leet.
Hy was in sijn bestier soo vaderlijck bereet
Om 's onderdaenens ween en lasten te vermind'ren,
Dat s'hem beminnen als naturelijcke kind'ren;
Een enckel hooftsweer van dien goedertieren vorst
Beswaert hen in 't ghemoet, benauwt hen in de borst:
Het droef gerucht alleen van sijne pijnlijckheden,
Verbaest de borghery, ontrust gheheele steden;
Sijn quelligh lijden doet den edeldom ghewelt;
Het gantsche landtschap is om sijnen noot ontstelt;
| |
[pagina 338]
| |
Daer is geen mensch die niet met vreught sijn bloet sou geven
Tot koestring en behout van een soo dierbaer leven.
Ach! nu 't gemeene volck uyt enckel deirenis
Met sulck een keysers smert soo medelijdende is,
Wat medelijden moet my in de ziel niet pranghen,
Die soo veel jonsten heb van sijne hant ontfanghen?
philippus.
Heer hertogh, uwen rouw en 't lijden der gemeent
Zijn wonder wel ghegront, en wettelijck vereent;
Des keysers daeden, en uytmuntende eygendommen,
Zijn tot den hooghsten top van glory opgeklommen;
De gaeven van sijn ziel zijn onwaerdeerelijck:
Die gaeven maecken u sijn wee soo pijnelijck;
En uw danckbaerigh hert ghevoelt met groote reden
Al 't geen hy lijden moet in sijn verswackte leden.
Maer eer ghy uwen druck soo hooge rijsen doet,
Bemerck wat nevens u mijn ziele lijden moet.
Door wat verbeeltenis begrijpt ghy 't medelijden
Dat mijn ghemoet beswaert om sulck een vaders lijden?
Wat maete geeft ghy aen mijn achterdocht? wat maet
Aen mijnen hertenrouw, die 't al te boven gaet?
In 't lastigh overwicht van soo veel heerlijckheden,
Wordt mijn heer vaders hulp my seffens afgesneden,
Die door d'aensienlijckheyt van sijne heldendaên
De Spaensche grootheyt dede in vollen luyster staen.
Is 't niet te duchten, dat de macht van soo veel rijcken
Met hem aen 't wagg'len is, en gaet met hem beswijcken?
En vrees ick niet met recht, dat na sijn droeven val
Die machtigh heerschappy ter neder storten sal?
Ach! spreeckt voortaen niet meer van uwe pijnlijckheden,
Vergeet d'onsteltenis van landen en van steden,
Verswijgh my wat gemeent, wat kerck en adel lijdt;
En overweeght alleen 't ghewelt van mijnen strijdt:
Ghy sult soe spoedigh niet daer van de grootheyt vatten,
Of al uw lijden sal in damp en roock verspatten.
| |
[pagina 339]
| |
philibert.
Heer coningh, uwe ziel uw herte zijn ghestelt,
Gelijck 't betaem'lijck is aen eenen grooten helt.
Uw sorgh en teederheyt bewijsen, bey te gader,
Dat gyh den waeren soon zijt van sulck eenen vader:
Doch dese teederheyt en sorgh beletten niet,
Dat ghy den last aenveert die u den heere biedt.
Uw volck'ren, op het punt van Carel te verliesen,
Vertroosten sigh dat 't lot Philippus wou verkiesen,
En hebben heel hun hert en liefde aen u gehecht;
Sy sien in u den steun, den schermheer van hun recht,
Den waeren erfgenaem van 't Oostenrijcks vermoghen,
Die, van de wiegh in deught en eeren opgetoghen,
Den indruck hebt ontfaen van dien verheven geest,
By alle vorsten soo aensienlijcken gevreest.
Na soo veel jaeren in beroerte en krijgh gedreven,
Sy hopen onder u in rust en vree te leven.
philippus.
Ick wensche dat den vorst noch menigh jaeren leef,
En hun het soet ghenot van rust en vrede geef;
Op dat hy magh met hun ghenieten en bemercken,
De welverdiende vrucht van soo veel heldenwercken,
Tot mijn besond're vreught, en ieder in 't ghemeen:
Doch, naer het onderstaen van soo veel pijnlijckhêen,
Indien den hemel my noch voorder wil beproeven,
En door het swaer verlies van sulck een helt bedroeven,
Het eenighste dat in dien noot my troosten sou,
Is uw stantvaste deught en onverbroken trouw;
In hope dat ghy soudt den sone willen dienen,
Om 't ghene by u magh des vaders jonst verdienen.
philibert.
