Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 2
(1838)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–
Auteursrechtvrij
[pagina 174]
| |
Joannes Petrus van Male,
| |
[pagina 175]
| |
O liefste vaderlandt, waer is dien glans op heden
Van uwe mogentheyt en rijkdom? s'is gedooft.
Dijn princelijke croon ligt met den voet vertreden,
Dus u past nu met recht het rauwfloers om het hooft.
Het machtelooze Spanje trok deze landen in zyn ondergang mede; het hof van Madrid stuerde onkundige Gouverneurs naer Brussel, en by den uitlandschen kryg voegde zich inlandsche regeeringloosheid. Treffend wordt dit, in de volgende verzen, voorgesteld (bl. 21): De wetten en het recht zijn nu des baetsuchts fuycken;
De gaven-flicker doet den rechter d'oogen luycken:
Het lantsnut wort vertreên, men vilt en pluckt en pluymt,
Tot borgers overlast, als men op middels luymt
En duysent wegen vint (o noyt versade gasten!
Om altijt meer en meer 't gemeente te belasten
En onder schijn van 't recht des orelogs bevroet,
De middels soeckt, om in te slurpen 't weynig bloet
Van 't quijnend vaderlant, 't geen nu beclaegt met rauwe
Dat het voor desen was zijn meester te getrauwe,
Nu daer het proeft 't gewelt van al dat vremt gespuys,
't Geen met den roof van 't landt houdt sulck een staet en huys.
De nacht der bosen ruckt ons weynig hope neder.
Geen grauwelijk tempeest, geen ongestuymigh weder,
Geen smettelijke pest is soo verdervelijk
Als is een landt verra'er. Welaen, onstervelijk-
En opperheer van al! hoe blijft gy soo sachtmoedigh?
Verdelgt dit vuyl gebroet en grausaem schepsel spoedigh,
En smijdt dit snoo gespuys in Plutos swavelcolck;
Verdrijft dien cancker, welck, eylaes, 't verdrukte volck
Soo jammerlijk verteert ....
Een plotselinge ommekeer der fortuin was in dien tyd geen zeldzaemheid, en veel die het bestuer in handen hadden handelden zeer willekeurig. Eenen door onrechtveerdigheên verrykten lastheffer schetst de dichter, bladzyde 34, af: | |
[pagina 176]
| |
Wat dunckt u van dien groven gast?
Ghy meynt, het is een vorst geboren,
Die van zijn oudren heeft geërft
Dat machtigh goedt, daer hy op kerft;
Of dat hy van den prins gecoren
Is, om sijn moet en fray verstand,
En dienstbewyzen aen het land?...
Hoort hier zijn afcomst en gelove:
Sijn vader, caelder als een luys,
Sijn eerste mackers rat en muys;
Sijn wooningh was een backers stove,
Daer hy, vercrompen, naekt en bloot
Staegh jankte naer een stuxken broodt.
Wat ouder gingh hy sigh verheuren
Als knecht by eenen financier,
Die, als een sperwer, valk of gier,
't Gemeyne beste con verscheuren.
Hier leerd' hy, tot des borghers druk,
Versinnen menich schellemstuk,
Op 's conings naem. Hy leert de trecken
En snoode vonden om het goedt,
Het sweet des aenschijns, en het bloedt
Van de gemeenten op te lecken.
o Roovers, moorders van 't ghemeyn!
Harpyen! havicken! onreyn
Gewis vercoopers! borgherplaghers,
Onsadelyke wolven vreedt,
Welck' onder 's conincx name smeet
's Lands ondergangh: o boose cnaghers!
Die lasten, tollen, rechten, plackt,
En 't bloet der arme borgren sackt
In uwe coffers. Ah, wat vloeken
Verdoemen connen al 't gewelt
Daer Vlaenderen door is gequelt!...
De koophandel verkwynde, en de nyverheid ging naer gelukkiger streken over. De onbevolkte steden toonden nog slechts haren ouden luister door trotsche maer bouwvallige praelgebouwen, en door derzelver grootte, | |
[pagina 177]
| |
schoon onbewoonde uitgestrektheid. Ontwykt de welvaert een land, de schoone kunsten en wetenschappen gaen ook welhaest op de vlucht. Gedurende dit tydvak viel de geestgesteltenis van den landzaet zoo diep, dat de letterkunde als bespottelyk werd beschouwd. Ook was 't om eigen vermaek en genot dat Van Male zyne gedichten schreef (bl. 1): ......... Alleen vermaeck
Der soete const verweckt in my een smaeck,
Die, hoe ic meer en meer com te genieten,
Groyt stercker aen. Gelijk de kille vlieten
Van het gebergt, mijn const beminnend hert
Altijdt gelaeft, doch noyt versaet en wert.
