Zeven en twintig stokpaarden

Zijnde een aantal verhandelingen, tierelantijnen, oneenigheden, gedichten, reportagies, verhalen, vertalingen en andere wissewasjes over wat de heer Johan Willem Frederik Werumeus Buning in dit leven min of meer oprecht heeft liefgehad en beschreven

[p. 118]

Hallo, hallo, Jupiter!

Een eerste nacht ter haring, schrale vangst met veel goeds in het verschiet

Aan boord SCH. 32

Het is nacht. Het tooneel stelt voor het dek van een haring-logger, glimmend van planken; geen mensch te zien.

Op de achtergrond glinstert een laag maantje over de geribbelde duisternis van het eeuwig water der Noordzee; het schip wiegt een beetje, 't is kalm weer. Op de wit geschilderde planken van de vischbakken en het witte poortje van het vooronder schijnt schel het licht van twee harde schijnwerpers op de brug, en twee lampen aan een lijntje boven dek. Die lampen zitten achter een netje. Ook de winches zitten achter een net; bovendien staat er voor die vischbakken nog een wit vinkennet gespannen; dat is altemaal bescherming tegen de haring.

Want als er haring gevangen wordt, dan wordt de haring een geweldig vliegende visch, dan stuift en regent het haring en schubben, makreelstaarten en vischkoppen. Dan slaan de mannen ze hard uit de netten: de lucht is haring, het dek is krimpende en spartelende haring, het schip ligt in een zilveren onweersregen van haring en het raakt zelf geschubd als een visch. Er kletst u, hoog in de stuurhut door het neergelaten venstertje een haring zoo maar in het gezicht, in den mond; tegelijkertijd dat ge boven uw hoofd er een stuk of zes op het dak hoort kletteren.

Maar dit geschiedde eerst in den tweeden nacht, toen wij een weelde

[p. 119]

van een vangetje hadden. Deze eerste nacht had meer van een generale repetitie. In menig opzicht.

Het dek dus, dien eersten nacht, was leeg. Het was omstreeks één uur. Er luidde een bel, er verscheen een schim uit het wit geschilderde poortje van het vooronder, en nog een paar mannen, en een kabouter van een jongetje in helder glad geel oliegoed, die een vaatje droeg.

Zij verdwenen in de schaduwen van het schip; men zag eenige donkere bewegingen voor, bij den boeg, en daar kwam de vleet aan boord. Eensklaps stond iedere man op zijn plaats; op het duistere water zag men spookachtig uit zee de eerste witte drijfballen der netten aanzwemmen, als een rij drenkelingen. En weldra, in de duisternis naast het schip, een flauwe blauwe fonkeling onder water: de eerste visch.

Iedere man stond eensklaps op zijn plaats, zes voor het halen der donkere netten, en de gele-oliegoedkabouter was gezeten op zijn vaatje om de reep in het ruim te vieren. Het regende een beetje, en de eerste visch kwam, de kop opgehangen in het warrig en mazig en donker net, aan boord. Stijf, star, blauwzilver en dood; het waren, verdorie, makreeltjes...

Het eerste net was bijkans star van makreel; niet veel, maar genoeg voor kwade voorspelling. Want waar men makreel vangt zit er gemeenlijk geen haring.

De donkere netten kwamen binnen, nu en dan met een glinstering van visch; maar het was weinig; het is een slecht, een zuinig jaar. Ik hoorde achter mij, in de stuurhut, de schipper aan de radio, die kraakte in Babelse spraakverwarring, en hij zei met een ietwat troostelooze stem: ‘Hallo, hallo, Jupiter, Jupiter... Hier niemendal. Hier niemendal...’

Het antwoord over de radio was al evenmin vroolijk: ‘Eén kantje, twee kantjes...’

Een slechte nacht...

Ik ging aan dek. Daar lag een haring: versch uit de zee, stervend

[p. 120]

en spartelend, met de weerglans der diepte op de schubben, lichtgoud, groenachtig, blauwzilverig, kleuren van nacht en glinsterlicht. Ik hoorde de stem van den man aan het want... ‘en weer een trekjéé... en weer een trekjéé...’ en er sloeg mij een makreel voor de voeten, ook versch uit de diepe zee, plat op het dek. Zwart en groen metaalblauw, getijgerd op den rug, de buik van een zacht zijden vel, parelmoerglansrijk, purper, rose, blauw, groen en met een vlek helder rood bloed achter de kieuwen.

‘... En alweer een trekjéé...’

Ja, daar kletste er weer een haring aan dek, wonderbaarlijk rijk geschubd. Geen zeemeermin, geen dochter der zeegoden kan schooner glans van pailletten dragen dan zoo een stervende haring, en al evenmin eenige dame in avondtoilet; men gaat in die wereld van onder zee wel zeer prachtig gekleed, dacht ik. En het is merkwaardig: die snelle roofvisch, de slanke makreel, met zijn gladde huid, sterft zeer spoedig; hij krimpt een keer en is dood; de haring echter, gewapend met schubben van dukaten - goud en groenachtig en donker goud - lijkt als het ware een rustiger en minder zenuwachtige, stoerder, ik zou haast zeggen, burgerlijker visch; hij heeft een taaier leven, hij sterft moeilijker en langzamer.

Maar één ding heeft alle visch gemeen: na den dood verflauwt de glans van het leven snel. Wat men aan de markt ziet is maar doode visch: versch aan dek heeft ze een weerglans van water en eeuwigheid en kleuren, waar men aan den wal niet van weet.

En terwijl ik zoo op een mandje, domweg zat te philosopheeren over de eeuwige glans van een lichtgeschubde haringbuik, vloog er de donkere schim van een vogel voorbij: de meeuwen kwamen om kost, hoog over het water.

Ik zag, verwonderd, den onderkant van een vleugel toevallig verlicht. Opziende, zag ik langs de zwarte oliekleeren-voorschoten der netten halende manschappen een vuurglans en langs de gestorven haringbuiken een rose, een rood, een nieuw, weerglanzend licht. En toen ik omzag naar den oorsprong van dit licht zag ik, dat aan

[p. 121]

de kim achter mijn rug de opgaande zon verrezen was, gloeiend, boven een ijsgebergte van wolken, schijnend over het water... Het was een uur of vier, vijf in een nieuwe dag.

Van de brug hoorde ik een troostelooze stem: ‘Hallo, hallo, Jupiter... Hier niets niemendaal. Schraal een kantje...’

Maar ik heb u nog niet gezegd, dat er voor op de stuurhut van de SCH 32 een licht blauw lint met krullen geschilderd staat, versierd met den naam van dien ouden God Jupiter. Goed; het was een slechte vangst. Den tweeden nacht evenwel, visscherij is loterij, en vangst is bovenal geluk - den tweeden nacht kregen wij haring aan boord in weelde en overvloed; zeventig kantjes; dat is ongeveer zeventig duizend haringen.

Waarover den komenden keer nader.

Uit: Elsevier's Weekblad.