Leven van Sinte Amand, patroon der Nederlanden. Dichtstuk der XIVe eeuw

[p. 200]

Dats dewangelie gheexponeert up Sente Amands- ende Sente Baven-dach.

Huten monde van Jhesum Christe

Seegt Sente Luuc evangeliste
Een eewangelie proper ende goet
Up Sente Amands-dach vul ootmoet,
Ende up Sente Baefs-dach mede.
In kennessen van der waerheden
Leest men se, om dat die heeren vry
In exemplen zeere wrochten daer by,
Ende gaven rechte beteekenesse,
Dat siere af hadden goede kennesse,
Also ghi proper moghet verstaen
In die ewangelie, die ic saen
Hu sal ondbinden na den bedieden,
Ende ooc den prijs van den helighen lieden,
Van Sente Amande ende Baven mede
Sal ic hu exponeren die waerhede,
Ende haer leven doen bekent sijn
Na der glose van der ewangelien fijn,
Ende dat in vijf manieren van saken,
Die elc devoot mensche smaken
Mach, ende exemple nemen daer by
Hoe Gods hulde te winnene sy.
Nu hoort alle die Christus mint
Hoe de ewangelie eerst beghint
Als ons Sente Luuc heeft bescreven
Dat Christus sprac in dit leven:
‘In dien tiden, Jhesus seide
Te sinen ionghers: Uwe lendenen mede
Moeten sijn gheghort seere.’
Verstaet dit meenen van onsen heere,

[p. 201]

 

In dit eerste poont, dat hi hier seghet,

 

Bewijst hi ons dat in penitencien leghet

 

Sinen wille, die wi doen moeten,

 

Sal ons ghescien eenighe boete

6160

Van onsen mesdaden, van onsen sonden,

 

Dies laet ons nemen nu ten stonden

 

Exemple in Sente Amande, den heere,

 

Ende in Sente Baven, die volghden seere

 

Of si met in penitencien ghestade

 

Waren, versoukende Gods ghenaden.

 

Ja, si seker als ghi moocht hooren

 

In haer legende lesen hier te voren,

 

Dies si up Gode hebben vercreghen

 

Gracie in sine macht gheleghen,

6170

Ende ghi moet hebben berrende licht

 

In hu handen, dit seghet slicht

 

Christus, in 't ander point bediet.

 

Nu merct in hu selven ende besiet

 

Wat dit licht bewisende es,

 

In mi selven so prouve ic des

 

Dat Christus meent dat hi in weldaden

 

Die mensche soude sijn so ghestade

 

Datter sijn evenkerstin by

 

Mochte sijn van dolinghen vry,

6180

Ende so verlicht in dit leven

 

Dat hi met Gode woorde verheven.

 

Nu laet ons up Sente Amande gaen,

 

Die met sinen lichte heeft ghedaen

 

Dat Sente Bave nam in die hande

 

Een licht, daer hi bi becande

 

Den wech daer hi quam mede

 

In een leven der salichede,

[p. 202]

 

Ende ooc menich ander mensche

 

Esser bi commen ter saligher weinsche,

6190

Dies ons wesen mach in becande

 

Dat sy berrende licht in die handen

 

Hadden, daer si ons lichten by

 

Huter dolinghen te werdene vry,

 

Dies sij met rechte sijn gheprijst,

 

Ende ter eeweliker bliscip ghewijst.

 

In 't derde point segt Christus: ‘Hoort na mien

 

Ende ghi moet sijn ghelijc dien,

 

Die ontbeidende sijn haers heeren,

 

Welken tijt dat hi sal bekeeren

6200

Van der brulocht, dat alsi commen

 

Sal, ende hurten dat hem vromen

 

Dat sy hem haestelike ontoen.’

 

Hier bewijst hi ons in dit doen

 

Dat die mensche t'alder stont

 

Ootmoedich soude sijn in sinen gront,

 

Ende ghereet sijn in alle duechdelicheden,

 

Want hiere Gode verbeit mede,

 

Ende als hi danne commen sal

 

Van der brulocht, so ne wert niet smal

6210

Die vrome, dien hijs sal ontfaen

 

Om dat hi onlanghe liet staen,

 

Also Sente Amand ende Sente Bave daden,

 

Die verbeiden met grooter staden

 

Die comste haers heeren ter duere,

 

Ende als hi quam met ootmoedigher cuere,

 

Ontfinghen sine, ende lieten in,

 

Dies sy ghecreghen groot ghewin,

 

Want Christus door hare ootmoedichede,

 

Ende door hare duecht mede,

[p. 203]

6220

Daer sine dickent mede ontfinghen,

 

Verleende hem duecht in allen dinghen.

