De strijd tusschen Boer en Brit. De herinnering van den Boeren-generaal

[p. 114]

Hoofdstuk XI.
Een mislukte belegering.

Ik trok dadelijk in de richting van Smithfield.

Laat in den avond verdeelde ik de commando's in tweeën. Gen. Froneman zond ik met 500 man van Wepener en Smithfield (waarvan de meesten Smithfieldschen onder Com. Swanepoel van IJzervarkfontein waren) en ik gaf hem order om zonder verzuim voorttetrekken ten einde het kleine garnizoen te Smithfield aan te pakken. Met de anderen ging ik om mij te vereenigen met de afdeeling onder Gen. J.B. Wessels.

Ik ontmoette deze afdeeling op den 6^den April op den weg van Dewetsdorp naar Wepener, te Daspoort, tien mijlen van Jammerbergsdrift, Caledonrivier, alwaar Colonel Dalgety met de hooggeroemde C.M.R. (Cape Mounted Rifles) en Brabant's Horse was. Ik zeg hooggeroemd, maar ik moet eerlijk erkennen dat ik nooit gezien heb waarin de beroemdheid van de C.M.R. en Brabant's Horse lag. Terwijl ik den vorigen dag te Mostertshoek vocht, had ik hen laten verkennen en had bericht gekregen dat zij voor zichzelven zeer sterke verschansingen gemaakt hadden. Zij waren ook 1600 man sterk. Hun getal maakte bij mij geen zaak; maar de geschiedenis van Ladysmith, Mafeking en Kimberley strekte mij tot waarschuwing, en ik vroeg mij af of ik den wolf zou belegeren of wachten om te zien of hij niet uit het gat komen zou.

Toen ik echter zag dat het ondier niet te voorschijn wilde komen, maar zich al vaster groef, en ik ook verwachten kon dat Lord Roberts tot ontzetting een macht van Bloemfontein kon zenden, besloot ik de Engelschen aan te vallen. Tegelijk zond ik in de richting van Bloemfontein en van Reddersburg goede verkenners en plaatste

[p. 115]

JAMMERSBERG. - KOPJES DOOR DE ENGELSCHEN BEZET.

[p. 116]

de commando's van Gen. Piet de Wet en Gen. A.P. Cronjé oost en zuidoost van de hoofdstad.

Vroeg op den morgen van den 7^den April maakte ik een aanval op twee punten: één ten zuidwesten den ander ten zuidoosten van de fortificaties der vastgegravenen en opende vuur op hen op afstanden van 500 tot 1500 pas. Ik kon nader dan dat niet gaan, omdat er geen de minste positie was. Had ik dit gedaan (de plaats was zoo goed verschanst) zou het vele kostbare levens geëischt hebben.

Na eenige dagen kreeg ik versterkingen, die mij in staat stelden de Engelschen geheel in te sluiten. Maar hunne stellingen lagen zoo, dat wij geen kans hadden een enkele daarvan van twee kanten te beschieten en aldus tot overgave te dwingen.

Wij hielden aan met de belegering dag aan dag, en namen ook elken dag van het vee der Engelschen af, totdat wij 800 van hunne trekossen en 300 van hunne paarden in bezit hadden. Wij kregen ook gaandeweg meer moed, en meenden dat zij zich overgeven zouden.

Daarbenevens was elke burger met een sterke begeerte bezield om juist de Cape Mounted Rifles en het Brabant's Horse gevangen te nemen. Zij toch waren Afrikaners, en men meende dat hoewel zij niet Vrijstaters of Transvalers waren, zij toch, als Afrikaners, tegen ons niet hadden behooren te vechten. Niemand nam het natuurlijk Engeland kwalijk, dat het zulke uitvaagsels tegen ons huurde, maar elk een duidde het hen ten kwade dat zij zich lieten huren. Men gevoelde dat zij het niet deden om het stemrecht voor de uitlanders te verkrijgen, maar om de vijf shilling die zij per dag verdlenden. Gebeurde het dan dat zij hun graf daar vonden, of mochten zij het later vinden, dan zou het nageslacht op dat graf niet trotsch kunnen zijn. Neen, het zou verachting en afschuw daarvan hebben als van het graf van den Afrikaner, die den broeder Afrikaner tot zijn val bracht. Nooit duidde ik het een Kolonist van de Kaapkolonie of Natal ten kwade, als hij geen vrijmoedigheid had met ons tegen Engeland te strijden; maar wel deed ik dit, waar zulke Kolonisten voor vijf shilling per dag, menschen, die op denzelfden grond geboren waren, naar het leven stonden. Dezulken, helaas! zijn er sinds 't begin geweest, toen Kaïn zijn broeder Abel doodsloeg, - doch Kaïn kreeg zijn loon, snel, onverbiddelijk.

Terwijl wij deze Afrikaners belegerden, kwam de tijding dat

[p. 117]

JAMMERSBERG. - CENTRUM VAN DE BRITSCHE POSITIE.