'T en is gheen eere, of voordeel 't geen de snaren
Van mijne luyt soo dickmaels doet vergaeren:
O neen, o neen, de teere rymersconst
Is langh ontbloot van eer, profijt en jonst.
Die wetenschap, dien toetsteen van de crachten
Van schrander en van wijse constgedachten
Licht in een houck, en wie men noemt poëet
Schelt men voor geck, en 't schijnt, geen meerder leet
En can men aen een deftich herte vrijven,
Als hem den naem van dichter toe te schrijven.
o Redenloose, onsin'ghe consteschimp!...
Op bladz. 15 wordt 's lands regering, die de konsten onaengemoedigd liet kwynen, scherpelyk gelaekt: 't Schijn dat d'onwetentheyd
Beslitst met duysternis en grove nevelwolken
't Verstant en domme geest van d'hedendaegsche volken,
Midts dien verstoten leyd
Al wie const minnend is,
En om de wetenschap te treffen, heeft versleten
Zijn jaren. Ach! 't profijt der wijsheyt is vergeten,
En hy schiet altijdt mis,
Die meynt dat zijn verstandt
| |
[pagina 178]
| |
Hem eenigh voordeel can verdienen; en ons edele
En fraye const magh qualijk met te bedelen
Vercrijgen onderstandt.
O! boose, botte tijdt,
Rampsalig landt en stadt, daer generleye consten
Gevoestert worden door 's regeerders hulp en jonsten,
Gy zijt uw welvaert quijt,
En 't slimste noch van al
Is, dat een lompen hoop, verdofte neusel-coppen,
Het voedsel van de const in hunne magen croppen....
De staetkundige verdeeldheid en weifelende staet des lands, gedurende de eerste jaren der XVIIIe eeuw, beschryft hy bl. 76: De nieuwmaristen.
Wie leven wilt in rust vermijde nieuwmaristen,
Die met een dol geraes den schoonen tijdt verquisten,
Waer af den eenen staet voor 't huys van Oostenrijk,
En d'ander raest: Ik meyn Philippus heeft gelijk:
Hem hoort de croone toe, hy sal den schepter swayen.
Een derden nieuwmarist wil boven alles crayen,
En deylt de rijken, maekt vercaveling en wet,
By welk hy palen aen de vorsten selve zet.
Een yder van dit volk voeght sich by sijn confrater.
Sy maken dan den staet, met redenloos gesnater
En heirssenloose clap, van dees en gene vorst,
En kijven met elkaer en schreeuwen uytter borst.
De som die weten 't al, en vollen d'ezelooren
Van 't volcxken met al 't geen 't gerught hun brengt te vooren,
't Geen even sot en dol verwart en sonder hert
Vercoopt de logens voort, en siet het wit voor swert.
Doch de nederlagen welke de fransche legers te Ramillies, Oudenaerde, Wynendale, Malplaquet leden, hadden invloed op den nationalen geest. Door de triomfen der bondgenoten ondersteund, verhief de vlaemsche leeuw zich weder eenigzins, en Van Male zong dus met geestdrift bl. 68: | |
[pagina 179]
| |
Wat blaest de crijgsbazuyn, wat hoor ik de trompetten,
En moedig heldenclangh vervullen aerd en locht?
Ha God gezegend heir! wie sal den luyster setten
Aen 't hoogh gesternt, wie sal die vrome tocht
En clouke stoutigheyt van soe veel helden melden?
Wie sal d'onsterflickheyt van sulk een crijgsbeleyt
En d'overwinning van soo sterke steên vergelden,
Als gy, o ruchtbre faem, die leeft in d'eeuwigheit?
Nu siet men standaerts en geschonde vaendels swayen,
En 't edel lauwerblad vercieren hooft en cruyn
Van winners. Trotsen haen! waer blijft uw moedig crayen?
De borstweyr van uw rijk vervalt tot asch en puyn.
