Leven van Sinte Amand, patroon der Nederlanden. Dichtstuk der XIVe eeuw

Van eender collacie, die Sente Amand predicte te Pevele up .ix. poeinten.

Ten daghe dat hi predicken soude,

Quamen ten clooster jonc ende houde
Om te hoorne den bisscop goed,
Die welke quam met grooter ootmoet
Omme 't folc te instrueerne,

[p. 165]

 

Ende haer salicheit te leerne;

 

Die abt ende 't ghemeene convent,

 

Om te hoorne die salighe leere

5030

Van Amande, den helighen heere,

 

't Folc sat met devocien groot

 

Omme te hoorne, verstaet al bloot,

 

Wat segghen soude die helighe man,

 

Die sine tale aldus nam an,

 

Ende seide: ‘Broeders alghemeene,

 

Die soete Jhesus van Nazareene

 

Moete ons altoos wesen by,

 

Ic beseffe die crancheit in mi,

 

So groot, dat ic der natuere

5040

Wane betalen in corter huere

 

Die scult, die hic haer van rechte

 

Sculdich bem, want in haer hechte

 

Moeten wi commen cleene ende groot,

 

Daer bi so ware ons wel noot

 

Dat wy ons in tijts versaghen,

 

Jeghen die vreeselike plaghen,

 

Die ghedueren sullen sonder hende,

 

Ende dat wy ooc vooren senden

 

Boden, die onser comste ghewoughen

5050

Voor Gode, ende onse herberghe besloughe,

 

So dat wi vonden al bereet

 

Onse woenste, want die scheet

 

Van daer 't hem wel es bekant,

 

Ende hy comt in een vremde land,

 

Daer hi gheene kennesse an en heeft,

 

Men siet dat hy in sorghen leeft

 

Toter wilen ende ter tijt

 

Dat hi ghemaect heeft, seker sijt,

[p. 166]

 

Kennesse, die hem wisen moghen

5060

Sine ruste te nemene, want bedroghen

 

Es die menighe, des seker sijt,

 

Die hem niet voorsach ter tijt

 

Heer hy van sijnder woensten schiet.

 

Lieve broeders, nu besiet

 

Dat wy ons in tijts bereeden

 

Jeghen dat eewelike scheeden

 

Dat ons toecomt, wi en weten wanneer,

 

So dat wy dat bitter seer

 

Van der hellen moghen scuwen,

5070

Seker dien mensche mach wel gruwen

 

Jeghen die doot onbehoet

 

Comt, daer by so was hy vroet

 

Die dus seide, als ic vernam:

 

Non habemus diem neque horam,

 

Noch dat wi hebben huere no tijt

 

Hier te sine, seker sijt,

 

So ne staet ons dan niet te spaerne,

 

Wine sijn altoos ghereet te vaerne,

 

Ende hebben onsen bode vooren,

5080

Die ons wise den wech vercoren

 

Te commene in 't eewelike leven,

 

Dat God den salighen heeft ghegheven.

 

Een leereere bescrijft ons aldus

 

Die desen soeten God Jhesus

 

Souken wille, hi machene vinden,

 

Ende .ix. boden vooren sinden,

 

Die hem den wech sullen bereeden

 

Jeghen dat hi van henen sal scheeden.

 

Deerste bode es, in waerer dinc

5090

Dat du suls gheven eenen pennijnc

[p. 167]

 

Den aermen, nu hoort wat ic scrive,

 

Binnen dinen ghesonden live;

 

Het ware Gode vele bet comen

 

Dan du eenen hoop gouds hads ghenomen,

 

Die toten hemele soude slaen,

 

Ende dien ghedeelt, wilt mi verstaen,

 

Alstune nemmeer mochs orbueren.

 

Exemple willic hu verclaren,

 

Wat maecht mi scaden als ic bem doot,

5100

Des goeds hebbic gheenen noot

 

Daer bi gheeft binder stont

 

Dat ghi van live sijt ghesont,

 

Door Gods wille properlike,

 

Of ghi sijt van goede ryke,

 

Ende es ooc een van goede mate,

 

Die gheve ooc na sinen state,

 

Want aelmoesene, ic segghe hu dat,

 

Wijst die ziele den rechten pat,

 

Omme te commene t'onsen heere.

