Wij gelooven in den film

Een belijdenis van onze generatie

[p. 22]

Film-werkingen

De vertraging

Geeft, versneld afgedraaid, de natuurlijke beweging alleen maar een komisch effect, in ieder geval het gevoel van een absurditeit, de vertraging openbaart daarentegen schoonheden, die de natuurlijke beweging anders slechts in een ondeelbaar oogenblik toont en te snel, dat wij haar in haar phases kunnen opnemen. Het procédé der vertraging is daardoor meer dan een procédé geworden. Het is cinematographisch. Het behoort tot de uitdrukkingsmiddelen waarmede de film werkt: de onverwachte ‘belichting’, waardoor de dingen een ander aspect krijgen. De vertraagde film geeft bijna altijd frappante ontdekkingen. De schoonheid van een beweging in haar samenstel van bewegingen, die in de opeenvolging het equilibre van ‘natuurlijk’ geven. De ‘analyse’, door het vertraagd afdraaien verkregen van b.v. de bewegingen van een vallend paard toont een prachtig spel van de zwaartekracht en van naar herstel van evenwicht strevende tegenkrachten in het vallend lichaam. Een danser, vertraagd vertoond, zeilt en drijft door de lucht met een kalmte, een elegance, die het filmapparaat ons ook laat zien bij opnamen van onder water zwemmende en duikende personen. Alle gevoel van zwaarte is voor het oog opgeheven. De vertraagde film is inderdaad een school voor den dans. Het ballet der modernen heeft er zijn leering uit getrokken. De vertraagde beweging dient als nieuw aspect der schoonheid b.v. in de balletten van Cocteau (Boeuf sur le toit, Adieu New York, de heraldieke dansen in wit en zwart van ‘Roméo et Juliette’).

Maar de film-operateur moet het ‘ralenti’ in zijn opnamen niet misbruiken. Doelloos, d.w.z. alleen curiositeits-halve om de wille der vertraging aangewend, vermoeit het effect en wij betwijfelen of Jean Prévost gelijk heeft, die meent, dat voor de vele zenuw-depressies, die onze geest ondergaat in onzen gejaagden tijd, de dokter zijn patienten een kuur in ‘vertraagde films’ zou kunnen voorschrijven, daar zij de zelfde uitwerking hebben als de kuur in de bergen, eveneens een kuur door langzaamheid.

Echter, voegt Jean Prévost er aan toe, de vertraagde opname kan ook onaangename sensaties verlengen. Verpletterd worden, wan-

[p. 23]

neer men niet eens de tijd heeft ‘o!’ te roepen is minder penibel, dan langzaam maar zeker en in détails, zoodat men alle tijd heeft bang te zijn, een ongeluk te zien naderen en een verplettering te ondergaan; en bij een ongeluk de kwellingen van een doodstrijd ‘en ralenti’ te zien wekt bij den toeschouwer zelf een strijd van verzet, waaraan al zijn spieren en al zijn zenuwen deelnemen.

De vergrooting

Ook het resultaat der vergrooting in den film is verbazingwekkend.

Ik spreek hier niet van de vergroot opgenomen wereld der insecten en larven, die ons de schrik voor de monsters der voorwereld weer door het bloed doen jagen. Noch bedoel ik de vergroot opgenomen menschengezichten, fascineerende bleeke vlakken, waarin de nerveuse trilling der spieren onze emoties vergroot. Ik meen: het ‘leven’ dat sommige ‘doode’ dingen, geïsoleerd onder het zoeklicht van den filmoperateur genomen, op eens voor ons kunnen gaan krijgen. Zij dwingen tot aandacht, men ‘ziet’ ze opeens. Zij transformeeren als het ware, zij zijn niet meer wat hun naam zegt, zij trekken, geïsoleerd uit hun omgeving, geheel andere herinneringen en aandoeningen tot zich, zij gaan leven, zooals maskers leven onder een bepaalde belichting. De simpelste voorwerpen vaak, een tafelmes, een telefoon, een stuk muur, een kristallen glas, de onvermijdelijke revolver der Amerikaansche drama's, die uit een lade te voorschijn komt, zij worden opeens wezens geladen met de suggesties van de ‘rol’, die zij in het drama vervullen gaan...

Cendrars beschrijft zulk een indruk, dien hij uit een film kreeg: ‘Het beeld vertoont een menigte; dan zien wij in deze menigte een jongen met zijn pet onder den arm. En opeens, zonder dat hij beweegt, krijgt deze pet, die op alle andere petten lijkt, een intens leven, men voelt hem gereed te springen, als een luipaard. Waarom? Ik weet het niet. Is het een lichteffect, is het een uitstraling? Er zijn mysterieuze feiten zooals dit, die er op wijzen, dat het film-oog gevoelig kan wezen voor indrukken, die ontsnappen aan onze eigen zintuigen en zelfs aan ons begrip’.

[p. 24]

De film, niet gebonden aan tijd en ruimte, niet aan één gezichtspunt, en in staat voortdurend van opstelling te veranderen, toont hier ook een van de werkingen, die dit ‘instrument’ een Meester in de hand geeft.

c.v.w.