Gy, die den hemel self voor desen scheent te tergen,
Waer is die moedigheyt? den luyster heeft gedaen,
Den staet van uw geluk comt uer voor ure t'ergen:
Dus wijkt voor d'adelaer te samen maen en haen.
Wegens des dichters eigene lotgevallen kunnen wy uit het gemeld werkjen opmaken, dat hy te Leuven gestudeerd, en daer den geestelyken staet omhelsd heeft. Vroeger was zyn jeugdig hart niet vry gebleven van minnetochten. In het gedicht de Avondbeschryving, op bl. 66 geplaetst, bezingt hy zyne beminde, onder den verdichten naem van Lucille: Gelijk den dageraet comt voor het sonnerijsen,
Soo bootschapt d'avontster het vallen van den nacht,
En schijnt tot lust en rust 't vermoeyde volk te wijsen;
Den lantsman staekt den plough, het peyl is afgewraght.
Het vee verlaet het velt eh claverlijke weyden,
En streckt na stal en coy, en na de soete rust:
Soo weet den goeden Godt de stonden t'onderscheyden,
Den tijdt tot werken, en den tijdt tot vreught en lust.
Nu dist men vreugdig op, nu stelt men sich tot minnen,
De jeugt vol minnevreught doorcruyst nu straet op straet,
Een yder traght de jonst sijns liefste te gewinnen;
Door geestig een gedicht of aengename praet.
| |
[pagina 180]
| |
Voor desen, doen ik moght, song ik voor mijn Lucille,
Op desen soeten tijdt aenbiddend haer gesicht,
En suchtend aen haer deur, dus mijmerd' ik in 't stille:
‘Ontfanght, o soete maeght, tot afscheyt dit gedicht.
De sterren climmen op, de maen rijst aen den hemel,
'k Vertrecke my naerhuys, vaerwel, mijn liefste soet,
Veel schoonder als daer is dat blinkende gewemel;
Vaerwel, ik ga, maer laet aen u mijn teêr gemoet....’
Hy nam tot wapenschrift de spreuk aen: Unam ale, bladzyde 26: Voedt een genegentheyt, een liefde tot de conste,
En een standtvaste sin tot 't werk dat g'eens begonste,
Een vergenoegen in den staet door u beleeft;
Voedt ééne, één alleen die in uw sinnen sweeft.
Doch, na my dunkt, ik hoor en d'een en d'ander vragen,
Tot wien ik alsoo groot een liefde com te dragen?
En d'een of d'ander dunkt 't is een Lucille soet,
Wier liefd' ik in mijn hert en trouwen boesem voed.
Maer neen, 't is mis geraên, dewijl mijn lief Lucille
Is uyt mijn hert gewist, getogen uyt mijn wille,
Verandert mijnen staet, verwisselt mijne lust,
Gedooft het minnevuer en eeuwig uyt geblust.
Wien sal of welke mach ik dan alleene voeden?
Hoort enkelijk een woort, gy sult het light bevroeden:
Ik schrijve voor een les en sinspreuk, teere jeught,
Voedt ééne, weert gevoet van ydereen, de deught.
Opvolgelyk was hy pastor te Bovekerke en te Vladsloo, in welke laetste plaets hy overleedt den 5 december 1735. In de kerk van die gemeente treft men eenen zerksteen aen, met het volgende grafschrift: D.O.M. | |
[pagina 181]
| |
ac historiographus, Zyne nagelatene werken zyn: I. Gheestigheden der vlaemsche rijmconst, behelsende menigvuldige zinspreuken, zedelessen, opschriften, hekelverzen, enz. door J.P. van Male. Brugge, by J.B. Verhulst. De tael is zuiver, de dichttrant gemakkelyk, en zoo zoetvloeiend, dat men soms zou denken de werken van Cats in handen te hebben. De eerw. heer Schrant deelde er verscheidene gedichtjens uit medeGa naar voetnoot1. Dit belet ons niet er hier nog eenige over te schryven. Op bl. 6 handelt hy over de Ydelheid der wereldsche zaken: Wanneer men denkt, wat is het al
Dat leeft en sweeft op 't aertsche dal,
Dat swiert en ciert? wat is de lust?
En dat men vrijt en streelt en kust,
En slempt en dempt, wat is het al?
Een woort beduyt het: niet met al.
Het is een rook, een ydel windt,
Een flickerlicht, dat ons verblindt,
En het gemoed door lust misleydt,
Drijft verre van zijn zaligheydt.