5110

't Ander poeint ic hu leere,

 

Dat es wilt wel verstaen

 

Ghi sult weenen eenen traen

 

Met bitterheden over hu sonden,

 

Ende hu ontfaermen van den wonden,

 

Die God door uwen wille ontfinc,

 

Als hi aen den cruce hinc,

 

Ende onsochte liet hem morseelen,

 

Ende sinen lichame in viven deelen

 

Omme onse mesdaet, niet om de sine;

5120

Hebdi voor oghen dese pine

 

Ende ghi siere passien wilt vermanen,

 

Ende die beweenen met bitteren tranen,

[p. 168]

 

Het sal hu commen te meerdere baten

 

Dan oft ghi tranen hadt ghelaten

 

Also vele als waters in de zee es

 

Omme weerlike saken, sijts ghewes,

 

Want tranen ghelaten met bitterheden,

 

Door die passie Gods menschelicheden,

 

Ende met berouwenessen van sonden

5130

Maruwen Gode t'allen stonden,

 

So dat hi hute siere ontfaermicheit

 

Te verghevene es ghereit,

 

Den sondaren sine ghenaden.

 

Dat derde point, die derde bode

 

Dat onsen wech maect voor Gode,

 

Dat es: verdraecht een hart woort

 

Verduldichlike, verstaet ende hoort

 

Omme Gode, die verdrouch

 

Dat menne an dien cruce slouch.

5140

Het wert voor Gode bet ontfaen

 

Dan of ghy hu liet slaen

 

Also vele roeden ende breken

 

Over uwen lichame, hoort mi spreken,

 

Als ligghen soude up een groot velt,

 

Want die hem in ootmoeden verselt,

 

Ende hier omme Christus wille liden,

 

God sal se daer boven verblyden.

 

Dat vierde point, in warer saken,

 

Daer men Gode bi mach ghenaken

5150

Es, dattu dinen slaep breecs

 

Omme Gode, ende dattu spreecs

 

Siere passien lof ende danc,

 

Ende dat ghi maect uwen ganc

 

Te mattinen met devocien groot;

 

Ghedincken wilt der bitter noot,

[p. 169]

 

Die men hem dede te mattenen tijt.

 

Doedi dus, des seker sijt,

 

Het wert Gode bequameliker,

 

Ende ooc mede ontfangheliker

5160

Dan ghi .xii. rudderen stout

 

Up uwen cost senden wout

 

Te vechtene ieghen die Sarasine,

 

Want wien ontfaermt Christus pine

 

God sal ten hutersten sijns ontfaermen,

 

Ende ieghen den viant bescermen.

 

't Vijfste point make ic hu cont,

 

Dat es dat ghi t'aller stont

 

Die aerme sult voeden ende cleeden,

 

Ende ne laet se niet van hu verscheeden,

5170

Ghine troost se in haren noot,

 

Hu loon daer af sal wesen groot;

 

Herberghet se of sijs hebben te doene,

 

So suldi hebben rechte zoene

 

Jeghen Christus, onsen heere,

 

Ghi sulter loons af hebben meere,

 

Ende het wert bequameliker Gode

 

Dan of ghi te borne ende te broode

 

Vastet drie daghe in de weke

 

Al hu leven sekerleke,

5180

Want Christus gheeft ons selve orconde,

 

Ende spreect met sinen helighen monde:

 

Dat ghi gheeft in minen name

 

Den aermen, het es mi bequame,

 

Ende ic salt 't hu loonen dierghelike

 

Of ghijt mi selven properlike

 

Daet, dat wilt wel verstaen.

 

Dat seste poeint, wilt hooren saen

[p. 170]

 

Daer ghy mede comt ter hoogher sale,

 

Ne spreect van niemende gheen achtertale,

5190

Ne jugiert niet uwen evenkerstin,

 

Want hout dat over waerheit fijn:

 

Sulc regiment wert hu ghegheven,

 

Als ghi jugiert in hu leven

 

Uwen hevenkerstin, hout hu daer an.

