Alaaf Kirchroa

Ing nui zamloeng i Kirchröatsjer sjproach

[p. 117]

J. Reinard
Inne zillevere hoeëchtsietskóch mit troane, klöp en sjleëg jenóg

Zilvere hoeëchtsiet vieret me vrui-jer ooch nit alledaag - waal jót. De auwe vierete oes dankbaarheed, dat ze zoeë lang jeleëft hauwe en oes vräud en plezeer, dat ze het allebij biesheer bij-jenee oes-jehauwe hónt, zoeë jót en koa, wie et jóng. En der aawaas: jónge en meëdsjere woar et mar drum tse doeë, vul intselaane en fes tse viere - me wees joa, wie et jeet - um jet aan der hank tse krieje of zienne miensj ins sjtil eri sjmoekkele tse kónne, da woar et ies jebròche en kónte sjpieëder al ins druvver kalle.

Zoeë woar da ooch ins ing zilvere hoeëchtsiet bij luu, die et ziech jót laiste kónte; die e paar doatesj hauwe, die ziech kiekke kónte losse. Et jungste, et Lieëntje, dat woar bezóngesj adret, obsjoon de jeweunlieche jónge höm der ‘sjtelbók’ nómte, wail et de naas jet erg hoeëg in de huuëgde droog.

Inne jónge bekker, deë de tsoekkerbekkerij woar jange lieëre i Brussel en inne pries vuur zie jezellesjtuk jemaat hat, wól óp dat hoeëchtsietsfes ins kiekke losse, watte kónt, wail-e mit et Lieëntje jeër ee bis-je besser vrunk wuuër jeweë.

Der ‘jrandineur’, der jroeësse kóch, lieëveret heë enne hauw ziech muite draa jedoa, alsof et um zie leëvens-jluk jóng. Heë hauw ziech zelver uvvertróffe, den der kóch woar nog besser jefloept als wie zie pries-sjtuk.

Des mörjens vuur der wiechtieje daag zaat de madam aan de wirkvrauw: ‘Jut der kóch mer bij der bekker hoale en zetst em bij uuch jót voet; hij hingerte ós en sjteet ós in der weëg; da kónt uur em mörjevrug wal mitbringe.’

De vrauw jing der koch hoale en braat em noa heem. Dat woar mar jet vuur sjnuutsetsónge; inne jeróch zoeë fain en zus, weë zat en woar, hai doa nog ee sjtuk va jèsse.

Heem zoosse um der dusj erum mit inne knäuel broeëd hör veer jónge, die oesen sjoeël woare kómme. Die sjnoevete, wie ze der jeróch jewaar woeëte, dat en der mónk sjtil bleef sjtoa en de broeëds-jruuëmele eroes voole.

De módder braat der kóch direk noa der zulder óp, laat de wèsjmangel umjedrieënt dróp en doa óp nog jet auw loemele, doamit dat de jónge em mar nit dierek vónge en jet draa dooche. Zie wós besjeed en derbij et woare joa nog mar kinger. Wie ze wirrem ónge koam, hool ze de kinger ing kreftieje preëdieg: ‘Noe zit braaf! Piet, doe móts óppaasse, dat jinne noa oavenóp

[p. 118]

jeet; doa han iech jet jezatst; et is nit va ós; mörje mós iech dat noa de hoeëchtsiet bringe. Noe zit sjun braaf, da bring iech uuch ooch ee sjtuk vlaam mit. Iech mós noen wirrem wirke joa. Lot alles sjtoa óp zieng plaatsj en dut jee koads! Dat iech va jinne huuër ing klaag!’

Jaa, wat deed ing módder nit, went ze witvrauw is en veer zón trabante hat jroeës tse bringe. Doch ze woar sjterk en wirreket jeër, went et leëve ooch döks sjwoar vool; mar ze mónt ziech de noeëd van et lief hauwe. Noen jing zie vuur de kinger wirke en sjpieëder, went die ins jroeës woare, wirrekete die ooch vuur hör.

De módder woar kóm voet, zoosse die veer sjtröp óp heesse koale; et brank en bauw in der bókseboam, vuur ins kiekke tse joa, wat dat wal woar, wat ezoeë jót ruuchet en wie meut dat wal sjmaache! Ze hauwe deë middaag jing sjoeël; aan duuër woar et aan 't reëne. Op der eëre woare ze aan et sjtoekke; doen aan de frenkef hauwe ze nit vul zin. Da mer verberje jehelt. De äudste versjtooche ziech óp der zulder en der jungste mónt ummer tselle. Mar deë ooch nit voel, kroof ooch ins noa der zulder óp, vuur tse zin, wat de módder oavenóp hauw jezatst.

Nee, dat hauwe ziech nit jedaat, dat ónger die auw klij-jer de umjedrieënde wèsjmangel sjtóng en doa ónger - zoeëjet hauwe nog nit jezieë. Op ing sjóttel rónk erum mit krippapier sjtóng inne jroeësse wek, deë mit wiesse tsoekker woar voljesjmieërt en - veer mentjere sjtónge ronk um der rank, joove ziech ing hank en woare aan et dantse. Oave dróp inne dikke kallemol, woa inne ingel óp sjting mit ee bee in de huuëde, in ing hank hoole ee krents-je. Wieër woare nog allerhand jekluurde blómme en vertseerónge aan der kóch aabraat. Nee, dat woar evvel sjun. Mit de heng jevauwe en in ing aandach, weltverloare, woare ze deë kóch aan et bewóngere.

