Vuur over Soemerië

[p. 144]

Het verhaal van de goede man.

Niet alleen aan de grenzen van Soemerië was het de laatste jaren onrustig, een groter gevaar dreigde van binnen uit.

In Mari, een stad in het onderworpen land der Ammorieten, had Ibi-Sin de heerszuchtige Ischbi-Irra tot stadhouder benoemd, die zelf ook tot dit volk behoorde. Maar Ischbi-Irra wist, hoe zwak Oer was op het toppunt van zijn macht en welvaart. Hij behandelde de afgezanten van Ibi-Sin als hom den, hij legde de bevelen uit Oer naast zich neer, en weigerde de belasting te betalen, die de Ammorieten aan Ibi-Sin verschuldigd waren.

‘Vreest ge de wraak van de Koning niet?’ vroeg één der afgezanten aan de stadhouder.

Maar Ischbi-Irra lachte hem uit, en antwoordde: ‘Ibi-Sin is een koning van riet en niet van ijzer,’ en hij liet de vorstelijke bode over de grens van zijn gebied jagen. En niet alleen wou Ischbi-Irra de Ammorieten van het juk van Oer bevrijden, maar hij droomde zichzelf Koning van een groot rijk, waartoe Soemerië als een wingewest zou behoren.

Alarmerende berichten drongen door in Oer.

‘Ischbi-Irra is in opstand gekomen......’

Man was veraf: het lag aan de Eufraat, vijfentwintig dagreizen van Oer verwijderd.

Andere officieren, die hun ezels tot de grootste spoed aanzetten, kwamen met nieuwe, nog ongunstiger tijdingen:

‘Ischbi-Irra is in geforceerde marsen naar het zuiden getrokken en hij is Akkad binnengevallen......’

Akkad, zo heette het land ten noorden van Soemerië. Daar

[p. 145]

oefenden de koningen van Oer ook gezag uit. Maar ook Akkad was nog veraf. Van de zuidgrens van dat land naar Oer was ruim tien dagreizen voor een gewapend leger.

De ongelukstijdingen bléven toestromen......

‘Ischbi-Irra is het land der Soemeriërs binnengevallen...’

‘Ischbi-Irra trekt brandstichtend en plunderend naar het zuiden......’

‘Ischbi-Irra heeft de stad Isin bezet......’

Isin lag slechts op drie dagreizen afstands ten noorden van Oer, aan de rechtermond van de Tigris.

‘Wat zal mijn Heer nu doen?’ vroeg koningin Nin-Sjagga aan Ibi-Sin.

‘De wallen en poorten van Oer zijn gewéldig,’ antwoordde de koning, ‘dapper zijn zijn soldaten, en zeker van hun schot de boogschutters.’

‘Zal mijn Heer dan wachten, tot de vijanden vóór de poorten staan?’ vroeg Nin-Sjagga. ‘Had hij ze al niet moeten verslaan met zijn machtige arm, toen Ischbi-Irra de opstand begon?’

‘Liefste,’ antwoordde Ibi-Sin, ‘ik ben nu eenmaal geen Oer-Nammoe. Ik dood de leeuw pas, wanneer hij bij mij op de wagen springt, en dán pak ik hem bij de staart.’

Ikkaroe, de Elamiet, had ondertussen de velden van zijn vader verlaten. De oude Jalita was op een middag het huis uit gegaan en niet teruggekomen. Een paar dagen had Ikkaroe op haar gewacht, maar toen ze niet kwam opdagen, vermoedde hij, dat ze dood moest zijn. Wat voor zin had het nog voor hem, hier te blijven wonen tussen de bergen, terwijl er niemand was, die zijn huishouden verzorgde, en hij geen mens had om mee te praten en voor te werken? Zijn leven had geen doel meer, en de eenzaamheid drukte hem.

Hij haalde de paarden uit de stal, laadde de bezittingen erop, voorzover die hem van waarde leken, en trok door de bergen naar Soesa. Het huis en alles wat hij verder niet kon meenemen, liet hij achter als een prooi van wind en regen.

