Leven van Sinte Amand, patroon der Nederlanden. Dichtstuk der XIVe eeuw

Hoe Adeltruut Baven so vele castide dat hi begonste naer haer hooren.

Nu hoort ende verstaet in welker wise

Dese maghet van hoghen pryse
Haren vader wan gheestelike,
Die haer ghewonnen hadde vleesschelike,
So ne lietene gherusten niet,
Maer altoos so hem weten liet
Die helighe woorden, die so ontfinc,
Daer so ten sermoene ghinc,
Ende exponeerde se hem so vray
Dat hi begonste eenen ommedray,
Ende een beseffen te ghecrighene soo,
Dat's Adeltruut een deel wert vroo,
Ende gaeft te kennene Amande,
Die haer leerde menigherande
Scriftuere van Gods moghentichede,
Ende weet dat so doe Baven seide,
Haren vader, die bi deser dinc,
Die gracie van Gode ontfinc,
Ende heeft ontboden den goeden Amand
Tote hem te commene al te hand,
Die 't vriendelike ende gheerne dede,
Maer als hi quam te diere stede,

[p. 140]

 

Daer hi den jonghen grave sach,

 

Ende hi sprac so hi luutst mach:

 

‘God, die almoghende sy,

 

Moete gracie verleenen dy,

4310

Daer ghi moghet becliven mede

 

Te commene ter eewigher salichede.’ -

 

‘Amen!’ seide de jonghe man,

 

Ende Amand sprac hem dus an:

 

‘Het es tijt, ende ic wille di tooghen

 

Den wech, daer du in bedrooghen

 

Langhe onwetende hebs ghesijn,

 

Ende ic sal di wisen dat padelkin,

 

Dat hu ter salicheit leeden sal,

 

Hier omme, hedel grave, voor al

4320

Radic hu an Christum te voughene hu leven,

 

Die hu 't eewelike lijf mach gheven,

 

Ende laet dese weerelt quaet,

 

Want di hier onlanghe staet

 

Te levene, du die stervelic best,

 

Ende dat es ons allen an ghevest,

 

Ende wee sal hem sijn ten stonden,

 

Die comt gheladen met sonden

 

Ten hutersten daghe daer God sal

 

Doemen dese weerelt al.

4330

Nu werpt dese bordine van di,

 

Want het licht te doene sy

 

Up dat ghiere hu toe wilt voughen,

 

Ende ghi sult Gode te bedt ghenoughen.’

 

Als Bave hoorde dese tale,

 

Wert hem een berouwen wale,

 

Maer hi gaf weder sulke woorde,

 

Dat die helighe man wel hoorde

[p. 141]

 

Dat hem wanhope dede wee,

 

Dies seide hi Baven: ‘Nemmee, nemmee

4340

Ne moetti in wanhope leven,

 

Want het staed aldus bescreven:

 

Hets moghelic Gode van den steene

 

Te makene Abrahams kinder reene.

 

Ja, die hem willen te hem bekeeren,

 

Als ons de ewangelien leeren,

 

Si sullen gheliken loon ontfaen,

 

Al eist dat si spade te werke gaen,

 

Te priemen, te tiertschen, te noenen noch,

 

Ja, te vesperen comen doch,

4350

Al bestu commen te diere houden,

 

Wiltu beteren dine scouden,

 

Du sult met hem loon ontfaen,

 

Die al den dach hebben ghestaen,

 

In haren neersteghen labuere.’

 

Die grave verstond wel ter cuere

 

Wat dat hem die helighe vader seide,

 

Ende hi andwoorde hem wel ghereyde:

 

‘o Helich man, uwen lichame

 

Es vul van leeringhen bequame,

4360

Dies willic souken mine salichede,

 

Ende penitencie doen, daer ic mede

 

Gode ghenoughen, dien ic vergraemt

 

Hebbe dicke, met saken onbetaemt,

 

Ende werken altoos bi uwen rade,

 

T'allen tiden vrouch ende spade.’

 

Mettien viel hi up Amands voete,

 

Ende bat hem om rechte boete

 

Te bewisene van sinen sonden,

 

Daer hi mede was ghebonden

4370

So zwaerlike, dat sijns ghelyke

 

Mensche gheen levede up eerderyke,

[p. 142]

 

Ende als dit seide Bave, de heere,

 

Weende hi so huutnemende seere.

 

Dat die goede vader Amand

 

Hem upnam bi der hand,

 

Ende dedene bi hem sitten schiere,

 

Daer gaf hi hem woorden goedertiere,

 

Ende troostene, ende seide aldus:

 

‘Lieve kint, die soete Jhesus

4380

Ne quam ter weerelt niet, bi dien

 

Dat hi den sondare wilde ontvlien,

 

Maer liet hem an dien Cruce slaen,

 

Om dat hine minlike ontfaen

 

Wilde, als hi berouwen ontfinghe,

 

Ende hem leet waren alle de dinghen,

 

Die hi oynt yet mochte mesdoen.

 

Ooc heeft hi gheseit in rechter soen

 

Den priester te sine in sine stede

 

Om te hoorne de waerhede,

4390

Ende penitencie te settene van des,

 

Also hi kent dat behoorich es,

 

Na die mesdaden van den sonden,

 

Ende hier in so es ontbonden

 

De mensche, up dat hi berouwen heeft,

 

Want Christus es, die 't al vergheeft,

 

Dies ghetroost hu ende wilt saen

 

Tote mi te biechten gaen,

 

Ic sal hu harde gheerne hooren.’

 

Daer ghinc Bave ende leyde hem te voren,

4400

Ende vertrac hem al sijn leven,

 

Daer heeft Amand hem ghegheven

 

Oflaet van sonden, up dat hi moet

 

Hem doen doopen, ende voordan goet

[p. 143]

 

Kerstijn gheloove blive goed ende ghestade,

 

Ende hi sprac an, die Gods ghenade:

 

‘Hope dat ic negheenen keere

 

Vergramen sal onsen Heere,

 

Maer hic bidde hu dat ghi mi saen

 

Helpt dat ic mach ontfaen

4410

Doopsel, ende mijn kerstinhede,

 

Om te vulbringhene die salichede

 

Miere sielen, want so heves noot.’

 

Amand was in vruechden groot,

 

Als hi dese woorde verstoed,

 

Ende settere toe sin ende moet

 

Om te vulbringhene den goeden wille,

 

Ende dancte Gode lude ende stille,

 

Dat het comen was alsoo.

 

Adeltruut, die seere was vroo,

4420

Dancte menichfout onsen Heere,

 

Ende badt Amande herde seere,

 

Dat hi haren vader soude doopen,

 

Ende van der quader wet afcnoopen,

 

Ende bringhen in 't salighe leven,

 

Dat ons Christus heeft ghegheven.

 

Amand hevet ghedaen sciere,

 

Ende doe bleef heetende de goedertiere

 

Bave, als hi hiet te voren,

 

Hier na, so suldi meer horen,

4430

Van sinen levene Gode bequame,

 

Ende hoe verheven es sijn name.