 

Daer by radic wijf ende man

 

Dat sijt scuwen ende vlien,

 

Bedi scriftuere orcont mien:

 

Die achtertale scuwen ende jugimente

 

Sullen daer boven hebben rente,

5200

Ende ooc meer sijn verheven

 

Dan si hier al haer leven

 

Alle daghe ghinghen baervoet,

 

Ja, dat men t'elken voet-sporre 't bloet

 

In die voetstappen saghen staen.

 

't Sevende point es sonder waen

 

Of ghi yewers t'eenigher steden

 

Yemende siet t'onvreden,

 

Of quade tale van hem hoort segghen

 

Dat ghi die sult aflegghen

5210

Ende alle quaetheit beteren na uwe macht,

 

Dat wert voor Gode meer gheacht

 

Dan ghi hier so heleghelike

 

Leefdet, dat ghi daghelike

 

In den derden hemel waert ghedraghen.

 

't Achtste pooint dat hu beiaghen

 

Sal ic hu tooghen properlike

 

Gods vrienscip saelt van hemelryk

 

Verstaet, ic sals hu maken vroet

 

Wildi bidden om eenich goet,

[p. 171]

5220

Om heere ende om salich leven,

 

Dat bidt Gode sonder sneven;

 

Dat sal hu meer commen te staden

 

Dan het soude dat voor hu baden

 

Die moeder Gods ende al 't covent

 

Van hemelryke cleene ende groot,

 

Want Christus spreect selve metter mont:

 

Mine ghenaden sijn sonder gront,

 

Die mi met herten bidden can,

 

Ic saelt hem gheven, eyst wijf of man,

5230

Up dat es sine salicheit.

 

't Neghende pooint wert hu gheseit,

 

Dats minne Gode voer alle lieve,

 

So sal hy hu wachten van grieve

 

Uwe ziele ende uwen lichame,

 

Ende het wert Gode bet bequame

 

Dan van der eerden ghinghe een pilaer

 

Toten hemele van stale claer,

 

Snidende scaerp an beeden zyden,

 

Ende ghiere an sturttet t'allen tiden

5240

Hu bloet elkes daghelike.

 

Dese .ix. poeinten properlike

 

Hout altoos in uwen sin

 

So ne dordi meer no min

 

Ontsien tieghen t'enen sceeden;

 

Dese boden sullen hu leeden

 

Sonder dolen ter woensten ryke,

 

Daer ghi sult bliven eewelike

 

In blyscepen sonder hende.

 

Ic bidde Gode dat hi hu sende

5250

Sulke gracie dat ghi moet

 

Houden dese poeinten goet,

[p. 172]

 

So dat ghi na dit broossche leven

 

Ter blyscip Gods sijn verheven,

 

Dies moete wesen hu vulleest

 

Die vader, die sone, die helighe gheest.’

 

Met desen liet hy sijn predicken staen,

 

Ende es in sine celle ghegaen

 

Daer hi Gode lovede zeere

 

Der gracien ende der grooter heeren,

5260

Die hi hem dicwile hadde ghedaen,

 

Ende dattene God liete vulstaen,

 

In gracien ende in duechden voort.

 

Menich ootmoedich woort

 

Sprac hi in love t'onsen heere,

 

Ic ne gheseide hu nemmermeere

 

Die penitencie, die hy dede,

 

Up die eerde was sijn stede,

 

Hine hadde ander bedde negheen,

 

Sijn hooft puelu was een steen,

5270

Ander bedde no ander slaeplaken

 

So ne haddi in warer saken

 

Sonder een cleet, ic 't seker bem,

 

Dat hy spreedde onder hem;

 

Vasten, waken was sijn sede,

 

Ende 't meeste deel in ghebede

 

So was dese helighe man;

 

Vulscriven ic hu niet ne can

 

Van Amande 't helighe leven,

 

Daer bi willics nu begheven,

5280

Ende volghen der materien voort,

 

Alsoo 't orconden 't lattijnsche woort,

 

Die wel tooghen die waerhede

 

Van siere grooter helicheden.