In Soesa verkocht hij alles, wat hij bezat, op de markt.

[p. 146]

Wat moest hij nu?

Moederziel alleen stond hij op de wereld.

Hij keek naar de ring met de blauwe steen.

Zou hij naar Oer teruggaan, naar Oerba en Agoea en de kinderen?

Maar hij wilde toch ook wel graag een tijd samenzijn met andere jonge Elamieten, - met mensen, die zíjn taal spraken en die hem verstonden. Een handwerk kende hij niet, alleen dat van soldaat.

En toen hij hoorde, dat de koning van Elam, die slechts ten dele afhankelijk was van Oer, soldaten nodig had, ver huurde hij zich bij het leger.

Een officier reed spoorslags naar Oer en vroeg Ibi-Sin dringend te spreken.

‘Ischbi-Irra onderhandelt nu met de vorst van Elam. Dat hebben wij gehoord van een spion. Zij samen, de stadhouder van Mari en die koning van de Elamieten, willen een verbond sluiten, om straks de oorlog tegen Oer te beginnen.’

Nu was dan de leeuw op de wagen gesprongen, en in Ibi-Sin ontwaakte de geest van Oer-Nammoe.

[p. 147]

‘Rijd onmiddellijk naar de stadhouder van Kazalloe,’ zei hij tegen de bode. Kazalloe was de provincie, die zich als een tong tussen Elam en Akkad inschoof, en dus de beide opstandelingen scheidde. ‘Zeg aan de stadhouder, dat hij onmiddellijk oprukt naar Isin, om het de rebellen onmogelijk te maken, met elkander te onderhandelen. Ook moet hij het leger van Ischbi-Irra verslaan. Hij moet het verstrooien zoals de wind het kaf voor zich uitblaast. Zeg hem dat uit naam van de Koning van Oer. Ik zal hem belonen, als hij zijn plicht doet, maar mijn straf zal vreselijk zijn, als hij die verzaakt. Hij kan op mijn hulp rekenen: mijn sterke arm zal hem steunen. Maar maak haast, want de tijd is kort......’

De officier groette en reeds spoorslags naar Kazalloe.

Ibi-Sin gevoelde een wonderlijke kalmte en sterkte in zijn hart, en zijn gezicht was zo veranderd, alsof hij niet meer dezelfde man was.

‘Hoe ziet ge zo vastberaden en gelukkig, mijn Heer?’ vroeg Nin-Sjagga verwonderd.

‘Liefste,’ antwoordde de koning. ‘Het gevaar raakt mijn leven aan. Ik begroet het met vreugde. De grote koningen van Oer zijn in mij herrezen.’

‘En Ischbi-Irra?’ vroeg Nin-Sjagga.

‘Ik heb een ijlbode naar Kazalloe gezonden, om de rebel in de flank aan te grijpen, en om te verhinderen, dat hij een verbond met Elam sluit.’

Die ijlbode kwam te laat......

Het Elamitische leger had zich reeds in beweging gezet.

Bij dat leger bevond zich ook Ikkaroe, die de ring met de blauwe steen aan de vinger droeg.

De stemming in Oer was door de loop der gebeurtenissen neerslachtig. Het leven ging wel zijn gang, maar er viel een diepe schaduw over. Men lachte weinig, des avonds hoorde men geen gezang meer uit de huizen komen. En ook de jongens op de school van Ili-Imdi hadden niet veel plezier. Stilletjes zaten ze op hun kleibankjes en deden het werk, dat hun werd opgedragen door de meester. Ze peuterden met hun

[p. 148]

houten griffels letters in de tabletten, maar er was niemand, die kattekwaad uithaalde of een goede grap vertelde. Zelfs Soesanoe was onder een hoedje te vangen.

‘Zouden Ischbi-Irra en de vorst van Elam vóór Oer komen?’ vroegen ze aan Ili-Imdi.

‘Zouden ze de stad kunnen innemen?’

De oude priester beantwoordde die vragen niet.

‘Ik zal jullie een verhaal vertellen,’ zei hij. ‘Het werk wil toch niet vlotten, en misschien kan het verhaal je nog wat helpen.’