‘Klinge sjpitsboof, wat dees doe hij? Bis doe aan der kóch jeweë? Uujaa! Vier zaaje et de mam, waat mar!’ Versjrekt koam der klinge jóng weer bij de ziennieje. De drij angere sjtinge hinger höm en dräujete mit inne vinger. ‘Doe bis draa jeweë! Doe bis draa jeweë! Jank eraaf, vier dekken-em wirrem tsouw.’

Heë woar kóm in de trap, hoeëte jet kraache; wieje ins sjtil loeret, zooge, wie die drij aan der kóch woare aan 't plukke. Al kriesjents jinge de trap aaf. Móffelents koame die angere ooch jet dernoa.

‘Et is noen sjun weër, vier junt aan duuër; jank nit mieë aan der kóch en blief in hoes.’ Doamit woare die drij ooch a! voet, de duuër eroes.

Der klinge praktetseeret: ‘Iech bin nit draa jeweë; iech han em mar bekèke’ en doeret mar noa de trap. Opins woeët et em

[p. 119]

tse mechtieg. Wieje jinne van de angere mieë hoeët, kroofe sjtil de trap óp en daat: ‘Went mar jinne kuuëm, da kunste nog ins jót der kóch bezin.’

Oave dinge jauw de klij-jer en de mangel dervan en - wat woar dat? Heë vreef ziech de ooje en kiekket nog ins, mar wól zieng ooje nit jleuve, watte zoog. Anplai deë sjunne kóch mit dat jetseesj - woare jants berooft van de mentjere, der ingel voet en hij en doa ee lòch dri jemaat, wie ing moeshöal. Der nakse kallemol loog nog mar oave dróp.

‘Iech zouw et jedoa han en zie zind mit der engel en de mentjere voet - peume zukke. Da krieg iech miech der kallemol, - da han iech ooch jet.’ Mit inne sjwoeps zoos der kallemol ooch al ónger et kammezoal.

Zoeë zieër wie der blits de mangel en de klij-jer dróp en hals uvver kop de trap aaf, doe mar voet óp leuf noa et jès-je in, inne sjtok eróp vanne hoale boom, der kallemol oes-jeholt; mar dat woar jinne kallemol mieë. Van tusje zie kammezoal tse zitse woare jants plat jeduit wie inne pannekóch. Dat woar nuus. Heë sjmaachet em wie nog nie. De betste luu zind doch de tsoekkerbekker. En klinger, ummer klinger woeët der kallemol. Wie jenem óp hauw, sjloog em doch et jewisse. Et woeët em jants sjleët in der boech. Wat ding der kallemol em leed. E sjmaachet waal jót, mar wat ee jeveul in et lief dat joof!

Vol jewissensbisse sjtinkete ziech noa heem. De trap bezooche jaaroes nit mieë. Va angs en ieëlend voole i sjlof.

Et oavends kroof de jantse kliek vrug noa et bed in; jinne hauw mieë hónger. De módder daat: ‘Et zind doch braaf kinger, wie er zelde zind tse vinge.’ ‘Beënt jauw uur naats-jebed.’

Des anger mörjens woare ze wie der blits zoeë flot noan sjoeël- De módder ding ziech zóndes aa, vuur deë daag óp tse waade en tse helpe, woa et nuuedieg woar.

Ze jing noa der zulder óp der kóch hoale, mar wie die de mangel aafdooch, zónk ze bauw uvverhoof.

‘Doe lieber Jod - wat is dat noen? - is dat der kóch? Wat hant die mit der kóch aajevange? Hillieje Modder Joades, sjtank miech bij! Is dat mienne loeën vuuër mie sjinne en mie mui-je! - Dem darf iech doch nit mieë joa bringe - Wat vang iech aa? - Wat doeën iech noen? Nee, wat ee leed! - Bin iech nog nit jesjtroaft jenóg? - Is dat deë sjunne kóch!’

Neerjesjlaaje, wie inne erme zunder, al kriesjents jing ze noa de hersjaf. De erm vrauw! Et Lieëntje woar alling nog mar heem, de angere woare noa de zilveremès. Dat keek óp, wie et de vrauw zoeë bedrufd zoog aakómme.

‘Wat is uuch, vrauw? Wat is uuch jesjid? Uur ziet sjleët oes. Kómt, drinkt ing werm tas kaffie, da weët et uuch besser.’

[p. 120]

‘Och vräule! Betste vräule!’ Al sjnakkets koam dat eroes en ze kónt nit wieër sjprèche, zoeë woar ze oes et sjtuk.

‘Zaat er miech mar, wat uuch passeet is; wen iech kan, help iech uuch.’ Wie de vrauw deë mitlie-jeje toeën hoeët, kroog ze mót: ‘Och vräule! Der kóch!’

