De strijd tusschen Boer en Brit. De herinnering van den Boeren-generaal

[p. 28]

Hoofdstuk IV.
Ik word als vechtgeneraal aangesteld.

Zooals ik gezegd heb was ik slechts waarnemend commandant. Maar op den morgen van den 9^den December ontving ik een telegram van Staatspresident Steyn mij vragende in de hoedanigheid van vechtgeneraal naar de Westergrens te gaan. Het telegram was mij een verrassing. Ik telegrafeerde aan den President terug, hem verzoekende mij tijd te geven om de zaak te overdenken, daar ik gewenscht had om slechts als privaatburger mijn plicht in den oorlog te doen. Bijna onmiddellijk daarop ontving ik een ander telegram, ditmaal van den heer A. Fisscher, lid van den Uitvoerenden Raad, wien ik als zoodanig hoogachtte, er op aandringende dat ik de aanstelling van de hand niet zou wijzen en zonder verzuim naar de Westergrenzen gaan.

Ik gevoelde mij bedrukt. Evenwel liet ik mij door mijn gevoel niet overheerschen; en het duurde niet lang of ik besloot de betrekking van Vechtgeneraal aan te nemen. Van Com. Steenekamp kreeg ik vergunning veertien man, die mijne kameraads waren, met mij te nemen; en, nadat ik de Heilbronsche burgers toegesproken, en hen gedankt had voor al het genoeglijke, dat ik onder hen genoten had, ging ik nog dienzelfden dag uit het lager. Ik moest mij als van het Heilbronsche commando losscheuren; de 9^de December blijft voor mij een van de onvergetelijke dagen van mijn leven.

Den volgenden morgen kwam ik met mijn staf te Elandslaagte-Station aan, om per spoor naar Bloemfontein te reizen. Zonder het minste oponthoud, werd ik in een specialen trein, die mijn Regeering van het Transvaalsche Gouvernement gekregen had, vervoerd. Geen oogenblik ging verloren. Als de conducteur mij telkens vroeg of ik niet ergens bij een station wilde vertoeven was mijn antwoord

[p. 29]

steeds: ‘Neen, vooruit, als 't je blieft.’ Wij arriveerden te Viljcensdrift en dáár was het spelletje van den specialen trein op 'n eind. Ik moest er zes uren lang wachten, en kon eerst in den nacht met den gewonen passagierstrein voort; en dit niettegenstaande de orders door de Regeering gegeven dat ik snel vervoerd moest worden.

Te Bloemfontein vond ik alles in orde; en vandaar aanvaardde ik de reis van zestig of zeventig mijlen naar Magersfontein, alwaar ik op den 16^den December aankwam.

Gedurende mijn reis, hadden drie beroemde slagen plaats gevonden: die, namelijk, van Colenso, Magersfontein en Stormberg. Te Colenso leden de Engelschen zware verliezen en vielen tien kanonnen

ENGELSCH LAGER AAN DE MODDERRIVIER.

in onze handen; te Magersfontein hadden zij ook velen aan dood en gewond, en sneuvelde Generaal Wauchaupe; en te Stormberg werden zeven honderd Engelschen krijgsgevangen genomen, en nam onze macht drie kanonnen af.

Generaal Piet Cronjé was te Magersfontein in bevel over zes of zeven duizend Transvaalsche Burgers. De Transvaalschen stonden onder Gen. De la Rey; en, zooals te denken valt, kreeg ik nu het bevel over de Vrijstaatschen.

De Hoofdcommandant van deze Vrijstaters, en van die, welke rondom Kimberley lagen, was de heer C.J. Wessels; terwijl de heer E.R. Grobler dit te Colesberg, en de heer J.H. Olivier te Stormberg was.

Ik bracht de eerste paar dagen te Magersfontein met het organiseeren van de Vrijstaatsche burgers door. Toen ik dit gedaan had,

[p. 30]

drong ik tezamen met Gen. De la Rey, bij Gen. Cronjé er op aan, dat wij twee met vijftienhonderd man in de richting van Hopetown en De Aar zouden gaan opereeren, met het doel om de spoorwegcommunicatie van Lord Methuen te storen. Doch hierin was Gen. Cronjé niet te overreden. Wat wij ook deden, wij konden hem daartoe niet bewegen. Hij zeide dat hij vijftien honderd burgers van de posities te Magersfontein niet zou laten gaan, tenzij de Regeering hunne plaatsen aanvulde. Daar de Regeering deze manschappen niet verschaffen kon kwam er van het plan van Gen, De la Rey en mij niets.