De jongens borgen hun tabletjes weg, en Ili-Imdi begon.

‘De geschiedenis is al oud. Maar hoe ouder verhalen zijn, hoe beter, want zotte vertellingen vergeet men zó, maar goede vertellingen blijven in ere. Welnu jongens, er was een man, die goed was en de goden diende. Men zag hem in de op tochten van de Nieuwjaarsdag, - hij maakte muziek voor de koning, - hij wilde, dat zijn knechts de tempel zouden bezoeken en hij leidde zijn arbeiders op tot soldaten, om het koninklijk paleis te beschermen. Was dit niet een goede man?’

Ja, dat vonden de jongens ook. Beter zou je tenminste moeilijk vinden.

‘Nu zul je misschien denken, dat de goden deze man ook met weldaden overlaadden. Maar neen! Hij werd bezocht met een vréselijke ziekte; hij kwam zo onder de zweren, dat hij in een net moest slapen; hij kon niet meer horen en niet meer zien en een grote zwakte maakte hem het leven nog moeilijker. Zijn erfgenamen zaten naar zijn dood uit te kijken, en ten slotte liet ieder hem in de steek, behalve een vriend, die hem probeerde te troosten. Maar daar had hij niet veel aan, want die vriend meende, dat al de ellende, die over de goede man was uitgestort, wel de straf zou zijn voor verkeerde daden, of anders in ieder geval voor verkeerde gedachten.’

‘Maar dat wás toch niet zo?’ vroeg Moe-oeroe.

‘Neen,’ antwoordde Ili-Imdi. ‘Dat was ook niet zo. Maar de goede man verzoende zich met zijn lot door te denken: dit hebben de goden mij gezonden, en de goden zijn groter en wijzer dan de mensen en zij weten beter dan wijzelf, wat goed

[p. 149]

en verkeerd voor ons is. Men kan ze nu eenmaal niet narekenen. Zo was hij met zijn lot verzoend.’

De jongens dachten aan de ongeluksberichten, die Oer bereikten. De mensen, die in Oer woonden, waren toch niet slechter geweest dan de mensen, die in Nippoer of Soesa woonden? Wanneer de stad door Ischbi-Irra belegerd zou worden, dan moest men dat maar goed opnemen. Ja, dat was dan precies de geschiedenis van de man, die zoveel ongeluk kreeg te dragen.

‘Maar ik begrijp het nog niet helemaal,’ zei Moe-oeroe. ‘Die man moest toch ook wéten, dat de goden van hem hielden. Anders had hij best kunnen denken, dat zij een hekel aan hem hadden, of hem plaagden.’

‘Je hebt gelijk, mijn jongen,’ zei Ili-Imdi. ‘Maar mijn verhaal is ook nog niet uit. Juist toen de goede man het diepst in de ellende zat, en geen uitzicht of hoop meer kon vinden, kregen de goden medelijden met hem. Ze daalden vol genade tot hem neer, en ze gaven hem alles terug, wat hij had verloren: gezondheid, aanzien en bezit. En hij was gelukkiger dan hij ooit was geweest. En weten jullie, wat dit verhaal ons zegt, jongens? Onverwacht en onverdiend komt het ongeluk over mensen en steden; maar men behoeft zelfs in het diepste duister nooit te wanhopen aan de barmhartigheid en goedheid van de goden.’

Ili-Imdi beëindigde zijn verhaal onder de diepste stilte.

Toen keek hij naar de Zikkoerat en hij zag aan de schaduwen, dat het nog geen tijd was, met de lessen op te houden.

Toch zei hij: ‘Gaan jullie maar naar huis. Jullie hoofd zal wel niet naar leren staan.’

Stil verlieten de leerlingen het vertrek.

Soesanoe en Moe-oeroe haalden Ajalatoem op, en de beide jongens trokken met hun trouwe ezel door de straten van Oer. Maar het was, of Ajalatoem niet zo luchtig liep als anders en of de belletjes op haar voorhoofd minder vrolijk klingelden.