Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 2

[p. 330]

Over de Rederykkamers van Strazeele en Meenen.

Brief aen den uitgever van het Belgisch Museum.

Ypre, 30 july 1838.

Mynheer!

Ik zie in uw antwoord op den brief, welken den heer Meynne-Van de Casteele UEd. heeft toegezonden, gedagteekend te Mannekensvere, den vierden mei 1838 (tweede deel van het Belgisch Museum, bladz. 192 tot en met 195), dat UEd., steunende op de lyst van loting, geplaetst voor de vertaling van Corneille's Cinna, onder den titel van Gebod der Liefde (gedrukt te Ypre, by T.F. Walwein, in 1774), van gevoelen zyt, dat de rederykers van Strazeele op hun blazoen stelden dat zy van kleendanig beschee waren.

Deze, te Ypre gedrukte, vertaling, is my nooit onder de oogen gekomen, en dus ook niet de lyst die haer voorgaet; en echter ben ik verzekerd dat, indien den titel van de kamer van Strazeele in deze lyst aldus is opgeven, dit noodzakelyk eenen misslag van den opsteller der lyst, zoo niet eene drukfeil, zal geweest zyn¹.

Inderdaed, ik vinde in de archiven der hoofdkamer van Alpha et Omega, voormaels te Ypre bestaende (archiven die eene onuitputtelyke bron zyn van aenbelangende inlichtingen op de rederykerskamers van Westen Fransch-Vlaenderen), 1^o deze aenteekening: ‘den 16^en juny 1663, was gheconfirmeert de gilde van Rethorycque binnen de prochie van Strazele, in Cassel-Ambacht, voerende in haeren schilt ofte blasoen 't beelt

1 Men leest werkelyk in die lyst van kleendanig beschee. (J.F.W.)

[p. 331]

van Onse Vrauwe van Halsenberge, metten titele van Cleendaedigh Bescheet, naerdien zylieden in kennen hadden ghedaen, dat dese ghilde van Strazele, van oude tyden ende over de hondert jaeren, hadde gheweest in vogue, ende zyn hemlieden verleent brieven in forma gheteekent ende ghezegelt.’ (Resolutie-bouckxken beginnende den 18^en mei 1616, en loopende tot den 16^en oust 1790, bladz. 8 v^o en 9 r^o);

2^o In het ontwerp van de brieven (van octroi), reeds beroepen, welk ontwerp ik onder de oogen heb, lees ik ook: den geselscepe van 't Cleendaedigh Bescheet;

En 3^o in eene lyst van alle de gezelschappen bekend op de registers der hoofdgilde van Alpha et Omega; op deze lyst, voerende de date van den 18^en maerte 1749, en geteekend door eenen der raedpensionnarissen van de stad, staet ook duidelyk geschreven de kleendaedig Bescheet.

'T is waer, dat zoo wel de titels als de zinspreuken, gegeven door de hoofdgilden aen de kamers door hen opgeregt, veelmaels vreemd en raedselachtig zyn; doch zy hebben zeker eene beduidenis die men, of schoon somwyl met eenige moeite, toch kan begrypen; maer dat het my veroorlofd zy te vragen, aen de genen die met de geschiedenis der rederykerskamers bekend zyn, hoe zy het byvoegelyk woord kleendang (ik laet daer beschee, dat wy voor bescheet, nu bescheid, aennemen), zouden uitleggen? Ik vind het nergens geboekt: ook is hier de uitgang danig allezins zonder beteekenis.

Anders is het gelegen met kleendadig, en dit byvoegelyk woord, vereenigd met bescheet, zal ons eenen volzin geven, dien voor zyne duidelyke verstaenbaerheid niets te wenschen laet. Kleendadig, nu buiten gebruik geraekt, is gelyk men ziet, gevormd van kleen en van daed; kleen, byvoegelyk naemwoord, en dat ook weinig waerd beteekent, eischt geene verdere uitlegging; daed

[p. 332]

is evenzinnig met bedryf, werk. Dus, ten gevolge van deze, met de taeleigene, beduidenis van kleendadig, beteekent de titel der kamer van Strazeele, of Strazele, daed of werk van kleen bedied of waarde, en deze uitlegging, toegepast aen de leden dier kamer zelf, dan heeft men: rederykers wier bekwaemheid in de kunst kleen is, of weinig beduidt, en deze titel komt my zoo zedig voor als de zinspreuk van vroescepe dinne, welke aen de kamer van den Roozenkrans, te Nieuport, gegeven werd, en dien ik denk aldus uitgelegd te kunnen worden: van wysheid weinig voorzien.

Indien er aengaende het voorwerp, dat my thans onledig houd (te weten hoe de titel der kamer van Strazele moet verstaen en uitgelegd worden), eenigen twyfel kon overblyven, het waer vruchteloos desaengaende Kops, in zyne Schets, en De Laserna-Santander, in zyne Notice, te beraedslagen: de eerstgemelde, wien een groot getal rederykerskamers van Vlaenderen niet bekend waren, spreekt van die van Strazele niet, en de laetste, gewag makende van het gild van dit dorp, in Fransch-Vlaenderen, zegt alleenlyk dat het zich, ten jare 1780, in den kampstryd te Poperinge heeft bevonden.

Ik neem deze gelegenheid waer, mynheer, om UEd. ook myn gevoelen mede te deelen op den naem van Hoppebruers, dien de Barbaristen van Meenen zouden gevoerd hebben. Zy werden, volgens een bescheed van den 28^en july 1577, de zeven vroede geheeten, en hadden, gelyk De Laserna-Santander het ook aenmerkt, voor zinspreuk wy hopen bruers, hetwelk, indien ik my niet bedrieg, zoo veel te zeggen is als wy hopen broeders¹,

1 Wy hopen bruers zoude nog op eene andere wyze kunnen verstaen worden, verondersteld dat de zeven vroede, hunne zinspreuk gebruikende, den wensch uitdrukten om nog meer broeders te vinden, die zich by hen wilden voegen, en dus hun getal (van zeven) vermeerderen.

[p. 333]

of anderzins, broeders, wy hopen. De naem van Hoppe-bruers, by intrekking van Hoppe-broeders, dien zekerlyk by vervalsching, is afgeleid van de gemelde zinspreuk, zoude aenleiding kunnen geven tot eene uitlegging die geene rederykers tot eere zoude verstrekken! Die naem is, ongetwyfeld, aen de Barbaristen uit schimp gegeven, gelyk men, geleden vyftig jaren, te Ypre, de rederykers, in het algemeen, ratelaers (babbelaers) noemde.

Ik zal eerlang, wegens de rederykerskamers van Westen Fransch-Vlaenderen, inlichtingen aen den dag brengen, die tot heden niet bekend zyn.

Het zoude my aengenaem zyn, mynheer, indien UEd. in de eene of andere uwer afleveringen mynen brief wilde inlyven. In deze hope, blyf ik met eene ongeveinsde achting,

UEd. Dienaer,

LAMBIN.