Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 2

[p. 334]

Fragmenten van den ridderroman Ogier van Denemarken.
(twee strooken perkament.)

⁺‘............
.......Ewelike vortan.
Doet mi dit, edel man,
So dat vader no broeder weet.’
‘Jonfrouw, ic ga gereet
(Seide die coninc onvervaert)
Uwe bodscap doen ter vaert¹.’
Dus sciet die coninc dan,
En gebrochtene wijf no man².
Hi wapenden³ ende sat op sijn paert,
Ende voer wech metter vaert:
Hi voer heimelike uter poort,
Ende noopte tors⁴ ende voer voort
So lange voer die paien⁵,
Dattene⁶ fransoise hebben versien⁷.
Hi vraechde om den Denois⁸:
Het wijsdene hem menich Fransois.
Men leedene vor Karels pauwelioen,
Daer in sat die baroen.
Doe beete⁹ die payen,
Ende seide: ‘God, dien die kerstine¹⁰ dien¹¹,

+ Eerste strook, eerste kolom, recto.

1 Ter vaert, vaerdiglyk, aenstonds.

2 En gebrochtene wijf no man, hem geleidde wyf noch man.

3 Wapenden, wapende-n, wapende hem (zich).

4 Noopte tors, gaf het ros, het paerd de sporen.

5 Paien, heiden, fr. payën.

6 Dattene, dat hem.

7 Versien, gezien.

8 Denois, Deen, fr. Danois.

9 Beete, stapte af.

10 Kerstine, christenen.

11 Dien, voor dienen.

[p. t.o. 334]

 

Bl: 334

[p. 335]

 

Beware Karle ende den Denois Ogier!

 

Ic ben gesent al hier,

 

Denois, stout ridder ende vri,

 

............’

 

 

 

⁺‘Dat ghi vor mi neemt bataelge.’

25

‘Sarragois¹, ic sal, sonder faelge²,

 

Selve comen iegen den soudaen.’

 

Gadony seide, sonder waen:

 

‘Ghi maect groot bare³, Baudoen!

 

Die soudaen gave om u niet .i. bottoen⁴,

30

Ende om sulke vive als ghi sijt,

 

Waerdi vor hem in een crijt⁵.

 

Mi wondert dat Karl sinen gharsoen⁶

 

Dus laet verspreken sine baroen⁷.

 

Lietict niet dor⁸ den Denois Ogier,

35

Ic slougene onder sine lier⁹.’

 

Als Charloot¹⁰ dat vernam,

 

Was hi tornech ende gram:

 

Hi vranc die vust, ende soude den paien

 

Hebben geslegen, ne waer mettien¹¹

40

Scoter tusschen die here Morant,

 

Ende Arnout van Beaulant,

 

Entie edele grave Reynier.

 

‘Ay, fel keitijf¹² (sprak Karel die coninc fier),

 

Nemmer moetu goed gescien!

45

Hoe lettel slachti mien¹³’

 

Ogier sprak totten payen:

 

‘..........

+ 2^de kolom, recto.

1 Sarragois, Sarrazyn. In den tekst staet Sarr', welk woord in V^s 126 hierachter voluit geschreven is Sarragois; dus geheel anders dan in Renout van Montalbaen, een roman, in welken Oghier van Denemarken ook een rol speelt. Daer leest men namelyk Sarrasine. Zie Hoffmann's Horae Belgicae, pars V, p. 87, V^s 1418, 1426, 1431, 1434, enz.

2 Sonder faelge, zonder fout.

3 Bare, gebaer, gebluf.

4 Bottoen, fr. bouton.

5 Crijt, strydperk.

6 Gharsoen fr. garçon.

7 Verspreken sine baroen, zyne barons te na spreken.

8 Dor, om.

9 Lier, wang.

10 Charloot, kleine Karel, fr. Charlot.

11 Ne waer mettien, maer dadelyk (met dien).

12 Keitijf, snoodaert, fr. chetif.

13 Slachti mien, gelykt gy aen my (uw vader)!

[p. 336]

 

⁺Die sijn .... hevet bestaen.

 

Hi sliep vaste, sonder waen.

 

Des morghens, metter dagheraet,

50

Clommen Sarragoise ten mure waert,

 

Ende worden den Kerstine geware.

 

Cleine mochten wesen die scare,

 

Si lietent seggen ter stont

 

Des ... zone Danimont.

55

Hi scoot ten wapinen mettien:

 

Hi was fel ende ontsien.

