Alaaf Kirchroa

Ing nui zamloeng i Kirchröatsjer sjproach

Frits Ploum
Oes de sjmoekkelfsiet

De sjmoekkeltsiet jedinkt ós nog allemoal zieër jót. Mennieg amerölsje hat ziech doe aafjesjpilt, wat 't vertselle weët is. Me zeët zójaar, dat ee bóch wuuër tse drukke va allenäu die anekdötsjer, die doe zind vuurkómme.

Ver wisse, dat alles, wat me ziech mar dinke kan en wat mer jet jemist koeët weëde, uvver de jrents woeët jetransporteert. Och noe joatserwelt alles en nog jet, oes-jenoame tsijelsjting en jlui iezer.

't Mieëts jangbaar artiekel woar óp ing jewisse tsiet vleesj:

[p. 108]

sjinke, sjelaasj, sjpek, lóng, leëver, preskop, poetes, vet, huijerkieës, hemcher, hòve kop, kótlet, broatwoeësj, poeëte en oere, tse vul vuur op tse neume.

Jemekliejer wuuër 't natuurliech jeweë verreke mit lief en zieël, mit hoet en hoar eruvver tse bringe. Dat woar el tse jevierliech, den zón bieëste kanne sjreklieche klamau en behai maache, bezóngesj went ze jelijt weëde en 't sjtets-je als roeder deent, böake ze jeweunliech hulp en moad. 't Zou zich joa zelver an de kómmieze zieë uvverlieëvere, die besjtimt óp zoeë jekeëks zouwe zieë aakómme. Wól inne doarum zoeë sjtuk vieë mit jouwe verdeens dón disserteere, da woar 't mer 't vernuftiegste vuur 'm va tse vuure zónger vul sjendaal kòd tse maache.

Ozze noaber, der Kütte Helmus, hauw da óch ins ee paar vaazel verksjer jejoole; woavan ee ziech mer nit wól sjikke. 't Vroos nit orrentliech durch en bloof bedäutend tjeën zie kameraad tseruk. Dat jevool ózze Helmus nit en heë uvverlaat den ooch ins mit zieng vrauw, wat tse doeë.

‘Zoeë erm wieët langer voore is voetjewórpe jelt; dat weët doch nuus. Iech houw 'm óp inne jouwe oavend vuur jenne kop en bring 'm uvver de pöal’, woar der sjloes van der uvverleëg.

‘Nem diech innaat, Helmus! Went ze diech ins sjnappete!’

‘....Dan hant ze miech mit der sjlaviet, mer auwat, wat angere floept, mós miech ooch jelukke en wen iech 'm jót eruvver krien, hant ver der sjaa doebbel in,’ meenet ózze noaber, ‘en da, vrauw, iech zal wal jót oes 'n ooge kiekke of besser nog iech zien ins mit ee paar poste tse kalle, flits lieët ziech jet mit dön maache en jieëft dat nuuks, da jleuf mar, dat ze 't sjlauw mósse aalegge vuur der Helmus tse trappeere. Kal mer mit jinne druvver en hòd 't mar vuur diech, den 't is jauw jet durch mis-junstieje luu verroane en aajedraage en da heesjt 't ziech drijdoebbel inaat neëme.

Op inne jouwe oavend, 't reënet, dat 't joesjet en 't woar zoeë duuster, dats-te jing hank vuur de ooge koeëts ziee, der Helmus vóng doe, dat 't noen wal de jeleëjenheed woar vuur 't kuutsje noa jinzie tse bringe. De baan zouw noen wal kloar zieë, den de kómmieze en tsoldaate zouwe noen wal urjens sjtoa tse sjoelle.

‘Vrauw’, zaat der Helmus, ‘jef miech inne jroeësse uvvertsóg, iech houw 't krank oas vuur der kop en bring 'm doa in eruvver.’

In der sjtikke däuster jóng e noane sjtal i en ee orrentliech sjleëgs-je mit der voeshammer dóng 't deer noa de anger welt reeze. Der Helmus woar zoeë ópjereegt, dat-e nog nit eens jót keek, offe wal 't richtieje hauw jehouwe, dui-jet 't ziech mer jauw in zienne provesooriesje zak, wórp ziech dem óppen sjouwere en jong op weeg.