Want het is seker en gewis,
Dat alles hier vergankbaer is,
| |
[pagina 182]
| |
Dat alles, wat men prijst of laekt,
Gelijkelijk ten eynde raekt,
Dat alles, dat men hoort en siet,
Vervalt, eylacen! tot een niet.
Ha! t'wylen dat men jokt en' woelt,
Terwijlen dat m'in vreught sich voelt,
Terwijlen dat men smeert en teert,
Terwijlen dat men banqueteert,
En volght in alles zijn plaisier,
Of met te drinken wijn of bier,
Of met te spelen troefjen uyt,
Of met te dansen voor de bruydt,
Of met te loopen achter straet,
Of met te soeken hooghen staet,
Of met te vroeten in den hof,
Of met t'hanteren ander stof,
Den tijdt, den noyt gerusten tijdt,
Die vlught gedurigh onvermijd,
Die vaert en voert al sachtjes heen,
En als hy wegh is, geen gebeên
En connen maecken dat den tijdt
Eens wederom te rugge rijdt.
Ach! als het uerglas t'eynden is,
Dan merkt de ziele dat gewis,
Al wat de werelt vooren houdt,
Al waer de jeught sich op betrauwt,
Al wat den vyant vooren leydt,
Niet anders is als ydelheyt,
En dat alleene voor 't gemoet
Is Godt te soecken 't hoogste goet.
Hy schreef aen den dichter J. De Bruyn, van Amsterdam, met wien men hem had vergeleken, de volgende regels: o Uytgelesen geest en schrijver!
'k Erstel, hier by, den dwasen yver
Mijns landtgenoten, en 'k beken
Dat ik in const n minder ben.
Noyt was mijn geest soo wijt verbastert
Dat ik uw schryvingh heb gelastert.
| |
[pagina 183]
| |
Ah neen, hoe sou de selfmin my,
Die doch soo vreughdigh en soo bly
Uw eerdicht las, 't verstant betoovren,
En 't redenslot aldus verovren?
Gelooft het niet, ik eer na plicht,
En prijs uw onnasetbaer dicht,
'k Laet woordensifters sijn geslepen
Op stippels en op lettergrepen,
My lust de noot maer niet de schel,
Ik schatte na den geest het spel.
Gy draeft voorwaer en sweeft soo crachtich,
Door al uw constversiersel prachtich,
Mijn geest te boven alsoo ver,
Als Phoebuslicht een wankelster
Ver overtreft. Gy roert de vedel
En d'harpesnaer soe soet en edel,
Dat op den toon een yder sucht
Uyt innerlike zielgenucht.
Dan rukt gy 't hert door heldenzangen
Tot vier en vlam en crijgsbelangen,
Als gy des orelogs trompet
Aen d'opgeblase wangen set.
Dus past aen u de luyt en cyter
En crijgsbazuyn; daer ik met ryter
En ruyspijp, of met Coridon,
Aen 't clatren van een gulle bron,
Een deuntje singh, en soetjes spele,
Of traght een boersch gesangh te quelen;
Maer gy, o weert geroemde geest,
Op Phoebus wijtberuchte feest,
Gelauwert singt den lof der goden,
Of voert ten hemel sael'ge dooden.
Eenige puntdichten, in het bundeltjen opgenomen, zyn niet van geest ontbloot. Bladz. 42: De predikant.
Beweeght dien predicker niet wonder wel de scharen,
Als zy ontlopen hem met al zijn dol ghebaren?
| |
[pagina 184]
| |
Op een dronckaert.
Ghy die verteiren cond uws vaders erf en huys,
Cont meer verteiren als de maghe van een struys.
Grafschrift van een gierighaert.
Hier light een schrocken vreck, die niet voor niet en gaf,
Ja, 't is hem leedt, dat g'eens voor niet besiet sijn graf.
Op een alchumist.
God met een enkel woord schiep alles eens van niet;
En ghy met al u werck en maekt maer niet van iet.
Similis simili.
Voeght u by uws gheliick, soo leeft ghy sonder quelling,
En peynst den hooghsten bergh heeft ook de diepste delling.
Aen eenen weetniet.
Dat gy al niet en weet, dat weet ge: dus weet g'iet,
En dat gy dat nu weet, soo weet gy seker niet.
Aen jouffrouw A.D.D.