Heer coningh, wat door my tot heden wierdt gedaen
Is eygen aen de plicht van eenen onderdaen;
En als ghy my bequaem tot uwen dienst soudt achten,
'k Sou stadigh het voldoen van dese plicht betrachten,
| |
[pagina 340]
| |
Uyt lout're danckbaerheyt; indachtigh, t'allen tijt,
Wat ick u schuldigh ben, en wat ghy weerdigh zijt:
Ja, als der croonen last u daer toe sou verbinden,
Ghy soudt in uw gevolgh veel trouwe dienaers vinden,
Voornaem'lijck in dit landt, in helden soo vermaert.
philippus.
Neen; ick mistrouwe my te seer van hunnen aert,
En segh u, 't gene ick noyt bekent heb aen een ander:
Wie 'k hier als gunstling stel, het is geen Nederlander.
Sy zijn soo langh gewent een sachte heerschappy,
Dat hun het soetste jock schijnt eene slaverny;
Soo groote minnaers zyn 't der vrijheyt hunner staeten,
Dat sy in hunnen vorst den minsten eersucht haeten.
Sy houden sijn persoon gedurigh in hun macht,
Jae eygh'nen sigh alleen de sorgh van sijne wacht;
En van sijn hert jalours, gelijck van sijn vermogen,
Sy konnen schier by hem geen vremdelingh gedoogen;
Aldus besoet'len sy den glans der majesteyt,
En komen licht tot smaedt door die ghemeensaemheyt,
Waer langhs sy sigh soo seer in 't hoogh gesagh indrijven,
Dat slechts den naem alleen den prins kan overblijven.
Voorwaer, wie heerschen moet op soo een snoo bedingh,
Gelijckt min eenen vorst, dan eenen huerelingh.
philibert.
'k Beken, men siet in hun dusdanige ghebreken.
Daer tegen hebben sy veel gaeven die uytsteken;
Onwilligh sullen sy geen kleyne last ontfaen:
Gewilligh nemen sy de grootste lasten aen,
En zyn, als 's vorsten roem en 't vaderlandt sulcks vraghen,
Steeds veerdigh goedt en bloedt, jae 't leven selfs te waghen.
De vrijheyt wordt by hun geacht voor 't hooghste goedt;
Tot 's lands behoudenis ontbreeckt hun noyt den moedt,
Doch s'ieveren niet min om voor hun prins te strijden,
Waer vreemd'lingh of gebuer sijn heerlijckheyt benijden:
In 't uytterste ghevaer soo onberoerelijck
Als in den arbeydt kloeck en onvermoeyelijck.
| |
[pagina 341]
| |
Ghelijck hun middelen zijn nimmer uyt te putten,
Soo kan geen swaerigheyt hun ondernemingh stutten:
Hun moedt groeyt met den last en wederstrevingh aen,
Sy wag'len nimmermeer; maer vallen neer, of staen.
Hun herten zijn seer swaer om dwingen, licht om leyden;
In jonsten uytgestort; in 't vragen seer bescheyden;
In d'aenval onversaeght; voor d'aenval rijp van raet;
Gespaersaem in hun huys; mildaedigh voor den staet,
Voor wiens nootwendigheyt sy hun ghemack verkorten,
Jae hunne goederen vrijwillichlijck uytstorten.
Soodanigh wierden sy bevonden in den tijdt
Van uw doorluchtige voorvaderen, soo wijdt
Vermaert om hunnen moedt en prinsselijcke zeden:
Soodanigh acht den vorst uw vader hun noch heden:
Soodanigh heeft hy hun in vrede en krijgh beproeft,
Wanneer hun raedt en arm hem heeft in noot behoeft;
Terwijl hy onder hun d'oproerighe hun vleug'len
En dert'le hooghmoet wist gestrenghlijck te beteug'len.
philippus.
Sijn heerschingh was te sacht voor hunnen wrevlen aert,
En sijne goetheyt heeft het sweert te seer gespaert
In wederspannighen hun moetwil te verleeren:
Die goedtheyt diende slechts de Nederlantsche heeren
Tot voedtsel en gestreel van hun hooghmoedigheyt.
Ick heb voor sommighen een groote tegenheyt;
Maer onder dese, meest voor Egmont en Oraignien:
't Schijnt dat de mogentheyt en heerschappy van Spaignien
Tot hun verneeringh met Bourgondien is vereent.
Den prins bespiedt met list de jonsten der gemeent,
Archlistigh, loos, doortrapt, eersuchtigh en behendigh,
Besorght om t'allen tijdt te decken sijn inwendigh,
t' Ontdecken 't ghene hy van and're denckt of vreest.
