|
| |
| |
| |
Maria van Braband.
De geschiedenis onzes vaderlands nagaende, vinden wy vele schoone trekken, door onze voorouders bedreven, daerin aengeteekend; menig groot karakter heeft zich den vaderlandschen roem waerdig gemaekt, menig belgische held heeft blyken van onverschrokkenheid en moed aen den dag gelegd, by het afschudden van het knellende juk, door vreemde beheerschers op den nek der Belgen geworpen; anderen hebben de schoonste blyken van edelmoedigheid getoond, het onregt bestreden of de onschuld verdedigd. Onder de zulken, die op de eene of andere wyze in de jaerboeken onzer geschiedenis schitteren, mag gewis de brabandsche Hertog Jan I gerekend worden, als die den naem van edelmoedigen broeder by dien van dapperen krygsman voegde. Een treffend verhael zoo uit zyn leven als uit dat zyner brave zuster Maria, door hare deugden, ongelukken en begaefdheden zoo vermaerd, zal eene hooge gedachte van de grootheid en edelmoedigheid onzer belgische ridders geven.
Maria, de zuster van den brabandschen Hertog, was eene bovenmate schoone vorstinne; hare ryzige gestalte, haer vriendelyk gelaet, de zoete woorden, die zoo zachtjes van hare lippen vloeiden, maekten hare tegenwoordigheid zoo aengenaem, dat men in de koninklyke hoven, waer zy verscheen, haer met den meesten geestdrift ontving; en was zy eene beminnelyke jongvrouw, hare deugden overtroffen nog verre hare schoonheid. Zy stelde voornamelyk prys op het beoefenen harer pligten; niets verschafte haer meer genoegen dan noodly- | |
| |
denden ter hulp te komen; wie in druk was, moest van haer als van eene ware moeder troost verwachten; zy was eene brave, geleerde en verstandige vorstin; niet alleen beoefende zy de schoone kunsten, niet alleen verwierf zy, als dichteresse, in haren tyd eenen grooten naem, maer ook, naer het voorbeeld van haren vader, Hertog Hendrik, begunstigde zy dezelve, waer het in haer vermogen was.
Met zoo vele schoone begaefdheden versierd, kon het niet anders, of de hand der brabandsche prinses moest door menigen vorst ten huwelyk worden gevraegd. De fransche Koning Filips-de-Stoute, weduwenaer van Isabella van Arragon, slechts dertig jaren oud zynde, was degene, die, met toestemming van den brabandschen Hertog, het geluk genoot de deugdzame Maria tot gemalin te bekomen.
Filips had voor zyne echtgenote de meeste achting; hy behandelde haer zoo als een man met zyne gade behoort omme te gaen, voorkomende al wat haer de minste droefheid zoude kunnen veroorzaken; hy deed haer de eerbewyzingen, aen haren rang betamende, ja hy raedpleegde haer wanneer de last des ryks te zwaer op zyne schouders drukte, en had dan ook voor haer oordeel den meesten eerbied. Derwyze smaekten zy beide, in den schoot des huwelyks, de reinste vreugde, tot dat eindelyk het monster van tweedragt en afgunst zyn gift over hunne zoete genietingen kwam storten, om het rein genoegen, dat zy smaekten, zoo mogelyk, voor altoos te vernietigen.
Te dien tyde leefde er aen het fransche hof een fyn doorslepen man, Pieter la Brosse genaemd; deze had zyne loopbaen onder Lodewyk IX begonnen, wien hy als barbier, een beroep dat hem met onze hedendaegsche heelmeesters gelyk stelde, gediend had. Door zyne listig- | |
| |
heid en zyn deftig voorkomen had hy zich tot gunsteling van Filips weten te maken, welke vorst hem opvolgendlyk met hooge bedieningen verheerlykte.
Het was den nydigen La Brosse niet genoeg by den Koning zeer geacht te zyn, hy wilde er alleen de gunsteling van wezen; dit was dan ook de reden waerom hy met afgunstige oogen de groote liefde, die Filips zyne beminnelyke ega toedroeg, aenschouwde: zyne vrees was, dat zyne achting by den Koning daerdoor zoude verminderen, waerom hy weldra besloot al zyne krachten in te spannen om de deugdzame Koningin in ongenade by haren gemael te brengen. Maer hoe dit aengelegd? het was geene zaek van klein belang zulke stoute onderneming te wagen; het vernuft moet al zyne krachten aenwenden om iemand van iets, waervoor hy de meeste achting heeft, eenen afkeer te doen opvatten. Des niettegenstaende, het besluit was genomen; er moesten dus maetregelen genomen worden om het uit te voeren.