‘Wat is mit der kóch? Deë is viellaich innee jejange, nit? Dat lukt al ins jeër huutsedaag.’

‘Nee! Et is draa vrèsse.’

‘Watte?’

‘Joa! Et is draa jeknaagt en et zind löcher dri. Iech hauw em óp der zulder ónger ing mangel jót versjtèche en nog loemmele dróp jelaat. Wie iech em dizze mörje wól krieje, zoeë jet hat uur tse leëve nog nit jezieë....’

‘Dat hant zicher de ratte jedoa! Dat zind zouw-bieëste. Et is joa joamer, evvel et is jesjit, noe kriesjt mar nit mieë. Drinkt nog ing tas kaffie, probeert de sjink en lot et uuch sjmaache. Wit uur, iech han sjpas draa, dat et zoeë kómme is. Kiekt mer nit zoeë bedrufd, et is jót, dat der kóch nit noan hoes eri kunt - deë jekke knul - deë injebilde behaitskrieëmer vanne tsoekkerbekker kan iech nit oes-sjtoa. Is deë ee joar oes Kirchroa jeweë en kan al bauw jee plat mieë sjprèche. Wit uur wat! Jet der kóch aan de kinger, wat nog jót draa is. Iech zal wal mit de mamma sjprèche, maat uuch mar jing ónrouw druvver.’

De erm vrauw vool inne sjtee van et hats en zaat: ‘Joa vräule, uur dungt miech ee jroeës plezeer, went uur dat vuur miech dut en vier zalle ós ooch jet vuur uuch beëne, iech en de kinger, dat et uuch nit sjleët zal joa.’

Wat woar die erm sjwaad vroeë! Dat woar evvel hulp oesen himmel jevalle. Dat hauw ze nit verwaat, dat ze ezoeë jót derva koam. Ze noom ziech vas vuuër, dat ze hör versjprèche hool. En ooch hör sjtröp, denne zouw ze jet jeëve, knuppele tsoep mit knöa en kaarehelp óp der ruksjtrank en dan óppen knij-je inne roeëzekrants beëne. Die duuvelsbendiejer va jónge, die sjinöaster, die sjnuutsvinke! Jing minuut jloat ze draa, dat de ratte deë kóch zoeë veramoolesteet zouwe han. O wieë, went ze heem koam! Ze betsaalet ze oes vuuër ee hòf joar. Et woar hör tselank ieër ze heem woar.

Des nommedaas zoosse de jónge aan dusj en woare aan et sjpieële. De sjnuutserij aan der kóch - doa daat jinne mieë aa, wail ze des mörjets zoeë jót derlangs ziech hauwe jefoesjt.

Doch wie de módder koam, nuus zaat, de duur jót tsouw maachet en de kaarehelp derhinger oes kroog, doe woeët et jewisse ópins lebendieg en vóng aa tse roemoere. Ze woare sjtief va floep en aleng. De módder mit de kaarehelp en deë blik - dat jezich va sjtee - jleech hönne óp et jungste jerich. Der eëdsingel Jabriel mit et vlammende sjweët kónt nit erjer in et

[p. 121]

paradies oes jezin han bij Adam en Eva. Lang tsiet vuur doa uvver tse prakkezeere bloof 'n nit.

‘Wat hat uur mit der kóch aajevange?’

Jinne ruppet ziech.

‘Wat? Alle veer ejaalieg?’ Doe koam leëve in de kaarehelp.

‘Iech zal uuch!’ Doamit klietsj! klaatsj! voole de sjleëg óp hun poekkele. Jinne woeët versjuuënt van der äudste bies der jungste; jinne koam ónjewèsje derlangs. Jinne menteneeret ziech - ze wósse besjeed. Waal sjrai-jete en huulete ze. Dat kónt allemoal nuus nótse. Ze vlooge durch de huuk inne noa der angere. Woar ze aa inne mui jedròsje, da wirm inne angere aan de rij en de kaarehelp jing uvver der ruk en bókseboam, ze tróf aa alle ekke en kanke. Dat woar ee jetsuuls en jehuuls noa noeëte, dat huure en zieë verjóng.

Aan et letste kónt jinne mieë sjrai-je of keëke, alling nog mar wiemmere.

‘Han iech dat aan uuch verdeent, dat uur miech dat aadut? Mót uur miech zoeë blameere? Wilt uur uuch dat noch ins óngersjtoa? Uur sjaböaster! Däuvelsköp, iech sjlon uuch nog livver kapot!’

Die kier hauw et jesjwaamt wie nog nie. Al woar jee blót kómme, doch knoebbele en sjröam jenóg, in huulle en fuulle uvver 't jantse lief.

Wie de modder jants oeser oam kómme woar, doe mónt der roeëzekrants nog jebeënt weëde óppen knij-je; dat woar ooch nog ing hel noos ieër die jekraacht woar.

Kót en jót, dernoa koam der kóch óppen dusj.

Inne bezoog der angere.

Jinne dórf jet zaaje, den e sjmaachet tse zieër noa zòts en sjröam.

Dat hauw der kóch ziech nit jedaat - dat e van denne, die em versjangeleet, aan et letste nog woeët ópjesjnabbeleert.