Alaaf Kirchroa

Ing nui zamloeng i Kirchröatsjer sjproach

[p. 113]

J. Reinard
E Iediel aan de Wèsjfsieng

‘Iech zaan diech, doe dees de vinster tsouw.’

In de auw tsiet, hauw me ooch wingtere, jraad wie huu tse daag. Ee joar woar brakkelieg en et angert vroor et weer dat et ies kraachet en 't brómmemai-jet, dat de sjwoar tek van de boom veele - bezóngesj van de wieje.

Inne brakkeliejetieje wingter wirkt dan ooch sjterk óp de miensje in. De wingterkrankheete vóng me ónger inne hód en heesjete: ‘influenza’ of óp jót plat ‘de vrauwlentse.’ Der duutsje kastedokter neumet ze ‘faulenza’.

Wem de vrauw-lentse jepakt hauw, mónt tieë drinke, van alles mui-jelieë jebruid, bis dat-e sjweeset wie e mullepeëd.

Ieër de vrauw-lentse oesbrooch, hóng der himmel vol ónheel - knies, tsenkerij en sjtuchelij, bezóngesj ónger de vrauwluu - en sjtuuret der vrid, wie inne blits-sjlaag aan der kloare himmel.

En allier der wèsjdaag, dat woar der daag, woa óp de króddele et jäutste basjete. Et broechet mar e bis-je aasjtoeës en 't vuur woar in daag. Wat ziech dan zoeë sjtil eweg in oere jefluustert woeët, kónt me jemekkeliech huure va ee jehuch bis óp et angert.

Dat doeret dan bies der ieësjte luuëter óp de bleech koam - da woar bedinktsiet - en ónger et bónks jóng me wirrem mit vrisje mót, jiftieje blik en doebbelsjpitze tsóng ziech aan de montoeër, dat jing ing ziech zelver weerkank.

Went de vrauw va óngenee en die va oave óp derzelfde daag wèsjete, da sjpón et ieër de wèsj in de tsieng koam. Et reëinvaas van de vrauw óngenee tseejet al jauw der boam en zie woar nog lang nit veëdieg mit wèsje. Zie kreeg ziech sjtil e emmerche reënwasser oes et vaas van de vrauw van oavenóp en mint in ziech, wail die es nit vul broechet, ze hai ooch nit doa óp jezieë.

Mar jaa, - die sjting mit hör tsieng aan de vinster en loeret wie inne toeruul durch de jardienge noa alles, wat óp et höfje jesjooch.

En ópins sjtoetset ze - wie ze de vrauw van ónge aan hör reënvaas zoog sjuppe. Der luuëter van erm aafsjtreufe - de vinster ópriese en eraaf róffe woar et werk van 'ne noe.

‘Oh! noen wees ich ooch, woavan et kunt, dat mie vaas immer zoeë jauw leëg is!’

De vrauw aan et vaas woar jants verantreert en va sjrek vloog er der emmer bauw oes en heng.

[p. 114]

‘Doe kants diech wal dik doeë uvver dieng sjun wèsj - dat jleuf iech - mit anger luuts reënwasser; dat jeet jemekliech.’

‘Iech han miech mar ee kling emmerche krin, die vaas is nog böadevol,’ zaat de vrauw van ónge.

‘Joa vol, iech zin et, loezetieje floes!’ Ze sjtemmet de erm in zieje en jrielaachet tjeën de anger vrauw; doamit woar der krig aajezaat. ‘Ongersjtank diech nog ins draa tse joa, dan erleëfs doe jet!’

‘Iech han al vul erleëft mit diech - sjwatse prie - hòd diech aan et wèsje - der luuëter weët diech kòd - drekoas!’

‘Wat, drekoas! Sjpitsboof, woatste bis! Ummer klautste miech et reënwasser!’ Hör ooje bejónne al tse vunkele.

‘Doe broechs et joa doch nit! - Mit tswai emmerchere deeste de wèsj va drij wèche! - ónjewèsje jemus - vies knoeësel!’

‘Wat! Doe drekemmer, brèchmiddel - sjroebloemmel - dat kummert diech doch nit - sjpitsboof! - blief va mie reënwasser.’ En ze klatsjet bij jidder woat in heng.

‘Jank! - knieskalender - sjandaal nog jet mieë vuur zoeë e druupje reënwasser.’

‘Wen iech diech nit trappeeret, maachetste miech et vaas druug, doe vlòskop!’

‘Jek liepsj-je! - klaafe meun!’

‘Jank doe, kloeëstermiet; werrem em diech jet óp.’

‘Et kan diech ooch ins sjleët joa - doe has nog nit aldaag oavend.’

‘He! Dat zoos, wa! Duppe-lekker.’

‘Iech loof evvel nog nit mit aafzets-jere - doe wits joa woavan!’

‘Vlitsjet! Koeësjterèsser, zag dat nog ins!’

‘Ieraafsjnieër!’

‘Behaitsmutsj - krauwpantsj!’

De wöat vlooje wie póvaisjting va oave noa ónge en woeëte weerjekaatsjt mit weewöat, die nit zind tse besjrieve....

De auw módder van de vrauw van ónge koam jraad tsóm aajank et jengs-je eróp; ze hoeët ziech dat sjoebbe jet aa en sjód mit der kop. ‘Wat is lòs meëdje?’ zaat ze ópins.

‘Doa is die ziech aan 't uvverbrèche en ant ópriese vuur e emmerche reënwasser - hör vaas is nog vol!’

‘Dat móts doe ooch nit doeë,’ zaat de módder.

‘Wat! E emmerche! - ummertsouw likste a mie vaas tse lepsje,’ hool die va oave ziech aan et sjantai-je.

