De Rotterdamsche Hermes

[p. 49]

No. 13
Rotterdamsche Hermes.
Vrydag den 25 October 1720.

Et penitus toto divisos orbe Brittannos.
Virgil. Eclog. 1.

VOorleden Zaturdag was Hermes in het Koffihuis van d'Engelsche Quincampoix, alwaar een Engelsch Aktionist meer dan vyftigmalen met de gewoone saus van G** damme repeteerde: Sir i am a true-born Englishman; dat is: Ik ben een oprecht Engelschman geboren: een Titel vry hooger by hen geschat dan eertyts by de Romeinen die van Burger van Rome. Het zal den Man met Kampedoos wenschhoetje (Hermes met het gevlerkte mutsje) althans lusten een onderzoek te doen op wat hoeksteen d'Architectuur van die glorie gesondeert is, en aanstonts zonder groote Inleiding een begin maken.

De hovaerdige Lucifer, de Voorzitter in de Magistratuur van Acheron, ontfing op dien tyt, toen zy eene verdeeling van 't Heelal maakte, de groote Provintie van Spanje voor zyn partagie, en schonk aanstonts aan die nederige Natie voor een Nieujaarsgift de goude Mynen van Mexiko en de zilvere bergen van Peru.

En of wel 't dierbaar gout,

In Wysheits hant betrout,

Is magtig om 't gebou van Atlas te onderschragen;

De Spanjaart echter door zyn' moet

Sterft als een Tantalus in 't midden van zyn goet,

[p. 50]

 

En komt in 't staciekleet een bedelaalmoes vragen:

 

Een Natie, op zich zelf alle andere ongelyk,

 

Zoo d***** arm, zoo vreeslyk ryk.

Onkuisheit koos de Zona Torrida van Italie, wiens inborelingen bloet in Sod**** en verfoeilyke lusten fermenteert: en wier gezwolle aderen overvloeien van geile neigingen, gelyk de vuurspouwende Vezuvius van geele solferbeken; en wier bovennatuurlyke hitte door de blaaspyp van de onderaartsche vlammen wort aangeblazen.

Dronkenschap, de gunsteling van de hel, kreeg het beheerschen van Duitslant: en niemant is beter vergenoegt dan die Onderdanen met hun' Vorst. De laatste geeft hun vryheit van Conscientie, om Luther, Kalvyn of Roome te kiezen; en het is hem onverschillig by wat Compas zy hun vaartuig van toekomende hoop bestuuren.

Een noitvernoegde zucht tot zingen, danssen en duëlleren boude haren zetel in Vrankryk, eene Natie altoos ligtvaerdig en onbestendig, die, eerst zich zelve geruïneert hebbende, als door een loopend vuurtje de half gedoofde koolen van nabuurige zonden heeft aangestoken.

Door een' blinden en brutalen Godsdienst gouverneert hy vorder de Heidenen, en door eene arbitraire mogentheit is zyn persoon de Vorst en het voorwerp van hunne aanbiddingen; de rest wort bestiert door zyne Vicerois en Lantvoogden in verscheide Provintien en volksplantingen, dewelke schrylings over de zwakheden van de navolgende Natien heenzitten, en dezelve door eene reeks van odieuze hartstogten ringelooren, als:

Den Yr door yver, en den Rus door dommekracht;

Door razerny den Deen; den Zweed door droef gedagt;

Door beesteonwetenheit de harde Muskovyten,
En den Chinees door het vernuft in tween te splyten.

Het gelt ontzenuwt en verwyst den Perziaan;

En d'armoed zet tot schelms den armen Tarter aan.

Het boek van Mahomet zal Turk en Moor verheeren;
En koppigheit zal den verstokten ood regeeren:

Ontzintheit Portugaal; bedrog en list den Schot,

De wraak den Pool; en hier is Mammon Neêrlants lot.

Hermes zal (dewyl hy zelf ruim een halve Engelsman is) in zyne kittelende Satyra de ondeugden van Engelant (zoo het eenigzins doenelyk is) met een gaze sprei beschaduwen, om met meerder lui-

[p. 51]

ster zyne Erfdeugden te doen afsteeken; de eerste te menigvuldig, helâs! en de laatste te weinig. Toekomenden Dynsdag zal 't Portrait van Albion gedootverft worden. Nu iets van Seneka.

