De literator R.M. van Goens en zijn kring. Studiën over de 18e eeuw. Deel 1

[p. 571]

Bijlage A. (bij blz. 11).
De Schotsche garde.

De kwestie van de verhouding tot den Engelschen koning was netelig. Dat de Staten die Schotten niet als Nederlandsche onderdanen zonder meer beschouwden, is al uit het in den tekst medegedeelde op te maken. Engelsche onderdanen dan? Daar wilden zij ook niet aan. De capitulaties, van 1742 en 1745 althans, spreken geen woord van de kwestie. Die van 1678 kende den Britschen koning het terugroepingsrecht toe, máár...... de Staten beweerden reeds in 1688 dat die z.g.n. capitulatie slechts een niet-bekrachtigd ontwerp was.¹⁾

Stellig bestond er in de Brigade in de 18e eeuw een opvatting, dat Britsch onderdaan waren en bleven niet alleen ‘the natives of Britain serving in the Brigade, but their Descendants for any member of generations, though born in a foreign country, while they continued to serve in this Corps’²⁾.

Zelfs een vreemde werd bij aanstelling in de Schotsche brigade ipso facto Engelsch onderdaan, zoo heette het.³⁾ En ‘even the children, born in the Brigade were British subjects without naturalisation or any other legal act’, verzekert chaplain Dr. Porteous, in 1795.⁴⁾

Karel II reeds grondde in 1665 zijn gezag over de in Nederland geborenen der brigade op hun ‘being descended of Scottis parents upon the father's side.’⁵⁾ Wij zagen echter, dat dezen zelf toen vaak anders dachten.

Onder de bewijsstukken is ook een Memorie der Schotsche officieren, gericht tot de Secretary of War, in 1763. Vreemd is, dat ze eerst in 1774 werd gepubliceerd; in the Scots Magazine; en dat een Engelsch geschiedschrijver, Ferguson, ze daaruit haalde, en niet uit archief of officieele publicatie. Is het stuk wel betrouwbaar? Indien al, dan is toch zijn argumentatie, als men 't al zoo noemen mag, voor hun ‘allegiance to His Majesty’ zeer zwak.⁶⁾ Merkwaardig is hier ook de erkenning: ‘not having so much as the knowledge of any capitulation made for them.’

Van Goens' ‘Capitulation, which excluded from the Officer's Places all Foreigners but the sons or grandsons of any officer of the same’⁷⁾ zou men zoeken in den tijd der reorganisatie door Mackay ± 1676⁸⁾; men vindt ze daar niet, en nergens, ook niet in the Scots Magazine, die ze zoo goed had kunnen gebruiken. Wel zijn facto van 1676 af alle namen weer Schotsch.

In de verschillende meeningen en voorstellingen zullen vele factoren werken: ras- en standsgevoel, individueel en landsbelang, nationale wetgeving, internationaal gebruik, overvragende politiek.

Een ding blijkt wel: het Britsche burgerschap begon toen al taai te kleven. Aan een bijzonder privilegie der brigade geloof ik, alles welbeschouwd, niet: dat had men wel zuinig bewaard. Engelschman is, wiens vader of vaders-vader Engelschman was; zoo is het nu, zoo voelde men het ook toen. Maar evenzeer zal gegolden hebben: ‘the children of English women by aliens are aliens, unless born in the British dominions.’

R.M. van Goens' moeder kan Engelsche geweest zijn, hijzelf, haar zoon bij een Nederlander, in geen geval Engelschman. Tenzij hij officier in de Brigade werd, als de Scots Magazine van 1775 gelijk had⁹⁾; wat ik durf betwijfelen, ook al schijnt Van Goens hetzelfde te beweren¹⁰⁾. Zijn voorstellingen

1) Ferguson I, xxi, 563. Dat de manschappen eerst, de officieren sinds 1757, denzelfden eed deden als de Britsche in Engeland, lijkt mij, ondanks Ferguson I, xxiii en de ‘Historical Account’ van 1794 (zie Ferguson II, 394) zeer twijfelachtig. Die Account slaat vaker de plank mis, en heeft een duidelijke tendenz. Zie nog noot 6.

2) Ferguson II, 524. Stuk van oudofficieren, 1787.

3) Id. II, 400 (1775).

4) Id. I, xxiii.

5) Id. I, 535.

6) Id. II 398 vlg. Indien echt, dan levert het bewijs tegen de beweerde eedswijziging in 1757 (zie noot 1). Een beroep daarop hadden die officieren, zes jaar later, stellig niet nagelaten.

7) Brieven I 81.

8) Ferguson I 472.

9) Zie bl. 571 n. 3.

10) Brieven I, 2, 81.

[p. 572]

varieeren overigens: het verst gaat hij in ‘Anmerkung auf einer Stelle des Memorials, etc.’¹⁾: ‘Nun aber hatte ich, andrer Seits, meiner Geburt und der Capitulazion der Schottischen Brigade nach, glücklicherweise immer das Recht, sobald ich mich von jeder Verbindung mit Holland los sagte, wieder als Schotländer, und Untherthan S. Gr. Britannischer Majestät auf zu treten, und das habe ich dann auch gethan.’

De wensch was vader der gedachte; hij ambieerde toenmaals een Engelsch diplomatiek ambt, en wist: ‘ich muszte der Test-Act nach Gr. Brit. Unterthan sein, und mit keiner andren Nazion in Verbindung stehen, um employirt werden zu können.’ Zijn beroep op in den vreemde geboren gezantenkinderen bewijst, hoe ongegrond zijn idee-fixe is.

1) Kon. Bibl. Portef. 130 D. 1.