Den graef onbuygelijck van inborst, moedt en geest,
Vast steunende op sijn macht, verydelt in gedachten:
Hy stelt sijne stam en huys by d'edelste geslachten,
En acht sigh noodigh aen den keyser en sijn raet.
Twee groote mannen; maer gevaerlijck aen den staet.
| |
[pagina 342]
| |
philibert.
Uw majesteyt heeft bey naer hunnen aert beschreven:
Doch beyde hebben oock aen vorst en staet ghegeven
Veel blyken van hun moedt, trouw, oordeel en beleyt.
philippus.
Maer, hertogh, dunckt u niet dat 's keysers achtbaerheyt
Hun eersucht wederhout? en magh ik niet met reden
Beducht zijn voor hun trouw by 't insien hunner zeden?
Indien 't aen vader quam t'ontbreken, dunckt u niet
Dat ieder van dan af naer mijn verdeldingh siet,
En dat ick qualick sal naer hun verwachtingh loonen
Twee dienaers, die weerzijdts soo grooten erghwaen toonen,
Jae, hun voorleden dienst, my rekenen tot schult?
't Bywesen van den vorst bedwinght hun tot ghedult:
Maer als eens dit ontsach voor goet gheweirt sal wesen,
Dan wordt mijn achterdocht voor wel ghegront gewesen.
Hier komt de koningin der Hongeren, laet my,
Heer Philibert, met haer voor weynigh stonden vry.
| |
Derden uytgangh.
philippus, marie.
philippus.
Mevrouw, uw langh vertoef vermeerdert mijne sorgen.
Kom segh my wat den vorst houdt voor sijn soon verborgen?
marie.
Heer coningh, men ontdeckt u stracx des keysers sin;
'k Verwacht hier tot dien eynd de Fransche coningin:
Ick heb my met den vorst verheught, om uwe maeren
Van Enghelant, en hoop de vree voor menigh jaeren
Gevest te sien, tot rust van 't Spaens en Frans ghebiet.
Hoe vindt sigh de vorstin der Britten?
philippus.
Sy geniet
Een volle welstant in 't bestier van haere rijcken,
Waer uyt sy stadigh tracht de ketters te doen wijcken;
| |
[pagina 343]
| |
Doch, spijt haer wijse sorgh en Polus vierigheyt,
'k Sie haere volckeren daer weynigh toe bereyt.
Veel onder hun, door een verleyde tongh bedrogen,
Versteken 't waere licht, al sien sy 't met hun oogen,
En volghende de drift van hun begeerlijckheyt,
Omhelsen eene leer die hunne lusten vleyt.
En, metter daedt, wat heeft men anders te verhopen
Van een onstuymigh grauw, wiens herten, altijdt open
Naer nieuwghesintheyt, licht beroert zijn en besmet,
Soo snel en schielijck als een weerhaen omgheset?
Wat heb ick sedert dat verbondt al swarigheden,
Verdriet en ongemack, in hert en ziel geleden!
't Is waer, de coningin verdient om haer persoon
Niet minder dan 't ghenot van eene keysers croon;
s'Is weerdigh om haer deught en hoffelijcke zeden
Van s'werelts oppervorst te worden aengebeden;
Godtvruchtigh en vernuft, ontsachelijck en soet,
Behaegelijck en wijs, beleeft en groot van moet,
Verschijnt sy op den troon, in 't hof, en langhs de straeten:
't Schijnt dat sy is geschickt om haere ondersaeten
Te reg'len door de wet der waere reed'lijckheyt,
En 't meeste deel van hun, door dwalinghen verleyt,
Weer in de roomsche kerck en godtsdienst te versaemen;
Dees haere gaeven, en bekoorlijckheden praemen
Niet weynigh mijn begeert in mijn afwesentheyt.
Maer wat heeft haer ghemeent door wrevelmoedigheyt,
Wat heeft den adel my door trotsheyt doen verdragen!
Sy vinden niet in my hetgheen hun kan behaghen;
Al mijne wercken, en mijn woorden zijn verdacht:
Sy schelden onder hun mijn statigheyt voor pracht;
Mijn rijpheyt, voor bedrogh; mijn zedigheyt, voor listen.
Sy schijnen tegen my om 't hooghst gesagh te twisten,
En hunne spitse tongh, op een spotswijsen sin,
Noemt my in 't openbaer den man der coningin,
Die sonder eygendom, besittingh, noch erflanden,
Sijn onderhoudingh treckt uyt Britse en Iersche handen.
Mevrouw, hoe denckt ghy dat ick dulde desen smaet?
marie.