Niet lang nadien rukte eene schielyke dood 's Konings oudsten zoon (waerschynelyk door La Brosse vergeven) in het graf. Ontroostbaer over dit verlies, verviel Filips in de diepste droefheid. Maria, die voor den jongen Prins eene zoo groote genegenheid gevoed had, als of het haer eigen kroost geweest ware, nam ook deel in de smart van haren gemael; zy voelde haer hart bloeden by het betreuren van den jongen vorst, en niet te min ging de lage gunsteling den nog zoo diep in rouw gedompelden Koning vinden, en trachtte dezen door allerlei drogredenen te doen gelooven, dat de Koningin de dagen van zynen zoon, door het toedienen van vergif, verkort had, en dat zy ook zyne andere kinderen naer de eeuwigheid wilde gestuerd hebben, om de vruchten van haer eigen huwelyk op Frankryks troon te plaetsen.
| |
| |
Wat zal Filips doen? kan hy zyne tedere gemalin verdacht houden? Zal hy het voorbeeld van al wat deugdzaem is aen zulke euveldaed pligtig kunnen oordeelen? Zal hy aen de woorden van eenen lagen vleijer geloof slaen? Eene zoo afgryselyke ontdekking, hem door zynen vertrouweling met allen glimp van waerschynlykheid voorgedragen, bragt hem in de uiterste verlegenheid.
De ongelukkige vader, aldus de prooi van den argwaen geworden, gaf de onschuldige Maria, die tot alsdan al zyn geluk had uitgemaekt, met wie hy tot op dit oogenblik de reinste vreugd had genoten, aen een daer toe byzonderlyk aengesteld geregtshof over. La Brosse nam de gelegenheid waer om zynen helschen aenslag naer wensch te doen slagen; zeer veel invloed op het hart des Konings hebbende wist hy het by dezen zoo verre te brengen, dat dit geregtshof door mannen van zynen aenhang zamengesteld werd. Wat de ongelukkige Koningin van zulke verkochte schepselen te wagten had, is ligt te begrypen; het duerde niet lang, of zy werd veroordeeld, om, als schuldig aen vergiftiging van 's Konings zoon, levendig verbrand te worden.
Zie daer eene brave vrouw, het voorbeeld van al wat deugdzaem was, op de afschuwelykste wyze met voeten getreden, zie daer eene opregte moeder, door al hare kinderen zoo zeer bemind, met ketenen beladen, in eenen afgryselyken kerker geworpen, het einde van haer leven afwachtende. Hoe bitter het der ongelukkige Maria was en weelderig paleis tegen een duister kot, de smakelykste spyzen (in den kring van vrienden voorgediend) tegen eene morsige maeltyd in de gevangenis, een zacht donzen bed tegen een leger van strooi te moeten wisselen, is ligt te begrypen, en dit alles
| |
| |
is nog niets in vergelyking by het uitzicht der schandelyke en pynelyke dood welke haer bedreigde. Slechts ééne hoop bleef haer tot hare redding over: zy was uit eenen edelen stam voortgesproten, en in deze hoedanigheid stond het haer vry Gods regtvaerdigheid in te roepen, en hare onschuld door de wapenen te laten bewyzen.
Nauwelyks heeft zy den wil betuigd om op die wyze hare onschuld te toonen, of het strydperk wordt bereid gemaekt; afgezonderde plaetsen wachten de bloedverwanten, de regters, en menige andere persoonen van hoogen rang. Twee tenten worden opgeslagen, de eene voor den aenklager, de andere voor de tegenparty; de eene voor La Brosse, of voor hem, die zich zoo laeg kon vernederen om voor geld de aenklagt, door zynen meester gedaen, te verdedigen, de andere voor den ridder, die de heiligste zaek, de onschuld zelve, van een gewissen ondergang moest verlossen. Doch wie zal het wagen de party der ongelukkige Koningin op zich te nemen? Wie zal het zyn die niet gedoogen zal dat onschuldig bloed door beuls handen worde geplengd? Menig braef edelman had gaerne die taek op zich genomen; maer de vrees voor den listigen booswicht, de vrees van in ongenade te vallen by hem, die op 's Konings wil zoo veel vermogt, en van misschien daerdoor zoo verre te komen van zelf in de boeijen gekneld te worden, deed elk terug deinzen, deed ze allen van zulk edelmoedig besluit afzien. Maria vond dus niemand; en ondertusschen het doodvonnis is geveld, het tydstip der volvoering zal genaken. Indien zy tegen den bepaelden dag, haer door de wetten toegekend, geen ridder vindt om gewapend hare zaek te verdedigen, zal zy aen beuls handen overgeleverd worden, en haren naem voor eeuwig, en tot schande van haer edel
| |
| |
geslacht, als dien van eene moordenares, in de geschiedenis aengeteekend staen.