[p. 118]

zware colonnes aan het komen waren van Reddersburg en van Bloemfontein. Zij kwamen in zulke groote getallen dat de commando's van de Generaals A.P. Cronjé en Piet de Wet veel te zwak waren ze terug te houden. Ik zond derhalve versterking daarheen: eerst Com. Fourie en toen Gen. J.B. Wessels.

Intusschen was Gen. Froneman, die ik naar Smithfield gezonden had teruggekeerd. Hij zeide dat hij niet uitgevoerd had wat hij gegaan was om te doen. Toen hij te Smithfield kwam, ontdekte hij dat het garnizoen, slechts twee of drie honderd man sterk, juist weg was, maar dat het nog ingehaald kon worden vóór het Aliwal Noord bereikte. Hij kon echter Com. Swanepoel, die de burgers onder zich had, niet overhalen de voortvluchtenden achterna te gaan. Hij ging toen alleen, met slechts vijftien man, en zag de Engelschen te Brandziektekraal twee uren van Aliwal Noord. Doch het viel er niet aan te denken hen met vijftien man te stuiten en hij moest maar terugkeeren.

Zijn tocht was evenwel niet vruchteloos geweest, want hij keerde tot mij terug met ongeveer 500 man van degenen, die, toen onze commando's van Stormberg doorkwamen, naar huis gegaan waren. Hij had ze weer in het commando gebracht.

Dat deze burgers hun lot met ons weder inwierpen hadden wij grootelijks aan Lord Roberts zelven te danken. Hij had zich aan zijne proclamaties, waarin hij het eigendom en persoonlijke vrijheid van de burgers waarborgde, niet gehouden. In den omtrek van Bloemfontein, Reddersburg en Dewetsdorp, en waar er maar kans was, werden burgers die op hunne plaatsen stil zaten door de Engelschen gevangen genomen. Dit was nog gedaan door de colonne die te Mostertshoek in onze handen viel. Ik ontzette daar vijf burgers: David Strauss en vier anderen. Dezen werden terwijl zij stil en rustig op hunne plaatsen waren, door den vijand gevangen genomen op zijn trek van Dewetsdorp en Reddersburg. Dit verontachtzamen van zijn eigen proclamaties, bracht Lora Roberts in kwaden reuk bij de burgers. Zij zagen dat zij het woord van de Engelschen niet gelooven konden en, bezorgd over hunne veiligheid, kwamen zij weder naar de commando's. Ik zond aan President Steijn een telegram, waarin ik hem mededeelde dat de burgers weder aanslooten, en merkte aan dat Lord Roberts de beste commandeer-officier was, die ik ooit had.

[p. 119]

JAMMERSBERG. - BRITSCHE POSITIE, ZUID VAN DE DRIFT.

[p. 120]

Om nu voort te gaan met mijn verhaal. Gen. Froneman met zijn nieuwe burgers kreeg dadelijk iets te doen. Er was een Engelsche versterking aan het komen van Aliwal Noord, en ik zond hem met 600 man die te gemoet. Te Boesmanskop ontmoette hij die, en er vond een schermutseling daar plaats.

Intusschen ontving ik nu een rapport van Dewetsdorp van Gen. Piet de Wet, die mij er in kennis mede stelde, dat de machten van den vijand voor hem te overweldigend groot waren, en dat hij had moeten wijken. Ook liet mij Gen. Piet Fourie weten dat hij te Paardenfontein een kort maar hevig gevecht gehad had met de macht uit Bloemfontein, en voor de overmacht had moeten zwichten. Gen. Piet de Wet was van meening, dat ik in het belegeren van den vijand dadelijk moest opgeven, en in de richting van Thaba'Nchu gaan.

Met de groote versterkingen van overal oprukkende, zag ik dit ook nu in, maar ik was van meening dat ik in de richting van Norvalspont met een sterke macht achter de Engelschen moest gaan, omdat ik overtuigd was, dat het nu een onmogelijkheid was geworden den vijand in zijnen voortgang te keeren. Dit, echter, was Gen. Piet de Wet het met mij niet eens. Hij meende dat wij alle krachten moesten inspannen om den vijand het hoofd te bieden.

Ik moest het dan maar doen. Ik gaf derhalve aan Gen. Froneman order, de versterking met welke hij te doen had te laten en tot mij te komen. Ik wachtte totdat hij bij mij kwam en, na Col. Dalgety met de Cape Mounted Rifles en het Brabant's Horse zestien dagen belegerd te hebben, viel ik terug, in de richting van Thaba'Nchu. Ons verlies daar was vijf dooden en dertien gewond. Gevangenen van de Engelschen hadden verklaard dat onze belegering den vijand wel wat aan dooden en gekwetsten gekost had.

[p. 121]

JAMMERSBERG. - KOPJES DOOR DE BOEREN BEHOUDEN, NOORD VAN DE DRIFT.