Wij gelooven in den film

Een belijdenis van onze generatie

[p. 35]

De UFA

Ufa - Universum Film A.G. - is meer dan een naam. Ufa is een symbool. Ook: het bolwerk der Duitsche filmkunst - en dit monster, dat men heden ten dage filmindustrie noemt.

Daarom ook; is de koers der Ufa toonaangevend voor de geheele Duitsche filmindustrie. Want hoewel de Ufa vele zoogenaamde ‘kunstfilms’ schiep - in de toekomst zal de film hopenlijk niets meer met dat, wat men heden kunst noemt te maken hebben - moet zij toch, om zich deze kunstdaden te kunnen veroorloven ook zoogenaamde ‘confectiefilms’ laten vervaardigen. Allen: naar een en hetzelfde schema - allen: naar een en hetzelfde thema. - Allen met deze - te tooneelmatige - zelfde driehoekshandeling: man, vrouw en minnaar. Deze laatste feiten zijn karakteristiek voor de filmindustrie en beduiden het noodlot der filmkunst.

Maar toch: laten we niet ondankbaar zijn. Hoeveel heerlijke rolprenten heeft ons de Ufa geschonken!

Ze zijn te literair, hoor ik enkele verheerlijkers van het lichte, spelende in de Fransche kunst zeggen. Te picturaal. Soit. Maar laten zij dit bedenken: de meeste Duitsche filmregisseurs hebben hun opleiding aan het tooneel ontvangen en begrijpen daarom nog te weinig van de film ‘an sich’. Zij zullen daarom - evenals de beoefenaars der andere kunsten - onzuivere elementen ook in de film brengen. Terwijl het raadsel der absolute film - naar het woord van Louis Delluc - dit is: photogénie. Niet meer en ook niet minder.

Ook dit is te bedenken: heeft deze nieuwe kunst eerst de juiste - haar eigen - vorm gevonden, zoo gaat het nieuwe experimenteerende verrassingen-brengende dat deze jonge volkskunst der twintigste eeuw nu nog eigen is, verloren.

Daarom, laten deze Ufa-regisseurs gerust nog zoeken, vandaag of morgen zal de absolute film, die de Russische film ‘Knjas Patjomkin’ reeds benadert, toch ontstaan.

Trots alles - Trots: confectiefilms.

Dit ter inleiding. Hoe is de Ufa - de Universum Film A.G. - ontstaan? Uit de Universum Film G.M.B.H. Veel meer weten

[p. 36]

we niet. Deze onderneming bestond reeds vóór den oorlog. Vervaardigde, evenals al deze kleine firma's kleine twee- en drieacters. Langzaam groeide zij uit tot het groote concern, dat men thans Ufa noemt.

Want in 1915 sloot zich de Union Film met al haar theaters bij haar aan. Een paar jaren later ook de Decla - de Deutsche Film A.G. Na den oorlog - in 1919 - kon men eerst recht van de groote opkomst en bedrijvigheid der Duitsche filmkunst en industrie spreken.

In dat jaar - ook in 1920 - ontstonden de volgende, wereldbekende films: de Golem met Paul Wegener, waarin men de verschrikkingen van den wereldoorlog navoelt.

Madame Dubarry - de zuiver historische film - onder regie van Ernst Lubitsch. Ook Dr. Mabuse - de tijdfilm - onder Fritz Lang. Eveneens Dr. Caligari - de expressionistische film - der muede Tod. Ook een schepping van Lang. Allen, zonder eenige uitzondering ook om hun techniek van zeer, zeer veel beteekenis voor de moderne filmkunst. Om de geheel nieuwe, tot nu toe onbetreden paden, die zij insloegen. Om deze pogingen: los van het te tooneelmatige in de film te komen. Om dat te scheppen hetgeen men de absolute film noemt.

Uit de productie der laatste jaren memoreeren wij; twee zeer bijzonder films - de groote Nibelungenfilm - ontstaan eveneens onder regie van Fritz Lang. Die ons de oude sage zeer picturaal en uiterst streng van lijn bracht.

Ook: der Letzte Mann - regisseur: Murnau - een poging beelden uit het leven der wereldstadbevolking te brengen. Iets van het wezen der tijd op het witte doek vast te leggen.

De nieuwste productie kan op twee bijzondere films wijzen: Metropolis en Faust-Metropolis vervaardigd onder regie van Fritz Lang - een film met een uitgesproken sociale tendens, beschrijvende de groote strijd onzer dagen: de kamp tusschen arbeiders en hun werkgevers. Faust - een moderne verfilming van de oeroude Faust-sage.

Ik schreef: de Ufa is het bolwerk der Duitsche filmindustrie. Der Duitsche filmkunst. En zoo kleven de Ufa-films, naast de bijzondere eigenschappen der Duitsche films, volmaakte belichting, diep doordacht en juist psychologisch spel der artisten, groote

[p. 37]

historisch-juiste documenteering, ook fouten aan. Deze fouten behooren tot de zwakke zijde der Duitsche kunst in het algemeen. Het vaak te log tempo. Een vaak te groote drang naar ‘Gründlichkeit’ en naar de ‘Geist der Schwere’, die reeds Friedrich Nietzsche vervloekte. Verder de reeds genoemde zucht te literair en te problematig te zijn.

Maar het valt den representanten van dit volk zwaar iets ‘ueber sich hinaus’ te scheppen.

En hoewel de filmkunst - dank zij haar technische overbrengingsmiddelen - bij uitstek internationaal is, zoo is zij in wezen ook de meest nationale kunst van dit tijdperk.

Ieder volk legt in zijn films iets van zijn cultuur. De Franschman toont ons zijn bijzondere begaafdheid voor het heerlijk licht-dansend tempo, dat hij in de handeling weet op te voeren tot groote dynamische spanningen. De Amerikaan zijn bijzondere begaafdheid voor de groteske, het spelen met begrippen en dingen. En de Duitscher - zie de Ufafilms - zijn hang naar romantiek...

Dit is geen fout. Dit is niet te verwerpen. Trots deze, bovengenoemde, wellicht zoogenaamde fouten, heeft de Duitsche film-vervaardiger - en de Ufa in het bijzonder - veel voor de toekomst dier kunst gedaan.

Zonder haar scheppen, ware een schepping der Russen zooals ‘Knjas Patjomkin’ niet te denken. Hoewel de Rus juist alles bezit wat de Duitscher mist, het juiste tempo, juist begrip voor het waarachtig eenvoudige.

Maar tot slot nogmaals: laten we eerlijk zijn. Laten we niet meer van de Ufa verlangen dan ze ons schenken kan.

Aan haar danken wij bijv. de renaissance der Fransche filmkunst, de pogingen der Amerikanen betere films te scheppen - door haar geïnspireerd zijn wij een moderne Russische filmkunst rijk, die ons met films als de Postmeister, Allita en Knjas Patjomkin verraste. En dat is reeds veel, zeer veel. En wellicht gelukt het een der Ufaregisseurs ons in de toekomst een absolute film te brengen - die tevens het tijdsbeeld juist weergeeft, zooals Patjomkin reeds zoo treffend deed. Dit ware een schoone oogst, en een nieuwe triomf voor de Ufa.

jules sonnenfeldt