De strijd tusschen Boer en Brit. De herinnering van den Boeren-generaal

[p. 134]

Hoofdstuk XIII.
Onze getalsterkte einde Mei 1900.

De Regeering moest nu weder van Heilbron weg. Zij ging in het veld staan op een punt tusschen Frankfort en Heilbron en het duurde nu niet meer lang of de maand Mei was ten einde gesneld. De Regeering ging daar staan om met de Transvaal in communiratie te blijven, want, na Johannesburg ingenomen werd, op den 31^sten Mei, en Pretoria op den 5^den Juli 1900, was de eenige telegraphische verbinding met de Zuid-Afrikaansche Republiek over Frankfort, Greylingstad, Middelburg tot dicht bij Pretoria.

Wij kregen nu weer een weinig voorspoed, na alles ons zoo zeer tegen was gegaan. Op den 31 Mei, nam Gen. Piet de Wet Lindley in, door een garnizoen van Yeomanry daar te overweldigen. De Yeomanry leed een zwaar verlies, en 500 van hen werd gevangen genomen. Onder die werd mij gezegd waren er vele ‘lords!’ Deze waren de laatste krijgsgevangenen, die wij door konden krijgen naar de Zuid-Afrikaansche Republiek. Toen Pretoria ingenomen werd, was men verplicht om de gevangenen aldaar verder oostwaarts te zenden; maar, of dit te wijten moet worden aan de lompheid der Transvaalsche Regeering, òf aan de ontrouwheid der opzichters, er bleef een groot getal van hen te Pretoria achter. Zij werden door Lord Roberts ontzet, en dadelijk weer gewapend. Dit achterlaten van de gevangenen werd beschouwd als een grove nalatigheid aan den kant van de Transvaal, en verwekte veel opspraak onder de burgers.

Wij kregen de Yeomanry net door, vóór Sir Redvers Buller op den 17^den Juni 1900 door de Natal-grens op den Drakensberg tusschen Bothapas en Laingsnek brak.

[p. 135]

RHENOSTER RIVIER, OEVERS GESCHIKT VOOR BEDEKKING.

[p. 136]

Toen nu Gen. Buller daar door brak viel er weder een groote schrik op de commando's. ‘Wij zijn nu,’ zoo werd er gezegd. ‘omringd van alle kanten’, en men dacht dat er geene kans tot vechten, zelfs tot ontkomen was.

Als er ooit in de geschiedenis van den oorlog een tijd was waarin President Steijn en ik met bezorgdheid en kommer vervuld werden, dan was het nu, dat Buller doorgebroken had, en Johannesburg en Pretoria in de handen der Engelschen gevallen waren. Het was met de uiterste krachtsinspanning dat wij den strijd aan den gang konden houden. Wel is waar, er waren vele officieren en burgers, die als rotsen stonden, maar het gevaar bestond, dat onze machten te niet zouden gaan. In de Transvaal gebeurde nu wat in den Vrijstaat had plaats gevonden, toen Lord Roberts Bloemfontein innam Bijna al de Transvaalsche burgers gingen naar huis en de officieren werden gelaten zonder manschappen. En dit kon tot overgave leiden. Maar wij werden gesterkt door de ondervinding, die wij opgedaan hadden, na de inname van Bloemfontein en lieten ons den moed niet ontnemen. Door President Steijn en mijzelven werden vele telegrammen naar de Regeering en hoofdofficieren der Zuid-Afrikaansche Republiek gezonden hen aanmoedigende pal te staan. De Generaals Louis Botha en De la Rey stonden pal, en als met knersende tanden zagen zij in de toekomst en gingen met den oorlog voort. Hoe ook de stormen woedden, stierden zij het vaartuig over de bruisende baren.

Het zal hier niet van onpas zijn een opgave te doen van den toestand en getalsterkte van den Oranje Vrijstaat.

De geheele districten van Philippolis en Hoopstad hadden zich aan den vijand overgegeven. Uit het eerstgenoemd district waren er twee burgers getrouw gebleven: Gordon Fraser en Norval; uit het laatste: Cornelis du Preez en nog een, wiens naam ik mij nu niet herinner. Ik noem ze hier, omdat hunne getrouwheid hen tot altoos durende eere strekt.

Uit het groote district van Boshof, hadden wij slechts Veldcor. C.C. Badenhorst (later commandant, en nog later, assistent hoofdoommandant) en zeven en twintig manschappen.

Jacobsdal werd vertegenwoordigd door Com. Pretorius (die na Com. Lubbe te Tabaksberg gewond en in de handen der Engelschen gevallen was, in diens plaats gekozen werd) met veertig man.

[p. 137]

ROODEWAL-STATION.

[p. 138]

Van Fauresmith was Com. Visser niet ongeveer zeventig man getrouw gebleven.

Uit Bethulie was Com. du Plooij met dicht bij de honderd man uitgekomen.

Bloemfontein was vertegenwoordigd door Com. Piet Fourie en twee honderd burgers.

Van Rouxville, Smithfield, Wepener en Ladybrand hadden wij niet de geheele commando's, want zeer groote getallen waren achtergebleven. Ook hadden vele burgers van de districten Winburg, Kroonstad en Heilbron de wapens nedergelegd, en dit gebeurde ook juist in dezen tijd.

Van de districten Ficksbrug, Bethlehem¹⁾, Harrismith en Vrede waren er nog geenen, die het wapen afgelegd hadden. Dit zou later geschieden.

Allen te zamen waren er acht duizend burgers.

Van het begin van Maart tot het einde van Mei, werden de burgers van de districten van Hoopstad, Jacobsdal, Fauresmith, Philippolis, Bethulie, Smithfield, Rouxville, Wepener, Bloemfontein en het zuidelijke deel van Ladybrand, die het wapen hadden afgelegd, en te huis waren gebleven, ongehinderd door Lord Roberts gelaten, voor zoover het hun persoon betrof, na mijne commando's uit die districten verlaten hadden, en noordwaarts gegaan waren.

Ik lag nu te Frankfort, wachtende op de ammunitie, die van Greylingstad-station komen moest. Terwijl ik hier was besloot de Regeering, op aanbeveling van eenige officieren, dat de rang van vechtgeneraal afgeschaft zou worden, en tengevolge van dat besluit traden alle officieren van dien rang af. Ik kon mij hiermede niet te vreden stellen en verkreeg in plaats van den rang van vechtgeneraal dien van assistent-hoofdcommandant. Onmiddelijk stelde ik toen als zoodanig aan de oud-vechtgeneraals Piet De Wet, C.C. Froneman, Philip Botha en Paul Roux.

1) Het commando van Bethlehem telde, bij het sluiten van den vrede, het grootste getal burgers onder wapen.

[p. 139]

HOOGE OEVERS VAN DE RHENOSTER RIVIER TOT BEDEKKING DIENENDE VOOR DE BOEREN.