Te vergeefs wachtte zy met eene heldhaftige overgegevenheid van wil, dat de Almogende haer een ridder zou toezenden om hare onschuld met de wapenen te verdedigen, vurig smeekte zy den hemel, en dit niet zoozeer voor haer eigen bestaen, als op de gedachten van hare tedere wichten na hare dood aen de wraekzucht van eenen listigaerd blootgesteld te laten. Dit denkbeeld perste haer, als het ware, bloedige tranen af. Kon de Almagtige de hem zoo vurig toegestuerde verzuchtingen, eene zoo zuivere smeekbede, onverhoord laten? dit was niet te denken.
In het midden van hare folteringen had Maria zich het middel verschaft om door eenen brief haren akeligen toestand aen haren broeder bekend te maken; doch daer het tydstip, dat zy hare onverdiende straf moest ondergaen, nakende was, verwachtte zy ook van dien kant geene hulp meer. Aen de hevigste aendoeningen ten prooi, weende en bad zy op zekeren dag weder vurig, en wendde hare blikken ten hoogen, toen de slotbewaerder haer kwam aenkondigen, dat een pelgrim, zoo even aengekomen, haer wenschte te zien, en haer een woord in het geheim te zeggen had.
Als eene hemelsche boodschap ontving zy deze tyding. ‘Ach! zegt zy tot zichzelve, God zal eindelyk myne bede verhoord hebben, hy zal my eenen beschermengel toezenden; myne heilige zaek zal verdedigd worden!’
Met rasse schreden volgt zy den man, die haer de boodschap bragt, ter plaetse, waer de onbekende haer wachtte. Wat vreugd moest haer bedrukt hart niet gevoelen, wanneer zy onder de kleederen van eenen
| |
| |
ootmoedigen pelgrim haren broeder den Hertog van Braband erkende? Beide vliegen elkander om den hals; lang blyven zy sprakeloos op elkanders borst rusten, tot dat eindelyk de ongelukkige Maria in tranen uitborst, myn broeder! roept zy uit, en, meer zeggen kon zy niet. Zy was te zeer van droefheid afgemat om zoo veel vreugd in eenmael te genieten. ‘Schep moed, myne geliefde zuster, sprak de edele Hertog, God heeft uwe bede verhoord; ik zelf wil uwe onschuld bewyzen, ik zelf wil u van de schandelyke dood, die u wacht, redden, en u uit de handen van den lafaerd, van het monster La Brosse, verlossen.’ ‘Dank zy den hemel, sprak de brave Koningin, dat hy my in de dagen van kommer en weemoed zulke krachtige hulp toezendt!’ en nog een blik wendde zy ten hoogen, haer hart eensklaps met schrik bevangen zynde op de gedachte dat haer edelmoedige broeder misschien zyn leven voor het hare kwam opofferen.
Spoedig was de tyding door geheel het fransche hof verspreid, dat er een onbekende ridder was aengekomen om de zaek der Koningin te verdedigen. Innerlyke vreugd werd door velen gevoeld, die het niet waegden van ze te laten blyken, uit vrees van den onmenschelyken La Brosse te mishagen.
Den volgenden dag kwam Jan, door wien reeds zoo vele blyken van overschrokkenheid en moed aen den dag waren gelegd, te voorschyn. Nooit had hy het zwaerd in de vuist genomen om edeler, om heiliger zaek te verdedigen. Ten einde onbekend te blyven, en dus zonder zyne faem te schenden met eenen kampvechter, van een onedeler geslacht dan het zyne, te kunnen stryden, had hy zich den helm diep voor de oogen getrokken. Hy gebood den wapenherald den beschul- | |
| |
diger der koningin of deszelfs vertegenwoordiger op te dagen.