 

Met .C. man es hi upgeseten:

 

Sere heefti hem vermeten¹

 

Dat hi sal wreken sinen moet².

60

Men ondede³ die porte metter spoet.

 

Danimont noepte tors met sporen:

 

Charloot heeftene vercoren.

 

Si onderstaken hem met groter ghere⁴;

 

Mallic⁵ brac sijn spere:

65

Dat volc vergaderde over hoop;

 

Dat caplijts⁷ wart harde groot.

 

Die coninc van Ingelant

 

.....cte sinen brant⁸.

 

Hi clovede toten tanden dore

70

..... magoens ..........

 

 

 

⁺Men stac sijn ors onder hem doot.

 

Hi spranker af, met haesten groot,

 

Ende ginc vechten te voet.

 

Nu merct oft hem onsiene stoet⁹:

75

Een kerstin ontsloop uten here,

 

Ende voer tote Karle met ghere.

+ 1^ste kolom verso.

1 Heefti hem vermeten, heeft zich laten voorstaen.

2 Sinen moet, hetgeen hem in 't gemoed zat.

3 Ondede, ontdeed, opende.

4 Zy staken elkanderen met grooten drift. Ghere, begeerte.

5 Mallic, elk. Van dit mallic of malc komt malkander.

7 Caplijst, gekap, verwonding; in het oudfransch. chapleis, en in middeneeuwsch latyn capulatio.

8 Brant, zwaerd.

+ 2^de kolom verso.

9 Onsiene stoet, hachlyk stond.

[p. 337]

 

Die darme lagen den baroen

 

Boven up dardsoen¹.

 

Als hi vor sconinx tente quam

80

Riep hi lude: ‘Coninc, edel man,

 

Vaert Charlote uwen zone te staden²:

 

Vor Rome es hi sere verladen.

 

Haest u, dor Gode die ons gebood!

 

Daer es menich kerstin doot.’

85

Die coninc riep ten wapinen over al.

 

Daer wert groot gescal.

 

‘Owi, arme³, sprac die coninc fier,

 

Vertroest mijn kint, Ogier.’

 

Ogier seide: ‘ic sout node laten.’

90

Sine cousen bonden .ij. knapen:

 

Namels wapendem; ende die Fransoise

 

Entie van Geneven, entie Vianoise,

 

Entie Duudsce, entie Avelanse⁴,

 

..........

 

 

 

⁺‘En mach hi u nemen tleven,

95

So moet hem u vader geven

 

Die crone van Vrankrike.’

 

Charloot antwerde haestelike:

 

‘Sarragois, ic wilt also.

 

Of God wille ic sals wesen vro⁵.’

100

Karel antwerde te desen:

 

‘Sone, dat ne mach niet wesen;

 

Sulken camp latic u niet bestaen.’

 

‘Ay here, wat wildi anevaen?

 

Wildi dus nedren minen prijs?

105

Bi den here van paradijs,

 

Ic ware dan clene ontsien,

 

Dorstic niet comen iegen .i. paien.

 

Het nontriede⁶ mi nieman, coninc vri!

 

Ic salne doden, of hi mi.’

1 Dardsoen, de zadelboog, fr. arçon.

2 Te staden, ter hulp.

3 Owi, arme, och arme!

4 Avelanse, Ave-landschen, Neder-landschen.

+ 2^de strook, 1^ste kolom, verso

5 Zoo het God belieft zal ik my des verheugen.

6 Het nontriede mi nieman, niemand zou my dit (of heeft my dit) ontraden.

[p. 338]

110

‘Ja, spac Karel, esset emmer so?

 

Bi mire wet¹, ic maecti onvro².

 

Van Vrankrike moetic leven,

 

Du hads der overdaet bet gegeven³.’

 

Charloot ne liet⁴. ‘Dor⁵ Fransois,

115

No dor Duutsch, no dor Genevois,

 

In sal⁶ den camp anvaen.’

 

 

 

⁺Hi nam orlof ter ure,

 

Ende keerde weder binnen mure.

 

Vor tpalas beette Karaeu, die vrie,

120

Met hem die van Persie.

 

Dammirus⁷ ontfincne wale

 

Ende Gloriande die smale⁸.

 

‘Here, seide Karaeu⁹, ic come

 

Van den kerstinen, ende heb genomen

125

Eenen camp iegen den Denois,

 

Die den helm wan up Butram den Sarragois:

 

Hi hevet ons vele scaden gedaen.

 

Ic hope wi sullens¹⁰ bate ontfaen.