‘Doe zeës, watste wilts, verloaje sjeëlzes,’ broezet die va ónge eróp.

‘Sjwieg noen’, berui-iejet de módder hör doater, ‘verdraat uuch. Hör wasser mótste ooch nit broeche. Jidder et ziengt, da

[p. 115]

kriet der duuvel nuus; - doe wits doch, wat dat vur ing is,’ zaat ze sjtil.

Mar die va oave hauw de oeëre jesjpitst.

‘Wat vuur ing is? Wat vuur ing? - auwe raaftsank! Doch jet jants angesj wie dieng tsoat - fouw! zouw beëdelspak!’ Ze sjtieppet tjeën denne va ónge nog bij et in heng klatsje de tsóng eroes.

Dat hauw de auw vrauw nit verwaat.

‘Zoeë is dat nit jemint - et is noen jenóg jeweë; zit sjtil en dut de vinster tsouw’, mint ze jótmuuëdieg.

Inplaatsj va zónnesjien joof et reën en haajelsjlaag.

‘Dón de vinster tsouw - auw heks - dat kunt miech nog passe - iech vroag nit noa uuch allebij!’ Eroesforderand sjtemmet ze de erm in hör zieje.

‘Och! Dóch noen de vinster tsouw en keëk nit ezoeë!’

‘Ze kunt nit tsouw! Alle luu mósse huuëre, wat vuuër sjpitsboove en sjelme uur zid!’

Onheemliech bejónne de ooje van de módder tse vónkele, mar zaat nuus - hör lippe beweëjete ziech, doch der mónk bleef sjtóm. Ze keek ins um ziech erum, da noan loeët, wie inne profieët en bejón tse jrieëmele en winket joa mit der kop.’

‘Kiek mar in loeët, auw tsang!’

‘Los diech mar jónk hange da weësjte nit òd!’ - Dóch de vinster tsouw!’

‘Ze kunt nit tsouw!’

‘Doe dees ze tsouw, ieër tsing minute um zind!’

‘Dat wil iech zin - ze kunt nit tsouw!’

‘Ze kunt tsouw!’ - Doamit jing de módder noan hoes in en vroajet aan der äudste jóng van hör doater: ‘Hindrich, der oavent doa - die sjtoeëf in de aaterkaamer, kan die brenne?’

‘Joa, jroeësmódder; evvel die sjwaamt erg.’

‘Dat is jraad jót, jóng. E fain middel, dat hulpt; dör zalle vier ins jauw zieë de vinster tsouw maache.’

‘Betstemódder, dat bringt uur nit veëdieg - die hilt ziech der jantse daag draa.’

‘Iech beloaf diech, dat ze jauw tsouw kunt. Jank ins mit ing mangel jauw noan sjteekoel en zuk va alles, watste mar vinge kants, dat jót brent en sjwaamt - tsauw diech jet.’

Der jóng nit voel; - jauw woare tseruk mit ing mangel vol koeëlsjtórkele, auw sjóng en loemmele.

‘Jóng! Noen zalle vier sjpas erleëve. Dóch jet papier en sjtruuë in der oavent - noen jet sjteenoalieg dróp en dan aajesjtòche en jesjwaamt noa - duuvel kóm eroes.’

Ze jing ins kiekke. Boese woare die tswai ziech nog aan et tellewelle en de hoare aan 't kème.

[p. 116]

‘Biste werm doa, auw veëg?’ woeët ze va oave oes de vinster bejrust.

‘Wie? Haste de vinster nog nit tsouw?’ Ze sjpingset al ins uvver ing zie noa der sjoaresjtee, woa der sjwaam mit dikke kwalm eroes koam jetrekke.

‘Vuur diech kunt ze jaaroes nit tsouw - jaaroes nit - doe has miech doch nuus tse benedai-je.’

‘Dat nit - Jod bewaar miech - mar, doe dees de vinster tsouw - ze kunt tsouw!’

De vrauw va oave woeët al jet jewaar van der sjwaam, deë ziech uvver et daag hin jreun en jeël uvver de panne rollet langs de moeër óp en noan vinster indróng. Ze vool al ins in der hòs ónger et sjoebbe. De noabere keeke ooch al ins noa der sjoaresjtee en der sjwaam en minte, dat et brank: ‘Wat is lòs? Brent et? Brent et?’

‘Nee! Et sjwaamt - en et kunt es nog mieë. Vier zind aan et reuche - vreëm sjpek, wat vrakketieg is’, róffet de auw módder. De vrauw va oave hool ziech al der sjótsel vuuër der mónk; hör ooje loofete.

‘Zoeë weët iech hij jetempteet; ich bin et leëve nog nit mieë zicher hij, bij dat krauw.’

‘Meëdje, dóch de vinster tsouw, da is et jót.’

‘En ze kunt nit tsouw!’

‘Da sjnoef nog mar ins jót; da bekieësj doe diech.’

Der sjwaam, kwalm en reuch van de koeëlsjtórkele woeët nog ummer dikker en jleech ing zónnevinsternis. Mar de vrauw va oave joof et nog nit óp. Ze bejón wirrem tse sjoebbe - de troane loofete de bakke aaf - ze vool inne hòs - sjtróddelet jet en proetsjet.

De noabere krieënete va sjpas en róffete: ‘Hoeraa! - hoeraa!’

Noe vool ze bauw urn va jif. Ze laat ziech in vinster, vuur denne ooch der dat tse zaaje.

‘Hóddele! - Hóddele-krieëmere!’ Tse vul sjnoof ze óp. Der sjwaam pakket er, ze verdrieënet de ooje en klaatsj! - de vinster vloog tsouw!