Kort daarna werd Gen. De la Rey naar de commando's te Colesberg gezonden, en toen kwamen ook de Transvalers te Magersfontein onder mij. De Regeeringen bepaalden nu dat Gen. Wessels alleen te Kimberley hoofdcommandant zou zijn, en dat Gen. Cronjé het opperbevel over de Vrijstaatsche burgers te Magersfontien zou hebben. Vandaar dat ik als vechtgeneraal mijn orders van Gen. Cronjé moest ontvangen. De commandanten onder mij waren: Com. du Preez, Hoofdstad; Com. du Plessis en later Com. Diederiks, deel van Boshof; Com. Grobler, Fauresmith; Com. D. Lubbe, Jacobsdal; Com. Piet Fourie, Bloemfontein; Commandd. J. Kok en Jordaan, Winburg; Com. Ignatius Ferreira, Ladybrand en Com. Paul de Villiers, Ficksburg.

De Engelschen hadden zich te Modderrivier vast gegraven, en wij hadden dit te Magersfontein gedaan. Er was voor ons letterlijk niets te doen, en toch had ik nooit een moeilijker tijd dan daar. Ik had behalve de Vrijstaters ook de Transvalers onder mij en moest elken dag, een afstand van vijftien mijl langs de posities afrijden. Wat had ik toch dag aan dag veel aan te hooren. Hier zeide de ééne officier dat hij niet bestand zou zijn tegen een aanval, als die plaats vond; daar weder verklaarde een andere dat zijn stelling met te min manschappen bezet was - om niet te spreken van andere nietigheden, die de moeite niet waard zijn te vermelden.

Intusschen bombardeerde de vijand onze stellingen onophoudelijk. Geen dag ging er voorbij of twee groote lyddiet-kanonnen op ons granaten zonden; soms slechts vier of vijf op een dag dan weder van vijftig tot tweehonderd. Eén dag vielen er vierhonderd zes en dertig op de posities.

En - wij kwamen van dit aanhoudend bombardement gelukkig

[p. 31]

af. Ik kan mij van slechts drie ongevallen herinneren. Eén lyddietgranaat trof een jongen burger, die achter een randje, geheel buiten gezicht, reed. Hij werd met paard en al verpletterd. Deze jongeling was een zoon van den heer Gideon van Tonder, lid van den Uitvoerenden Raad. Een ander kwetste twee broeders Wolfaards, van Potchefstroom zoo ernstig dat aan hun herstel getwijfeld werd, maar zij genazen toch. Ik wil hierdoor niet te kennen geven dat de Britsche artillerie slecht schoot. Neen! hare schatting was goed, en, daar zij elken dag oefening had, was schot nog schot op haar

EEN BOERENLAGER BIJ COLESBERG.

plek. Ik schrijf het daaraan toe dat er een Hooger Hand was, die de ongevallen afweerde.

Ik was niet lang te Magersfontein of ik werd er van overtuigd dat Lord Methuen tegen onze vijftien mijl lange posities niet weder een aanval zou beproeven. Ik deelde deze overtuigingen aan geen burger mede, maar ik deed dit, en wel herhaalde malen aan Gen. Cronjé. ‘De vijand’, zoo zeide ik hem keer op keer, ‘zal hier niet aanvallen; hij zal omtrekken.’ Maar ik kon niets uitvoeren. Wat mij ook in 't lager hinderde was de tegenwoordigheid der vrouwen. Ik trad daarover met de Regeering in correspondentie, en

[p. 32]

verzocht dat zij het verbieden zou dat vrouwen in de commando's zich zouden bevinden. Dit hielp ook niet; en wat met Gen. Cronjé gebeurde zag ik aankomen. Later zal men zien hoe duur de tegenwoordigheid der vrouwen in het lager de Republieken te staan kwam; en het zou ook nu niet meer lang duren of wij zouden moeten boeten voor onze verknochtheid aan de slooten en schansen van Magersfontein.