 

Ten vierden poeinte properlike

 

Segghen Gods woorden troostelike:

 

‘Helich sijn die knapen, dat als haer heere

 

Comt, ende vint wakende zeere;’

 

Want hi dus vriendelyke voort sede:

 

‘Ic seghe hu over gherechte waerhede

 

Dat hi hem sal doen storten, ende doen se sitten,

 

Ende over liden ende hem dienen na ditte.’

6230

In desen wakene moghen wy verstaen

 

Dat wy in bedinghen moeten voort gaen

 

Sullen wy helich gherekent sijn,

 

Of sal Christus, die heere fijn,

 

Voor ons dienen met pinen groot,

 

Dat es den dienst van ziere doot,

 

Dat hi ons in staden sal staen,

 

Daer wy in noden werden bevaen

 

Ghelijc dat Sente Amand dede,

 

Ende Sente Bave, die haer ghebede

6240

So neerenstelike daden te Gode

 

Dat hi hem diende te recht als bode,

 

Hute dat hi se wakende vant,

 

Met neerenster bedinghe, sy hu becant,

 

Ende vulquam hem in den troone

 

Haren wille goed ende scoone.

 

Ten vijfsten poeinte toocht hy hecht

 

Eene groote minlichede recht,

 

Die ic hu huter ewangelien noeme,

 

Eyst dat in d'andere wachte come,

6250

Of in de derde wachte mede,

 

Ende hijt also vint te diere stede,

[p. 204]

 

So sijn die knapen helich danne.

 

Nu laet ons exemple nemen anne,

 

Wat ons Christus beteekent hier bi,

 

Het es dat elc van sonden vry

 

Moet wesen, sal hi moghen met rechte

 

Gods dienst annemen of verplechte

 

Eenighen dienst, die hem toebehoort;

 

Ende die dusghedane dinghen bringhet voort,

6260

Ende hen God anderwaerven vent

 

In goeden levene, weet dat hi sent

 

Ter derder wachte gracie in hem,

 

So dat hi blivet sonder lem,

 

Ende dit in grooter helicheden

 

Ghelijc dat sente Amand dede,

 

Ende Sente Bave, die t'aller stont

 

Helich waren in den gront

 

Bevonden, dies moesten sy by desen

 

Helich ende vercoren wesen.

6270

Voort Christus in de ewangelie doet verstaen

 

Eene parabole, die ons an moet gaen,

 

Also ons Sente Luuc heeft bescreven

 

Exemple te nemene in dit leven,

 

Dat wiste die huusman in wat wilen

 

Die dief soude comen sonder ghilen,

 

Hi soude waken ende ne lieten niet

 

Sijn huus onderdelven, dit es 't bediet,

 

Wat ons Christus te segghene meent

 

Dat ons vijf sinne sijn gheleent;

6280

Maer dat wy die gheven mede

 

Te wakene in erdsche ghierichede

 

Meer dan om onser sielen vramen,

 

Des verwytens moghen wy ons scamen.

[p. 205]

 

Een soete woort, seeght daer by

 

Dat onse heere troostelicke sy

 

In de ewangelie, ten achtersten hende.

 

Dit merke elc wel ende wende

 

Hier omme soudi sijn ghereet,

 

Want te diere wile, dat ghi niet weet

6290

Noch ne waent, sal tsmenschen sone comen,

 

Door tsmenschen bate, ende door sine vromen.

 

Dit souden wy altoos hebben voor oghen,

 

Ende met neerensticheden poghen

 

Te wakene, ende te sine voorsien,

 

Dat ons gheene scande soude ghescien

 

Van den viant van der hellen,

 

Want hi gheerne soude vellen

 

Onse woeninghe, ende onse ziele

 

Stelen ende voeren ten helschen kiele,

6300

Dies ons verden moet onse Heere

 

Ende gracie verleenen voort meere,

 

So dat wy moeten weerdich sijn,

 

Als hi comt die heere fijn,

 

Van siere beloofte seere scoone,

 

Dat es te commene in den troone,

 

Daer die inghelen sonderlanghe

 

Den salighen dienen met soeten sanghe;

 

Ghelike exemple ghi hebt ghehoort

 

Van Sente Amande, ende ooc voort

6310

Van Sente Baven, die mids helicheden

 

Sijn daer boven in weeldicheden,

 

Dies ons allen moet sijn te bet,

 

Amen seght alle onghelet.