[p. 109]

Ongerwiel beënet ziech zieng vrauw der roeëzekrants tser ieëre van der Hillieje Rochoes, dat 't mit et verreke mer jót zouw joa. Koalieg woar ze an 't tswaide jezets, wie sjtil óp de roete woeët jetiept en ‘los miech jauw, jauw'rin’ woeët jefluustert. Ze kank trek de sjtim van höre Helmus en ee-tswai-drij hauw ze de sjauw van de duur en der Helmus mit zie pak óp der poekkel erin jelosse. Der erme keël woar jants oesser oam, sjweeset wie inne daas, raazelet i alle jlidder; zieng jantse kraatsj va ieëder woar fleute.

‘Ze zind hinger miech,’ woar alles wat e eroes koeët bringe en wórp 't pak óp der kannepieë. Zieng vrauw, die ummer eëve jemuutliech en rui-ieg bleef, kroog noen inne jouwe i-val en zaat an der Helmus: ‘Blief doe mar hij; iech lek jauw de kalbas mit 't verksje in ee kingerbetsjtetsje; went ze hoessukking kómme doeë, zaage ver, dat 't kink doa sjloffet.’

Zoeë woeët jedoa. Kóm woar der uvvertsóg ónger de dekkens of 't woeët hel óp de duur jeboemst.

‘Doa zind ze!’

De vrauw van der Helmus jóng opmaache en vroaget an de tswai kómmieze, die höre man hinger de veëre woare, wat de heëre jevelles wuuër.

‘Geen praatjes! Hij is hier binnen; we doorzoeken 't hele huis; we moeten hem hebben!’

‘Wem? wat? leef heëre....’

‘Hier is iemand binnen gelaten met 'n pak op de schouders!’

‘Auwat, iech bin doch mar alling mit der man en 't kink, wat sjlieëft.’

‘Ha! Dan zal je man 't wel geweest zijn.’ En doamit jónge de kómmieze noa 'n hoes in, woa der Helmus, deë ziech ee bis-je herkrèje hauw in hemsmouwe in inne auwe missieoeënskalender zoos tse blaare.

‘Waar is 't pak, dat je mee naar binnen gebracht hebt?’ vroagete de keëls.

‘Wat vuur ee pak? Iech bin nit boese de duuër jeweë,’ woar der Helmus zie antwoat.

‘Je schoenen lijken er anders wel op, vriendje!’

Der Helmus woar trek sjlaagveëdieg en zaat: ‘Dat is va wie iech dizze nómmedieg plantse ha oes-jesjtaapelt; doa woar 't huu jraat jót weër vuur.’

De kómmieze looze ziech evvel nuus wies maache en joove ziech uvveral an 't zukke. Der Helmus moeët der keëtseluuëter draage en luuëte. Oppene zulder woeët aajevange en ze zouwe 't jantse hoes jruntliech revedeere.

Wat de vrauw van der Helmus ziech óngertsiet in kuche zoos tse beëne, wees iech nit, mer zicher is, dat 't nit tser ieëre van der Hillieje Antonioes woar.

[p. 110]

Wie de kómmieze an 't tsimmer koame, woa 't verksje i bed loog, wól der Helmus doa langs, mer de kómmieze verlangete doa óch tse kónne kiekke.

‘Doa is doch nuus, heëre; uur zouwt miech alling 't kink wakker maache en da han iech en de vrauw werm der leeve las, vuur 'm i sjlof tse krieje.’

‘Openen!’ zaate de kommieze barsj; zón finte kanke ze. Der Helmus bloof nuuks angesj dróp vuur óch wer mit 'n noa dat tsimmer tse joa. Heë woar sjtief va angs; der floepet sjloog 'm, of ze ooch i-je bed zouwe kiekke.

En jowaal; de lóf verroanet 't. Zónger pardoen noome ze 't verksje in besjlaag en der Helmus kroog ee protekol. Der erme dijus woar ram van de zökke en heë woar jants oes 't huus-je, wie de kómmieze óngeree va drij mont hinger de wasserlinie kallete.

Van oes-jesjtange sjrek en angs dónge der Helmus en zieng vrauw de jantse naat jee oog opee. 't Leed woeët nog jroeësser, wie ze 't anger mörjens merkete, dat der Helmus 't jezónk kuusj-je hauw wille sjmoekkele en ze mit der sjrauwel inne sjtal woare blieve zitse.

Mit ee ‘e ónjeluk kunt nie alling’ moeëte ze ziech jeejenzaitieg mer jet truuëste.