Wanneer gh'uw teere keel end' aengename gorgel
Paert met het soet geclangh van claversijn of orgel,
Gh'ontruckt mijn ziel aen my en 'k sterve door genugt:
Of stut dit soet gespel, of stut mijn geest die vlught.
Anthithesis.
De lighte dante Trijn pronckt t'midden van de mannen,
Te midden van den disch, te midden van de cannen,
Te midden van de merkt, te midden 't ledekant;
Seght of men beter oyt de deught van 't midden vant?
Echte liefde.
Maer vrouwtje, seyd' Ariaen, men most al d'horenbeesten
Versmooren (onbedacht dat hy was van de meesten).
't Waer sey sy, liefste man, wel tamelijk ghesondt,
Maer seg my, slechten bloet, of g'oock wel swemmen cont?
Op Adriaen Spaergoet.
Ist dat gh'iet geven wilt aen scheel en manck Arjaen,
Flux is hy slincx en rechts, welsiende oock om t'ontfaen,
| |
[pagina 185]
| |
Maer wacht ghy van dien gier een wedergifts ontfanck,
Stracx is hy blindt voor scheel en lam in plaets van manck.
II. Naukeurighe beschryvinghe van de oude ende hedendaegsche ghestaethede van de edele ende vermaerde stadt Brugge in Vlaenderen, door den heer ende meester J.P. van Male. Dit boekwerk, in quarto-formaet op papier geschreven, berust ter stadsbibliotheek van Brugge (zie Compte rendu des séances de la commission royale d'histoire. Bruxelles, 1837, I, p. 233). III. Levensbeschryvinghen der geleerde en door kunst vermaerde Bruggelingen. Dit handschrift, behelzende 395 bladzyden in-4o, behoort aen den heer Goethals-Vercruyssen, te Kortryk. Het werk was tot den druk bereid, en bevat eene opdracht aen de regeerders der stad Brugge, benevens verscheidene gedichten, tot 's schryvers lof vervaerdigd, onder andere door Jacobus de Schryver, Adr. van der Brugghe, den augustyner monik Fr. Curtius, en den pastor van Sleidinge, M. Steyaert. De HSS. van Ed. de Dhene, voornaem dichter der XVIe eeuw, maekte zich Van Male, by 't samenstellen dezes werks, ten nutte. Het leven van denzelven is ook daerin by uitstek wel behandeld. Eenige gedichten van De Dhene worden er by aengehaeld, en men treft er nog ander berichten omtrent de Brugsche dichters der XVIe eeuw in aen. Wy gevoelen ons opgewekt om hier eenige plaetsen uit die verhandeling over te nemen: bladz. 119: ‘Dat onse tale veel ryker en overvloediger als vele andere es, en eene aengename bequaemheyt heeft tot de dichtconste en het schryven van gedichten, rymen en refreynen, magh men soo wel sien uyt de menichvuldige werken, de welke dagelicx door onse nederduytsche lief- | |
[pagina 186]
| |
hebbers met soo vele cierlijcheyt als conste in het licht gegeven worden, als uyt de oude schriften der voorleden tyden, de welke schoon sy den selven stap, mate, of verdeelinge niet hadden, als de hedendaegsche gedichten, echter seer volgeestigh, venstandigh en aengenaem waren. Tot Brugge heeft dese conste al van over twee en drie hondert jaren, door besondere geselschappen of gilden, geoefent geweest, en daer hebben uytmuntende verstanden hun verlusticht met de constige vingers aen de harpen van Apollo te slaen, soo als wy, in de Beschryvinge van onse constcamers, breeder hebben geseyt. ‘Maer onder al de schryvers, soo meyn ik dat Eduwart de Dhene, Lymans zone, borger van Brugge, en van beroep eenen procureur, of saekbesorger, wel den volgeestigsten is; ik hebbe met verwonderinge gelesen eenen boek in volle blad, inhoudende het Testament ofte uytersten wille van desen Eduwaert, waer by hy alle kerken, cloosters, capellen, geestelike en wereldlike, van alle staten, eenich aerdigh gedichte is jonnende. Hy heeft uytnemende schoone leeringen, geestige aerdigheden, en met een woord is in alles seer volmaekt. Hy was een medelid van beyde de constcamers de welke alsdan seer treffelyk in staet waren; de oorsake of reden, waer om hy dit Testament aenving, vertelt hy onder andere met dese navolgende redenen, dewelke wy te gewilliger alhier bybrengen, om dat in deselve vermaent wert van vele treffelike en geleerde liefhebbers der edele dichtconst. Ick begonst om veel vreimde ghesellen dincken,
Die somtijts waren, als ick waen, bestreden.