Een laeg mensch, een baetzuchtige, het schuim der ridders, indien men het alzoo zeggen mag, door geldzucht aengedreven, had zich van La Brosse laten omkoopen, om de onregtvaerdige zaek voor te staen. Die man stelt zich aen de overzyde van het strykperk. Op het gegeven teeken rent hy, zich sterk op zyn krachten betrouwende, met koelmoedigheid op zynen wederstrever aen. Jan, die een behendig krygsman was, ontweek den slag van zynen vyand, en bragt hemzelven eene diepe wonde toe. Nu was de woede van den verkochten man ten top gestegen; nu ook was het tyd, dat Brabands hertog zich op zyne hoede hield. Hunne zwaerden blikkerden door de lucht, en vielen, met harde slagen, op elkanders harnassen; twintig malen trachtte de aenhanger van La Brosse den Hertog te doorbooren, twintig malen weerde deze de slagen, op hem gericht, behendig af. Eindelyk vat Jan hem om het lyf, en, hem het leven willende sparen, beproefde hem buiten het strydperk te werpen, doch vruchteloos; de vertegenwoordiger van La Brosse, een man van eene buitengewoone kracht, belette hem aldus de zegenprael te behalen. De hertog, vlammende naer de verlossing zyner zuster, vond gelegenheid zynen degen te hernemen, en stiet dien door het hart van zynen vyand, zoo dat deze krachteloos nederzeeg, en weinige oogenblikken daerna op het strydperk zynen laetsten adem uitblies.
Eene talryke menigte van volk was toegetreden om van het akelig schouwspel, dat van het lot der door hen zoo zeer geachte koningin moest beslissen, ooggetuige te wezen. Allen stonden het gevecht met reikhalzende verwachting sprakeloos aen te staren, en vreesden, dat de onbekende ridder door den sterkgespierden ver- | |
| |
tegenwoordiger van den listigaerd zou worden overwonnen. Maer hoe voelden zy zich niet den boezem van vreugd kloppen, wanneer zy zagen, dat hunne vrees niet verwezenlykt werd! Een luide vreugde-kreet steeg hemelwaerts, op het zien, dat de vreemdeling zynen vyand geveld had. ‘God zy dank, fluisterde de eene brave den anderen in het oor, nu zullen wy ten minsten onze goede Koningin behouden; maer, wie mag hy toch zyn, die Maria zoo edelmoedig verdedigd heeft? wie is hy toch, die de wraekzucht van 's Konings gunsteling heeft durven trotseren?’ Niemand kon dit verklaren.
Ondertusschen is de vreemde overwinnaer het strydperk uitgetreden, en ontvangt hy de vriendelykste handdrukkingen en gelukwenschingen over den goeden uitval, terwyl men naer de gevangenis snelt, om de aldaer biddende Maria hare verlossing aen te kondigen, de biddende Maria, ja, want deze had, gedurende al dien tyd, niet opgehouden hare verzuchtingen tot God te sturen, ten einde zoo veel gratie te verwerven, dat de dagen van haren geliefden broeder door het vyandlyk zwaerd niet verkort wierden. Op het hooren dezer troostvolle tyding sprong de koningin van blydschap op, en verscheen, daer zy nu van den boozen aenslag van den nydigen La Brosse niets meer te vreezen heeft, aldra voor de voeten van haren broeder. Hertog Jan had, om zyne zuster te kunnen omhelzen, den helm van voor de oogen geschoven, en werd al spoedig door het volk herkend, te meer, daer de als van vreugde byna bezwymende koningin de zoete woorden van lieve broeder over hare lippen had laten glyden.
De vreugd en verwondering was nu by elk ten top gestegen; aller harten waren ontroerd, en tranen van aendoening biggelden uit de oogen der aenschouwers van
| |
| |
deze vertooning; allen verwonderden zich met deelneming over de broederlyke liefde en den moed van zoo edelmoedigen prins, terwyl de vreugdegeroepen van leve de koningin, leve haer waerdige broeder de hertog van Braband, de lucht deden weêrgalmen.
Nu was de vrome Maria verlost; het venyn, door haren vyand tegen haer geschoten, had zyne volle uitwerking niet gedaen; hare vryheid was haer wedergeschonken; maer kon zy aldus voort leven, altyd in de gedachte van by hem, die eenmael voor haer een zoo tederen echtgenoot geweest was, verdacht te zyn dat zy de dagen van den kroonprins verkort had? De wyze voorzienigheid kon niet langer vertoeven om het vurig smeeken van haer, die niet ophield van bidden, ten einde alles in het ware daglicht mogt zyn gesteld, te verhooren.
