Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 2

[p. 419]

De hongersnood van het jaer 1044.

Eene schipbreuk tusschen de woedende golven der zee is wreed; - een oorlog, die volk en land verwoest, is schrikkelyk; - eene moordende pest doet yzen; maer het wreedste, het schrikkelykste, het ysselykste der onheilen, tusschen welke het menschdom kan dobberen, is een hongersnood.

Yskoud kruipt het bloed in de aderen van hem, die eenen blik terug werpt op de bladen onzer geschiedenis, waerin de verwoestingen des straffenden geessels, die ons Vaderland in 1044, als het ware, uitmoordde, te lezen staen. België en Frankryk werden toen ter tyd met eene driejarige onvruchtbaerheid geplaegd, en eene noodlottige schaerschheid van levensmiddelen veroorzaekte eenen hongersnood, wiens onbeschryfelyke woede dit rampspoedig tydstip op eene betreurenswaerdige wyze kenschetst. De bloeiendste gewesten onzes lands, van ryk en schoon die zy waren, vervielen in eenen kwynenden toestand; - de liefelyke velden, weleer bronnen van overvloed, werden akelige woestenyën; koophandel en landbouw waren levenloos; - geen vee loeide noch huppelde meer op de dorre weiden: alles was somber - alles doodsch, alles, natuer en mensch. De wetten hadden alle kracht, de menschlievendheid hare rechten verloren.

Als eene roofzieke kudde van schuilplaets tot schuilplaets zwervend doorliep het verhongerd volk het land, om zich aen den verslindenden honger te ontrukken, en dan, helaes! gaven deze gedwongene uitwykingen oorzaek tot de afgryzelykste onmenschelykheden; want de

[p. 420]

streken, in welke de hongerige benden zich nedersloegen, werden tooneelen van eene menschenjacht - van eenen verdelgenden oorlog tusschen landgenooten, waervan de jaerboeken der wereld gelukkiglyk weinig voorbeelden opleveren. In de steden en dorpen gingen by dage de menschen stervend over de verlatene straten; geweldenaryen werden gepleegd; menschenvleesch werd in eenige plaetsen ter merkt gebracht, en voor groot geld verkocht; en 's nachts zweefden de verhongerden als hyënen op de kerkhoven, ontgraefden de lyken; en gruwend verlichtte de maen het afschuwelykste mael dat ooit Kannibael aengerecht heeft.

Onder andere zielroerende tafereelen, die de geschiedenis dezes tyds ons nalaet, neem ik het volgende met siddering over.

Een huisgezin leefde, vóór die drie rampzalige jaren van schaerschheid, in den burgerstand gelukkig. De zoetste huwelyksband had een deugdzaem paer gestrengeld, en vyf bevallige kindertjes waren de vruchten eener bestendige liefde. In alle mogelyke ondernemingen lachte de fortuin hun wonderlyk toe, en meer dan een benydde hun steeds vermeerderend welvaren, toen de onvruchtbaerheid België als met eenen rouwsluier kwam overdekken. Verbazend groeide reeds het eerste jaer de duerte der eetwaren aen; de koophandel lag gestremd, en de burgerstand begon zynen vorigen bloei te verliezen. Eene tweede mael weigerde de aerde hare vruchten aen ons lydende vaderland: de nood der inwooners werd drukkender, en het onzalig huisgezin moest dan ook de pynelykste beroovingen onderstaen en zich van een groot deel des huisraeds, ten einde zich het noodig voedsel te verschaffen, met hartzeer ontmaken.

En toen voor de derdemael de vaderlandsche bodem met onvruchtbaerheid werd geslagen, toen werden de

[p. 421]

burgers in de uiterste ellende gedompeld, en dood arm zaten nu vader en moeder van honger schier bezwykend aen hunne éénige bedstede te zuchten, waerin vier uitgemergelde kinderen lagen te zieltogen.

Eene doodsche tint heerschte in gansch het huis, welks stilte, als die van het graf, slechts van tyd tot tyd door den pynelyken kreet van een vyfjarig zoontje, dat om brood smeekte, werd onderbroken. De staet van de vier jonge schepseltjes nam zoo deerlyk eene wending, dat zy het een na het ander bezweken, en hunne reine zieltjes vlogen ten hemel, alwaer de ouders hen weldra hoopten te volgen.

De naekte wooning was nu het éénige dat de ongelukkigen nog bezaten, en dezelve voor brood verkoopen was het laetste reddingsmiddel, dat hun in dezen rampvollen toestand overbleef. Ach! hoe hard moest hun deze berooving vallen! Hoe bitter moesten zy weenen, toen zy tegen een handvol gelds hunnen éénigen schuilhoek, hunnen laetsten pand moesten ruilen!

Doch de maet hunner rampen was nog niet vervuld; want na verloop van eenige dagen zat de bedrukte moeder, met haer zoontje aen de zyde, op de straet, en een levend geraemte lag in hare armen te zwoegen: het was haer echtgenoot, die met den dood worstelde. Gryze hairlokken hingen in wanorde op hare magere schouders; heete tranen van wanhoop biggelden langs hare bleeke, gegroefde wangen, en starend zag zy op den roerloozen mond haers gemaels, die weldra den jongsten zucht loosde. ‘Dood! - gilde zy toen op eenen hartscheurenden toon - ‘dood en koud!’ En eensklaps wendde zy zich tot haer dierbaer wichtje, wilde het aen haer kloppend hart drukken, en het wichtje was - verdwenen.

[p. 422]

Door den honger gefolterd was, op het rampzalig oogenblik van 's vaders marteldood, een onmensch tot by het onnoozel kindje geslopen, had het, ô helsche list! door het bekoorlyk gezicht eens blozenden appels tot zich gelokt, en onbermhartiglyk geschaekt, om het aen zynen verscheurenden honger te slachtofferen.

Vervaerlyk was de wanhopige toestand der kinderlooze weduwe, die, als van het bliksemvuer getroffen, levenloos op het lyk haers echtgenoots nederzeeg, en welligt met hem - hoe ongaerne ik het ook veronderstelle - nog op den zelfden dag aen hare hongerige medeburgers tot voedsel heeft verstrekt.

Wanneer na een schrikverwekken stormweder, dat het angstig aerdryk met bliksemzwangere wolken overdekt en bedreigd heeft, de heldere zon wederom glinstert; - wanneer een zachte balsem de vinnige pynen eener diepe wonde wegneemt, dan zyn de gewaerwordingen, die den boezem uitzetten, onuitdrukkelyk zoet; maer oneindig troostryker voor ons geteisterd vaderland was de medoogende liefdadigheid, die de bisschop van Kameryk, de abt van Gembloux, en een aental andere heeren tydens den hongersnood deden schitteren. De doorluchtige Wazon, bisschop van Luik gaf vooral, in deze noodlottige omstandigheden, het voorbeeld der engelachtigste menschlievenheid en der volledigste zelfop-offering. De weerdige kerkvoogd kocht in vreemde landen alle verkrygbaer koren op; maekte openbare graenzolders, en liet zichzelven het noodige ontbreken, om de behoeftige en hongerlydende huisgezinnen, byzonderlyk die der landbouwers, ter hulp te komen. Zyne verhevene christendeugd trok den zegen over onze voorouders, en de vruchtbaerheid der volgende jaren verloste hen van de ysselykste der plagen. Ook heeft de

[p. 423]

vaderlandsche geschiedenis Wazon's roemweerdigen naem vereeuwigd, op dat zyn geheugen in het dankbaer hart van elken waren Belg altoos heilig en geëerbiedigd leve.

Beveren, wynmaend 1838.

E. VAN MIGEM.