Dus peysende, soo hoord' ick de bellen clincken,
Datter een van dien was haest overleden,
De doodt spaert niemant in 's werelds steden.
Ende in den gheest wierd ick verweckt mits dien,
Uyt liefden, om bede, noch oock om ghiften,
Dat ick hadde ghekent menich goet ingien,
| |
[pagina 187]
| |
Elc heurer poetigh goet rhetorisien,
Die dus sijn te stellene by gheschriften.
Refereyn.
Heer Gillis RubsGa naar voetnoot1, priester, der consten voedere,
Ende religieus ten Zoetendale;
Heer Jan De Rue, gheboren van eender moedere,
Gheuppert binnen der rhetorijcken zale;
Heer Clays Bollaert, priester der kercke cathedrale
Van St-Salvators, gheestigh zanger bekent;
Meester Stevin van den Gheenste, in 't speciale,
Goet componiste, in 't moraliseren jent;
Jan De ScherereGa naar voetnoot2, Laureyns Bardt waren excellent:
Dese consten de conste artistigh oorboren.
Heer Thilman, sammel in 't graubroers convent,
Wandelde de consten een weynigh ontrent:
Ad patres nostros sijn dese vooren.
Cornelis Coolman, Pieter de Mil, brugsche clercken,
Cornelis Everaert, clerck van den archieven,
Jacob Kempe, Andries de Smet: dese deden wercken,
Gheestigh berayt met s'Heyligh Gheest vlercken:
De conste consten sy reynmatelick hantieren.
Pieter Maertens had oock gratieuse manieren,
Die voor devijse schreef: Burse sonder ghelt:
In Spaert niet meer deed hy constigh logieren
Niet een letter meer nogh min dan sijn name spelt.
Jooris Hellinck heeft menigh fraey liedeken ghestelt,
Voysigh, aengename van veel volcx in 't hooren.
Pieter van der Helst dient oock medeghetelt,
Maer hoe constigh, de doodt heeft ze neder ghevelt,
Ad patres nostros sijn sy alle vooren.
Boudewijn van Cokelare, tegheldecker was hy,
Een seer goed florateur ende bondigh mede.
Guyot van der Reviere quamp oock ter consten by,
Ghestelt menighe leysse, wel weten wy,
| |
[pagina 188]
| |
Observerende matelick de musicale snede.
Jan Moenaert, clerck ten Vryen, somtijts wat dede:
T'sint Donaes aen Jooris Verdonckt-capelle, daer
Hangt een lof ter eere van der drievuldighede,
't Welcke by hem ghemaeckt es, over menich jaer.
Jacop Huyssens was een goed personaidge, maer
Allaert Appe, Franchoys Bucke deen druk verstooren.
Wouter Blasen oock, een redelick facteur voorwaer.
Als 't Godt belieft, moet ick hun al volghen naer.
Ad patres nostros sijn dese vooren.
Prinche.
Daer was oock Clays van Belle,
Goet musicien, zangher in diversche chooren,
Al te boerdigh, cluchtigh was hy van voorstelle,
Soo goet een heer cnecht; maer wat mer af relle
Ad patres nostros es hy oock vooren.
Doch om niet vergheten, meester Martin de Buusere,
Weerd geregistreert te sijne in dese serie,
Hy wasser oock eens gheworden verhuusere,
Heeft mee helpen spelen menich schoon misterie,
Gheschickt boeckhouder, verstaende sijn materie.
Weder docht ick sijn die soo monster ghepasseert,
Met dier laetst ghecloncken was, hebb' ick ghefantaseert
Omme naer Mol Longys leger te treckene.
Heden hem, morgen my, hoe langh gheregneert,
Magh my de doodt oock pijnen te neckene,
Jeghens 's doodts comste clynckt mer gheen beckene.
Dus ghemerckt dat het sy gheen seker rentken,
Ter weyrelt rusten up eene onsekere lene,
Soo peysde ick om stellen dit weeck testamentken,
En nammer eenen moet in, rasch up en d'hene,
Elck sie dat hy rechte sijn karreken mene.