Gelijck 't een vorst betaemt, die met een rijpen raet
| |
[pagina 344]
| |
En ed'le lijdtsaemheyt, ontweerdight t'overlegghen
Wat soo baldadighe ghemeent van hem derft segghen:
Hun tongen zijn gewent te steken naer de croon;
Hun dert'le woestheyt stoot gedurigh op den troon:
Is 't wonder dat s'hun vorst en godtsgesalfden lastren,
Naedien sy van 't geloof en s'heerens wet verbast'ren?
Ghy hebt seer wijsselijck ontveynst hun dertelheyt,
Wier kennis tergen moest uw strenghe majesteyt,
Waer door hun samen wierdt gelegentheyt gewesen,
Op dat ghy meer veracht of meer gehaet soudt wesen.
Maer dat smaedtsuchtigh volck verandert haest van toon,
Als 't u gesteygert siet op uw heer vaders troon,
Waer by de heerschappy der Albioensche rijcken
Slechts als een landtschap is, of prinsdom te gelijcken.
Doch, nopende uwe trouw; ghy weet den waeren gront
En reden, die den vorst aenrieden dit verbont:
Den iever van Godts wet, den steun van sijn vermogen,
De ruste van den staet heeft hem daer toe bewogen:
Den samenhandel is Madrid en Londen nut;
Sy worden wederzijdts versterckt en onderstut,
Gevest in hun besit, versekert van den zeghen,
En konnen met hun macht al d'ander overweghen.
Maer s'keysers eerste wit was, door soo wichtigh werck,
In dat rampsaligh rijck t'herstellen Godes kerck,
Die sedert Hendricks val (van Roomen afgesneden)
Door soo veel ketters, en dwaelgeesten was vertreden.
philippus.
Dit wit was oock het mijn; hier voor heb ick mijn rust
En vrijheyt afgeleyt met heel mijn hertelust:
Hier voor wil ick met vreught en vrijen wil versaecken
Al wat op aerde kan een vorst geluckigh maecken.
Ick sorgh voor heerlijckheyt, voldoeningh, noch gesagh,
Indien mijn ooghwit slechts sijn doel bereyken magh.
marie.
Den heer, ô vorst! is met uw goeden wil te vreden,
En weet wat middelen hy daer toe sal besteden;
| |
[pagina 345]
| |
't Geluckt of niet, ghy hebt van uwen kant voldaen.
Een prins moet voor Godts eer en sijnen staet afgaen
Geheel sijn tijdelijck vernoegen en belanghen;
Hy heeft de staf en croon van sijne handt ontfanghen,
Hy geeft den Heere weer al 't gheen hy met den staf
En croon ghenadighlijck en overvloedigh gaf.
Sijn vrijheyt heeft hy door sijn heerlijckheyt verloren:
Hy is niet voor sigh self, maer voor sijn volck geboren,
Verbonden heel sijn lust, begeerte, en eygenbaet
Opt'offeren tot nut en voordeel van den staet:
Het is hem nimmer vry uyt eygen wil te kiesen;
Hier in zou hy het spoor van sijne plicht verliesen.
Op dat hy nimmermeer in dees verkiesingh mis,
Hy volghe niet sijn hert, maer sijn verbintenis.
Gelijck een stroom, soo sleypt het voorbeelt sijner zeden,
Neerstroomende achter hem, de landen mee en steden.
Denck eens hoe menigh ziel sijn deughtsaem leven sticht,
En hoe verargerlijck de breuk is van sijn plicht.
philippus.
Soo wordt der vorsten lot en trotse heerschappye
Met recht ghenoemt een last en swaere slavernye.
marie.
Een last die in gheluck, genucht, en troost verkeert,
Wanneer den vorst sijn lust door reden overheert;
Dees overheeringh is den aldergrootsten zeghen
Die oyt op aerden is den hemel afgezeghen;
Sy stijft des coninghs hert in wijsheyt, eer, en deught,
En geeft een voorsmaek van d'oneyndelijcke vreught.
Hier komt vrouw Leonoor.
| |
Vierden uytgangh.
philippus, marie, eleonor.
philippus.
Mevrouw, stil mijn verlangen,
Waer door mijn herte wierdt om uw vertoef bevangen.
| |
[pagina 346]
| |
eleonoor.
Ghy waert, heer coningh, in te minsaem onderhout,
Dan dat ghy naer mijn komste aldus verlanghen sout.
philippus.
Ghy weet wat redenen my buytendien noch praemen.
eleonoor.
Kom, volgh, vertrecken wy in 't heymelijck te saemen;
Ghy wordt in korten tijdt bevrijdt van dat verdriet,
En in 't geluck verheught dat ghy voor handen siet.
|
|