De strijd tusschen Boer en Brit. De herinnering van den Boeren-generaal

[p. 308]

Hoofdstuk XXIX.
Conferentie met de Transvaalsche Regeering. De nauwe ontkoming van President Steyn.

Wij moesten den volgenden morgen onze reis naar den Transvaal voortzetten. Doch wij waren verplicht vooreerst uit het gezicht van den vijand te blijven. Daartoe trokken wij eerst een eindje zuid, en toen zuidoost. Na eenige dagen bereikten wij het dorp Vrede. Daar verschafte Com. Manie Botha eenige burgers, die in de streek goed bekend waren, om ons als leiders over het spoor te dienen. Wij gingen in een richting ten noorden van Volksrust, en kwamen op den tweeden avond na wij Vrede verlaten hadden bij den spoorweg op een plek, waar wij juist op een wacht afliepen. Dadelijk vuurde zij op ons. Gen. De la Rey en ik kwamen toen tot het besluit, nadat de burgers eenige schoten gevuurd hadden, een eindje stil terug te trekken, en dan met een zwenk op een andere plek te trachten over te gaan. Dit gelukte ons. Ongemerkt gingen wij over. Doch toen de voorsten geen zestig, zeventig schreden weg waren van het spoor, dreunde er een verschrikkelijke ontploffing van dynamiet, geen dertig treden van de plaats waar wij overgegaan waren. Of dit met electriciteit bewerkt was, en of de achterste paarden juist een draad met een stel afgetrapt hadden, weet ik niet. In allen geval wij kwamen er met niets ergers dan den schrik van af.

Den vierden dag daarna kwamen wij bij de Transvaalsche Regeering, en hielden dadelijk conferentie, naar aanleiding van den brief boven medegedeeld.

Ik behoef het niet te zeggen hoe het ons speet dat de zaken zulk

[p. 309]

een loop genomen hadden; omdat het bijna altoos geschiedde dat de Engelschen van zulke dingen in kennis gesteld werden.

Maar de Transvaalsche Regeering was, door een antwoord dat zij op het telegram, dat zij overeenkomstig hare voorneming naar de deputatie gezonden had - welk antwoord luidde dat wij aanhouden moesten - en door twee goede slagen, kort te voren geleverd, één door Gen. Kemp, en één door Com. Muller, geheel tot verhaal gekomen.

Wij bleven daar twee dagen over, en, na er door beide Regeeringen besloten werd met kracht den oorlog voorttezetten, en ook dat er dagen van Dankzegging en Verootmoediging bepaald werden, vertrokken wij onder de vriendelijke begeleiding van Com. Alberts van Standerton, die ons tot over den Natal-Transvaal spoorweg bezorgde. Niet alleen was Com. Alberts beroemd als een dapper man, maar wij vonden nu uit dat hij ook zeer gezellig was. Hij maakte den tijd voor ons kort met aangename verhalen van gebeurtenissen waarin hij deel genomen had, en, bijna voor wij het beseffen konden, waren wij bij den spoorweg. Wij gingen dien veilig over, en namen hartelijk afscheid van onzen vriendelijken commandant en zijne burgers.

Wij trokken voort tot op de plaats Zilverbank, Watervalrivier. Ik had nu geen leider noodig, aangezien ik de omgeving kende, hier gewoond hebbende tot het einde van 1882, twee jaar lang. Na het ontbijt, den volgenden morgen, trokken wij voort tot vier, vijf mijlen zuid van de plaats Hexrivier, ongeveer drie mijlen ten noorden van Vaalrivier. Daar zadelden wij af, en na eenige uren was de tijd daar, dat Gen. De la Rey van ons scheiden zou. Hij wilde over het spoor gaan met een weg, tusschen de Vereeniging- en Meyerton-station. Die zou voor hem een korter weg zijn naar zijne commando's dan door den Vrijstaat. Wij spraken elkander eenige hartelijke woorden toe. Zij waren des te hartelijker omdat wij niet wisten of wij elkander weder op aarde zouden ontmoeten. Toen trokken wij elk een zijns weegs, met blijdschap in ons hart, want wij waren verkwikt geworden, niet alleen door het genoeglijk samenzijn van eenige dagen, maar ook door het besluit genomen door de twee regeeringen, dat, kome wat wil, onze onafhankelijkheid zouden wij niet prijs geven.

Ik trok de Vaalrivier door te Villiersdorp, en wij bleven daar dien

[p. 310]

avond en den volgenden dag over. Toen gingen President Steyn en ik ook uit elkander: hij naar Bezuidenhoutsdrift en ik over Frankfort naar het Heilbronsche commando. Eerst bleef ik te Frankfort een nacht over met Com. Ross en zijne manschappen, en sleet er een zeer genoegelijken tijd. Bij de Heilbronschen vertoefde ik slechts eenige dagen, want ik had noodzakelijk werk te verrichten in het Winburgsche, en ging toen daarheen.

Daar de commando's nu zoo verdeeld waren dat bijna elk in zijn eigen district werkzaam kon zijn, moest ik veel meer rijden dan vroeger.

Ik kwam bij Com. Hasebroek en zijne manschappen te Doornberg na eenige dagen aan. Toen ik daar was ontving ik van President Steyn een rapport van zijn nauwe ontkoming te Reitz op den 11^den Juli 1901, waar hij en eenigen van zijn wacht ontkwamen, terwijl ongelukkig Com. Davel en al de leden der Regeering, behalve de heer W.C.J. Brebner, die afwezig was, gevangen genomen werden.

Van Winburg bracht ik een bezoek aan Asst. Hoofdoom. J. Hattingh, van het Kroonstadsche commando en ging toen naar President Steyn. Ik vond hem op den 20^sten Juli, twaalf mijlen ten westen van Reitz. Wat was het mij een vreugde den President behouden te ontmoeten; maar wat ging het mij ter harte oude vrienden te missen, zooals Gen. A.P. Cronjé, lid van den Uitvoerenden Raad, Gen. J.B. Wessels, T. Brain, Gouvernementssecretaris, Com. Davel, Rocco de Villiers, Secretaris van den Uitvoerenden Raad, Gordon Fraser, Privaatsecretaris van den President, Mac. Hardy, Hulpsecretaris, Pieter Steyn, broeder van den President, en Veldcornet van den staf, en de andere vrienden - manschappen van de lijfwacht. 't Was mij treurig er aan te denken dat zulke mannen gevangen waren, en door ons, gedurende het voortzetten van den oorlog, nu gemist zouden worden. Wij waren aan zulke dingen wel gewoon geworden, maar wat de zaak hier verzwaarde, was dat er verraad in het spel was geweest - een Vrijstaatsche burger, Steenekamp was, namelijk, de leider van de Engelschen geweest, die de Regeering en de lijfwacht van President Steyn gevangen hadden.

De Regeering moest nu aangevuld worden, en de President stelde de volgende personen aan:

In de plaats van Gen. A.P. Cronjé, Gen. C.H. Olivier, als lid van den Uitvoerenden Raad, en van den heer T. Brain, den heer W.C.

[p. 311]

INGEGRAVEN KANON.

[p. 312]

J. Brebner als Gouvernementssecretaris. De heer Johannes Theron werd tot Secretaris van den Uitvoerenden Raad benoemd, in de plaats van den heer Rocco de Villiers, en de heer B.J. du Plessis Privaatsecretaris van den President in de plaats van den heer Gordon Fraser.

De President verkoos in 't vervolg slechts dertig burgers als lijfwacht te hebben, en Kapt. H. van Niekerk werd als commandant over hen aangesteld.