De witte wingerd van Frankrijk

[p. 65]

Bij een glas oude Chablis
Een wijsgerig intermezzo over een spin, en de eeuwige seconde

Ik weet niet meer welke koning uit de Bijbelse geschiedenis of de legende zich voor zijn vijanden in een hol had verscholen, en gered werd door een spin, die haar web voor de opening spon. Want toen dan namelijk de achtervolgende ruiterij voor zijn schuilplaats halt maakte en van zins was af te stijgen, merkte de een of ander het spinneweb op, en zeide, dat men zich de moeite wel sparen kon, en te paard blijven: als daar kort geleden een mens was binnen gegaan, had de spin geen tijd gehad haar netten te spannen. Waarna zij verder reden, de koning uit het hol kwam, een andere troep paardenvolk ontmoette, die hem welgezind was, de eerste versloeg, zijn oproerig volk beteugelde en het nog vele jaren in vrede en voorspoed regeerde. Over de spin wordt in deze geschiedenis verder niets gezegd: bedenkt men de zaken echter wel, dan moeten de ogenblikken, dat voor dezen koning een spinneweb de enige grens tussen dood en leven was, hem eeuwigheden geschenen hebben. Er zijn echter zulke ogenblikken, breekbaar als een spinneweb, in het leven van ieder mens, waarin de tijd stil staat; gemeenlijk als hij iets naders te

[p. 66]

[p. 67]

maken heeft met liefde of dood, of een andere werkelijk belangrijke menselijke aangelegenheid, waarbij het tijdsbesef buiten de oevers treedt en de seconde een deel wordt der eeuwigheid.

Dit kan, en vandaar het aangehaalde exempel, ook de ware wijndrinker beseffen, enige malen in het leven, als hij een waarlijk voorbeeldige wijn drinkt. En wel, merkwaardigerwijze, een oude wijn. Bij een jonge wijn kan men opgetogen en dankbaar worden en de onschatbare minuten van ganser harte beleven, en alle wijnkenners ter wereld zijn het daar over eens, dat zeer veel wijn zeer wel jong gedronken kan worden. Alleen enkele wijnen, van zekere bijzonder gezegende jaren, zijn bestemd de werkelijk hogere voortreffelijkheid te bereiken, die men de ouderdom zo gaarne en vaak ten onrechte toeschrijft.

Maar treft men den waren grijsaard, dan beleeft men, ook in de wijn, de gerijpte volmaaktheid, een van de harmonieën des levens.

Ge zult zeggen: wat heeft dit met uw spin, uw koning, de seconde en de eeuwigheid te maken? Welnu, wij waren vijf mannen, elk met een glas in de hand, en de gespikkelde patrijshond met de tong uit de bek, door de smalle hete straatjes van Chablis gewandeld, en wij hadden al veel beleefd in de koele flessenkelder, daarna: een Grand Crû, Les Grenouilles '43, een Montmillieux '33, een bejaarde Preuzes, voor

[p. 68]

en aleer wij eerbiedig het glas ophielden, en een Chablis van het jaar '29 geschonken kregen. Ik beschrijf u de smaak niet, ik vertel u alleen, dat ik na een kleine teug het glas op een bovenste rij donker glinsterende flessen in die kelder zette en nadenkelijk werd.

Gelijk men zegt, dat de drenkeling een mensenleven ziet en beleeft, alvorens hij het bewustzijn verliest, zo zag ik allereerst in een flits het landschap van Chablis: gemskleurige, korthoornige koeien in de schaduw van zware notebomen; een zwerm zwaluwen, als ontelbare bijen voor haar korven af en aanvliegend bij haar nestholen in een steile, droge, zonnige zandwand; ik herinnerde mij de koelte van dat geboomte, de droogte van dat rotsachtige zand, en de stem van de wijngaardenier, toen hij mij vertelde, hoe de wijnstok van Chablis zich voedde uit het oergesteente, rijk van schelpen en ammonieten, geschapen en vergaan in de oertijd der aarde, eer er enig mens op wandelde, of de vuursteen uit deze grond tot pijlspitsen en messen klopte in dagenlange arbeid, om een hert of medemens te kelen.

Dit proefde ik: getijden en eeuwen in het ontstaan der aarde, in de smaak van een wijn. Een onsterfelijke en gezegende smaak, de moraal van de eeuwige jeugd der aarde.

‘En’, hoorde ik den maker zeggen, ‘hij kan nog wel tien, hij kan nog wel vijftien jaar ouder worden.’

[p. 69]

Wat zijn de ruines van Babylon en de pyramiden van Egypte bij de ouderdom van het aards gesteente, waaraan zulk een wijn zijn kracht ontleent, in een jaar, dat zon en regen genadig zijn?

‘En de zes een veertigers’, zei de maker van deze Chablis '29, ‘zullen over tien jaar... ils seront comme ça...’

En toen ik nu, uit deze dromen ontwakend, mijn glas weer zag staan, had een spin twee draden gespannen, van de rand van de kelk tot de voet: zij glinsterden in het zonlicht. Het leek mij een eeuwigheid geleden, sedert de eerste teug Chablis '29 in die kleine kelder over mijn lippen was gekomen.

‘Ja’, zei de maker, ‘het is een grote wijn.’

Nu weet ik zeer wel, dat menigeen dit een overdreven geschiedenis vindt, waarbij de Bijbelse historie, de toren van Babel, een spin, een koning, en het oergesteente van Chablis ten onrechte overhoop worden gehaald. Maar ik heb die Chablis '29 gedronken en de eeuwigheid van een spinneweb tussen leven en dood beseft, en hij, die verstandige menigeen, heeft die Chablis '29 niet geproefd. Over zijn besef van spinnewebben spreek ik niet eens.

Overigens moet ik toegeven dat ik, evenmin als die onbekende koning, verder aan de spin heb gedacht, die mij in die kelder de eeuwige seconde deed beseffen. Zo zijn de mensen. Wij aten een half uur later gebraden worstjes en dor maisbrood, en dron-

[p. 70]

ken er een grauwe, landelijke Chablis zonder naam bij, vanwege de doodgewone en hoogst ordinaire menselijke honger en dorst. Het zou, bedacht ik mij nog met de eerste hap worst in de mond, ook dien koning gesmaakt hebben, na wat hij beleefd had aan eeuwigheid. Maar het waren dan ook, in hun soort, beste en onvolprezen, allersmakelijkste worstjes, en een frisse, aardige jonge wijn...