‘Dit groot werk begon hy te schryven in het jaer 1561, zoo als hy te kennen geeft met dese woorden: Mijn Testaments begin, zoo 't my viel in, woensdagh den 14 mey 1561.... ‘En soo als hy aenteekent is voleyndight op den 24 december 1561, want hy dus sluyt: | |
[pagina 189]
| |
Corts op den woensdagh kersnacht, elleven heuren by,
Dit Testament vulhend was, in 't labeuren vry.
‘Ik soude alhier eenige geestige en verstandige gedichten tot een naerder bewijs van sijne redenrijke vindingen plaetsen, maer late het om wijdlopentheyd te vermyden. Ik bevinde uyt sijne schriften dat hy eenen goeden genoegelyken broeder geweest is, sich verlustigende by vroyelijken geselschepe, seer wel ervaren in de latijnsche tale, als blijkt uyt de nauwkeurighe overséttingen van vele psalmen van David en andere kerkelyke lofsangen, begrepen in dese sijn voorgemelden boek. Het is waer dat hy geene groote schatten noch hooghe staten beseten heeft, want hy sijnen rijkdom genoegsaem te kennen geeft in de verclaringe van sijnen uytersten wille, en, om thien stuyvers, voor twee dagen inwoonder geweest is van het steen of de gevangenisse. ‘Dan, om onsen tijdt niet langer te slyten met het erhalen van gedichten, welkers mate onmatigh is, en nu t'eenemael buyten gebruyk, soo wille ik eyndigen, niet wetende wanneer dat het eynde van desen aerdigen poeëts leven geweest syGa naar voetnoot1, het gene ik meyne geweest te zijn, naer alle waerschijnelijkheyt, niet lang naer dat hy sijn Testament en uyterste wille, mitsgaders sijn eygen grafschrift hadde gemaekt, op twee manieren; het langste laten wy daer, maer het cortste, sijnde ook het bondigste, luydt aldus: Eduwaert De Dhene heeft betaelt naturen schult;
Wanneer?
In 't jaer, maendt, dagh, als sijn tijdt was vervult,
Niet eer.
| |
[pagina 190]
| |
‘Hier mede soo late ik dit vremdt verstandt varen, het welke in sijnen tijdt seer aengenaem en gesocht was van alle vroyelijke geselschappen, gesellen en liefhebbers van conste, sijnde dikwils in d'een of ander gilde en vergaderinge geroepen, om iets geestigh en boerdigh te schrijven. Sijne maniere is suyver, vry en onvercrompen na dien tijdt; schijnt mede al niet veel werkx te maken van het eenvoudigh bijgelove, en heeft hier en daer al wat vrijder geschreven als de spaensche godvruchtigheyd van duc d'Albe hadde connen lijden.’
IV. Beschrijving der constcamers der stadt Brugge.
Dese geschiedenis der Rhethorykkamers van Brugge wordt in de bovengemelde levensbeschryving van Ed. de Dhene aengehaeld.
V. Daghregister van al het gonne gedenkweerdigh voorgevallen is binnen de stadt Gent, sedert den 15 july 1566, tot den 15 juny 1585; onderhouden by M. Philippus de Kempenaere, advocaet van den raed in Vlaenderen. Overgeset uyt het latijn door heer ende meester Joannes Petrus van Male, pastor van Bovekerke.
In dit belangrijk werk staen dag voor dag de gebeurtenissen, in Gent en omstreken voorgevallen, van den 15 july 1566 tot 15 juny 1585, met onpartijdigheid beschreven, en schoon Bernard de Jonghe by het samenstellen der Gentsche geschiedenissen veel uit dit handschrift overnam, zoo zyn toch deze oorspronkelyke aenteekeningen nog waerdig in het licht te verschijnen. De heer Van Hulthem bezat het latynsche schrift (Catal. No 625), en een dagregister over het zelfde tydvak in het vlaemsch, door M. Gillis de Kempenaere opgesteld, hetwelk men met de boven opgegeven vertaling niet mag | |
[pagina 191]
| |
verwarren. - Die vertaling werd door J.P. van Male aen den heer Martin Steyaert, pastor van Sleidinge, opgedragen, een man, de vaderlandsche letteren zeer genegen, die eene nederduitsche grammatica uitgafGa naar voetnoot1 en de vlaemsche dichtkunst ook beoefende.
Phs BLOMMAERT. |
|