 

Nu hort hoe icne heb genomen:

130

Mogic sijns te boven comen,

 

Ende icne dode in den crite,

 

Karel gevet ons quite

 

Ende vri Romenie,

 

Ende daer toe Lombardie;

135

Ende mach mi Ogier, die degen¹¹,

 

Matten¹² ende nemen tleven,

 

Rome .... up geven:

1 Bi mire wet, by myne wet, by myn christengeloof!

2 Onvro, onvrolyk.

3 Moge ik van Frankryk voor altoos verwyderd leven, zoo gy niet beter gedaen hadt die overdaed daer te laten (te begeven)!

4 Charlot wilde dat niet erkennen (liet van lien, belyden); of wel: hy liet niet af.

5 Dor, om.

6 In sal, ik en zal, of ik zal.

+ 2^de kolom, recto.

7 Dammirus, geschreven Dammir'.

8 Die smale, die kleine, die tengere, die lieve.

9 Karaeu, uit te spreken in drie syllaben Ka-ra-eu, elders Karahu geschreven.

10 Sullens, zullen des.

11 Degen, held.

12 Matten, slaen.

[p. 339]

 

Also verre salt Karels wezen

 

Alst noit hilt Constantijn.’

 

 

140

⁺Si ghinghen slaen metten swerden.

 

Menich Sarragois viel daer ter erden,

 

Dies worden die van binnen geware.

 

Si quamen uut met groten scaren,

 

..ij. coninge, die drougen crone,

145

Ende al tfolc ute Rome,

 

Entie soudaen van Persijs

 

(Dies maect ons distorie wijs).

 

Al tfolc slouch over hoop.

 

Daer cochte menich dieren coop.

150

.. lubni die coninc van Cubele

 

Stac Namelse van Morele

 

Ende gaeft sinen neve Pinthier.

 

Die goede here van Bavier

 

Ginc vechten te voet metten swerde:

155

Die rouwe quetstem ende deerde,

 

Dat hi Morele had verloren:

 

Hi gemoete Ogiere, ende hads toren¹

 

Dat hi sinen oem sach te voet.

 

Hi beette selve metter spoet,

160

Ende gaf Namelse sijn paert,

 

Diere up sat ter vaert.

 

 

 

⁺Karel, die degen coene,

 

Dede keren sine baroene.

 

Charlote versprac hi sere,

165

Ende seide: ‘Glottoen², God gevedionnere,

 

Dat ghi voert sonder minen raet!

 

U herte es fel ende quaet.’

 

Hort van den Sarragois meer:

 

Si hadden rouwe ende seer

+ 1^ste kolom, verso.

1 Toren, verdriet.

+ 2^de kolom, verso.

2 Glottoen, fr. glouton, een scheldwoord.

[p. 340]

170

Dat si dus tonder waren gedaen.

 

Kabaheu, die Soudaen,

 

Hinc om hem enen mantel diere,

 

Wel gewrocht: in der maniere

 

Ne sach noit man, sonder dien¹.

175

Up .i. muul sat hi mettien,

 

Ende voer buten Rome allene,

 

Sonder geselscap, groot of clene:

 

Die Doverne² leet³ die degen coene,

 

Ende quam vor Karels pauwelioene.

180

Karaeu sprac fier tale:

 

‘Coninc, hore mi, so doestu wale!

 

Ic wille camp vechten iegen Ogiere,

 

Up sulken maniere:

184

Mach hi mi verwinnen,

 

.........’⁺

Tot dus verre achtte men den nederlandschen Oghier van Denemarcken geheel verloren (zie Hoffmann's Horae Belgicae, I, 60, Mone's Uebersicht der Niederländischen Volkslitteratur alterer Zeit, bl. 38, en L.P.C. Van den Bergh's Nederlandsche Volksromans, bl. 181), want het gene D. Buddingh in den Konst-en letterbode, 1837, n^o 27, bl. 420, beweert uit denzelven te kunnen mededeelen, daervan is hy nog het bewys schuldig. Meer zeker is het, dat er eene duitsche vertaling van bestaet, die het boek aen Jan de Klerk toeschryft:

Dis lernet uns Johann wol der Clerik.

Mone heeft al de bronnen van het gedicht aengewezen in zyn evengemeld Uebersicht, naer hetwelk ik dus den lezer verwyze, indien hy meer naricht mocht verlangen.

J.F. WILLEMS.

1 Sonder dien, behalven hy.

2 Die Doverne, de Doire, een rivier.

3 Leet, trok over.

+ Twee strooken perkament, schrift der XIV^e eeuw, my geschonken door den heer Voisin.