De koning, die nooit ten vollen aen de schuld zyner Ega geloofd had, en zich slechts door den valschaerd La Brosse had laten verleiden, en door dezens listigheid in twyfel was gebragt, begon nu ook in ongerustheid te geraken; hy deed een ernstig onderzoek doen, om al de persoonen, eenigzins in deze zaek betrokken geweest, te ontdekken, waerdoor hy vernam, dat er onder dezelve eene vrouw was, die door het gemeen voor heilig erkend werd, en dat deze de geheimen van het hart der koningin kende. ‘Goed, zeide Filips, dan zal onze wensch volbragt zyn! een zoo godvreezend mensch zal zich niet veroorloven woorden van onwaerheid over hare lippen te laten komen.’
Een bode werd dan, tot de uit eenen edelen stam gesproten vrouw, zynde een beggyn, afgevaerdigd; uit 's konings naem werd zy verzocht het wegens deze zaek aen haer bekende mede te deelen; ‘zeg aen den Koning,’ sprak de beggyn, ‘dat hy geen geloof zou slaen
| |
| |
aen hen, die hem van zyne edele echtgenote kwaed spreken, want zy is onschuldig van de misdaed, die men haer oplegt’ en dank zy den hemel, de verklaring dier geestelyke bragt niet weinig te weeg om den twyfel uit het hart van Filips te verbannen; hy gaf er geloof aen, overtuigd zynde, dat een waerlyk godvruchtig hart zich aen geene logentael kan pligtig maken.
Eene byvallige, doch gewigtige gebeurtenis kwam ten vollen den blinddoek van voor de oogen des konings wegrukken. De listige La Brosse had lang genoeg zyne rol gespeeld, en die rol was nu ten einde geloopen. Op dit tydstip was Frankryk met Castiliën in oorlog. Het was den nydigen barbier niet genoeg geweest de koningin valschelyk te beschuldigen; hy moest ook nog een landverrader zyn. Heimelyke betrekkingen knoopte hy met den vyand aen; afgevaerdigden, brieven van zyne hand dragende, waren door hem naer den koning van Castiliën gezonden. Een dezer boden werd, op weg, door eene zoo hevige als schielyke ziekte overvallen, ten gevolge van welke hy genoodzaekt was in een naby gelegen klooster om herbergzaemheid te gaen verzoeken, alwaer hy, weinigen tyd daerna, overleed. Zyn einde voelende naderen, deed hy, door de wroeging van zyn geweten aengedreven, eenen monnik, waerschynlyk den abt, tot zich roepen, wien hy verzocht zyne brieventasch in 's konings eigene handen over te brengen, en die bede werd hem toegestaen. De monnik kweet zich getrouw van zynen last; hy deed een geheim gehoor by den koning vragen, en dit bekomen hebbende, overhandigde hy den vorst, wat hem door den afgezant van La Brosse was toevertrouwd.
Hoe stond Filips niet verbaesd, wanneer hy de bezegelde brieven van den man, wien hy zoo veel goeds gedaen had, opende, en dat hy zag, dat de inhoud
| |
| |
raedgevingen aen den koning van Castiliën ten nadeele van Frankryk bevattede!
Het geregt werd tegen 's konings gunsteling aengewend, en hy werd nu op zyne beurt veroordeeld, om, niet enkel als landverrader, maer tevens als eerroover der koningin, het leven aen de galg te eindigen.
Nu was de onschuld van Maria ten vollen bewezen; de brave, de achtingswaerdige koningin, de spruit van Braband, prykte als weleer naest de zyde van haren geliefden gemael op Frankryks troon. Gaerne vergaf zy aen de genen, welke zich te ligtgeloovig aen hare beschuldiging getoond hadden; steeds bleef zy de vreugd van haren echtgenoot, het genoegen van hare naestbestaenden, de troost der noodlydenden, tot dat eindelyk de dood haer, die door hare verdiensten en groot karakter den onsterfelyken naem van eene der godvreezendste en verstandigste koninginnen van Frankryk geweest te zyn, verworven had, uit dit leven wegrukte, den 21 january 1321, om in de andere wereld een onvergankelyk geluk te smaken.
Gent, january 1843.
G. COPPENS.
|
|
Auteursrechtvrij