Het voornaamste en onwaardeerbaarste geluk dat een sterveling kan begeeren, en het allernaaste aan de onsterffelykheit vermaagschapt is, volgens het gevoelen van den bewusten Filozoof, is in ramp en tegenspoeden onverschrikt en altoos zich zelf te zyn. Demokriet schynt in zyn nut en stichtelyk Traktaat van de gerustheit des Gemoets te gelooven, dat de grootste opmerking van de ziel in haren eigen omtrek is besloten, en dat zy nimmer naar den wachttooren van de oogen zou loopen, al was het dat alle de klokken van het geheel Al alarm luidden, ten ware het was uit een domestiek medelyden over hare ingezetenen, gelyk wanneer'er een inlants krakkeel ontstaat tusschen Vreeze en Begeerte, tusschen Gierigheit en Onkuisheit, of als de Wraak d'oppermagt van 't Gericht overheert, en de wil van Redelykheit door de domineerende Cabale van Heerschzucht wort gedwarsboomt, en zoo voorts. Want wat baat de stilzwygenheit van alle schepzelen en nietgeänimeerde geschapenheden, als ons de innerlyke denkbeelden verschrikken? des is dit vaers van Varro gebrekkig:

Omnia noctis erant, placida composta quiete.

Geen rust is 'er die duurzaam en aangenaam kan zyn dan die door de Rede wortgeformeert: des zeit een Filozoof zeer aardig:

Ons hoogste Luk en Zaligheden

Zyn alle afhangklyk van de Reden.

Een ieder mensch heeft uit zich zelf zyn' voorspoet hier.

De rykste man, verzaat van weelden,

Geniet veel min dan ik plaizier.

Zoo ik het my maar kon verbeelden.

Ik ben geen Vorst noch magtig Koning;

Ik heb geen' staat, geen hof noch woning,

Geen fiere Fillis noch geen blonde Rozelyn;

Noch zal ik my gelukkig achten:

Want ben ik niet het geen zy zyn,

'k Ben dat nochtans waar naar zy trachten,

Die zonder u, o Rede, loopen

Om Peruûs schatten op te hoopen

Zyn in het zottental dat aan de schorsse kleeft.

[p. 52]

 

Men moet, in spyt van domme menschen,

 

Naar niets meer trachten dan men heeft,

 

Om dat te hebben 't geen zy wenschen.

Drie soorten van menschen verstaan het liegen meesterlyk: de Reizigers, de Jagers en de Militairen. Een Reiziger liegt boomen uit d'aarde. Een Jager schiet somtyts op een' dag zoo veel sneppen en eendvogels als het Wees- en Rasphuis van Amsterdam in veertien dagen konnen verorberen: en een Militair slagt in eene battailje meer vyanden, dan een vermaart Doktor Lyders in een geheel jaar naar d'andre waerelt depecheert, en zulks zonder de minste alteratie; en ondertusschen is Hermes verhaalt van een zeker Kapitein, dewelke in de Bataille van Rammelies zulke Martiale hartkloppingen onderhevig was, dat de goude knoopen van zyn' geborduurden rok sprongen; en wederom van een ander, die zoo onbeweeglyk op zyn kooten stont als de naalt van 't Compas in een' vliegenden storm; en van een' derden wiens tanden door couragie klaterden als drooge Laurier die verbrant wort, terwyl de oogen van zyn' Luitenant blonken als de stippelen van uitgeslete dobbelsteenen. Maar a propo, hier moest Arioste niet overgeslagen worden, dewelke spreekt van een voornaam Cavalier, die niet eens remarqueerde dat hy verslagen was, maar desperaat in het vechten voortging, schoon hy hartsteken doot was.

Il povér huomo che non 'seu era accorto,
Andava combattendo & era morto.

Die Krygsman verweerde zich beter dan die Amfioenëter, die de koe by de horens heeft gevat, de doodelyke Argus, Ridder van de schoone Iö, die zoo gemakkelyk het proces aan Hermes opgeeft. Maar is 't niet mogelyk, heer Argus, dat men tegens nieujaar eenige nieuwe Heiligen met roode letters geteikent zal zien in uw' weeklykschen Almanak (dat is) wat bestendigs tegens een Eeu van vierentwintig uuren, of iet 't geen tweemaal, zonder zich aan een' hartvang bloot te geven, gelezen kan worden. Hierop zal hy uw antwoort te gemoet zien, en intusschen met zeer veel achting om te lagchen verblyven,

Hermes

De Hermes wort uitgegeven, te Rotterdam by Joan Hofhout en Arnold Willis; Amsterdam Oosterwyk, Ratelbant en Rank; Haarlem van Lee; Leiden Knotter; Haag vander Burg; Delf Boitet; Dort Outman; Utrecht Charlois; Middelburg van Hoekke; Vlissingen Willegaarts; Goes Bakker; en Bergen op Zoom Overstraten.