De witte wingerd van Frankrijk

[p. 58]

De woede in het wijnvat
Met een bezoek aan ‘les enfants de vigne’

‘Hoor je niets?’ vroeg de stem van mijn vriend, dien ik maar half zag in het donker.

Het was een zonderlinge vraag, want boven de kelder, waar wij stonden, waren de knechts vaten aan het verrollen en het was een gerommel en gedonder, of men er kolen loste op een zolder recht boven ons hoofd.

‘Ik zou zeggen van wel...’ zei ik. ‘Het heeft zelfs iets van het oude kinderrijm:

Boven op de zolder,
Daar spelen ze holderdebolder.
Onder op het kerkhof
Daar slaan ze elkaar de de koppen af.
Een af, twee af,
Jouw kop heel af...’

‘Neen, dat bedoel ik niet’, zei hij. ‘Hier in de kelder... Leg je oor eens tegen dit vat...’

‘Ça bouille; une véritable tempête’, zei een andere stem. En toen, gebukt en luisterend met één oor tegen het vat, hoorde ik het ook: een zacht en rusteloos geweld van leven, als de zee ver achter de duinen: gedempt als het ruisen van de branding bij dreigend

[p. 59]

onweer; als het momplen van een opstandige volksmenigte, het gefluister van een waterval ergens in een gebergte, een grote schelp, die men aan het oor houdt. Een gans ander geluid als het harde lawaai van het menselijke werken op het dak van de kelder; een ondergronds en eeuwiger geluid, geheimzinnig, juist nog te horen en toch onverzettelijk sterk. Kabouters in een sprookjesnacht aan het werk, geschutvuur op lange afstand, een vulkaan rommelend achter een horizon. En toch niets van dat alles. Maar wel de macht en het rumoer van natuurgeweld: de wijn ruiste in de duisternis van het vat; de Chablis '46 was aan het nagisten.

Een geluid, zo onvergetelijk als van een kudde dravende paarden, wind in een hoog dennenbos, brekende golven voor een scheepsboeg. Maar anders: het geluid van gistende wijn, van een chaos in die duisternis, zoals dat eens ver uit de diepte onder de zevende hemel verneembaar moet zijn geweest, toen deze kleine planeet, de aarde, geschapen werd...

Wat zei Goethe, die van wijn wist:

Und wenn ein Most sich höchst absurd gebardet,
Darm gibt's zuletzt ein guter Wein...

‘Un excellent indice...’ zei de tweede stem. Inderdaad zeer troostrijk, zowel voor de toekomst van de Chablis '46, als van deze onrustige aarde waarop hij groeit^*.

* Er is meer wonderlijks in dit na-gisten van de wijn. Hij krijgt deze onrust op gezette tijden: als de druif knoppen zet, als zij bloeit, als de vrucht verschijnt, en als ze rijp is voor de oogst. En wanneer men nu een vat wijn naar Washington of Yokohama verzendt, zal die wijn daar nagisten, niet op de tijden, dat de druif in Amerika of Japan een van deze belangrijke levensveranderingen ondergaat maar op de tijdstippen, dat deze in haar eigen Franse wijngaard geschieden... De wijn is nu eenmaal een zeer levend wezen...

[p. 60]

Want ik had mijn oor nog niet van het vat, en nog pijn in de knieën van het krom staan, of ik had een glas Chablis '45, die door deze teisteringen als gelouterd was in de ene hand, en in de andere een proefje na-gistende '46, die smaakte als de hedendaagse wereld, zo troebel en onrustig, en toch vol beloften. De Chablis '45 echter, de gelouterde, smaakte zuiver en meer dan de menselijke mond verkwikkend, naar klassieke harmonie, en onmiskenbaar naar Chablis, de strenge gratie van een wijn, de droogste ter wereld^*, waarvan men leren kan dat liefelijkheid niet zoet en stoerheid niet ongemanierd behoeft te zijn. En niet voor het eerst bij een glas Chablis dacht ik aan een Grieks landschap: een droge rivierbedding van lichte en donkere kiezelsteen in hard en helder zonlicht, met de doorzichtig blauwe heilige hemel daarboven, waarin krijtwitte wolken drijven; en het harde rose der wilde laurierstruiken beneden tussen de kiezelsteen.

Bovendien heeft de Chablis dan nog dit door de natuur geschapen kenmerk, dat er in zijn smaak iets

* Met één uitzondering: die van de edelman, die een waarachtige, droge sherry kan zijn.

[p. 61]

[p. 62]

is van de geur en de herinnering aan twee vuurstenen, die men tegen elkaar heeft laten ketsen.

De Chablis is al evenzeer verkaveld in kleine akkers, en dus even schaars, als alle andere waarachtige Bourgogne. Men schonk ons, van goed tot beter gaande, een proefje jonge Grand Cru Blanchots, een jonge Valmur Grand Cru, en om het verschil nog eens in de herinnering te roepen, een Petit Chablis: een derdeklasser. En daarna volgde er een wandeling in de tuin. Waarom die wandeling en die Petit Chablis? Wel, achter het ruw wit gesteente van een muur, lag een besloten hof, afgezet met donkergroene, lage ligusterhaagjes, en zo klein, dat men ze eerst zag als men er boven stond; gloeiend groen en gespikkeld van de besproeiing met kopersulfaat, groeiden daar de kleine druivenstekjes in smalle rijen: ‘Mes enfants de vigne’, zei de stem van onzen gastheer: met een merkwaardige klank: trots, en teder. Zo iets als de stem van een grootvader, die het over zijn jongste kleinkind heeft.

Ze groeiden een vinger hoog, die duimelingen van de Chablis, de generatie van de toekomst. En het wonderlijk instrument, dat de menselijke herinnering is, speelde mij in die warme kinderkamer van de wijnstok een nieuwe poets. Het was ditmaal het beeld van een film. De ‘Titanic’, dat machtig passagiersschip, de trots der scheepvarende wereld, is open een ijsberg gelopen door slecht beleid, en gaat

[p. 63]

ten onder. In de muzieksalon, aan de vleugel, die al op een scheef dek staat, speelt een meester het liedje, dat men zingt als er bij Wenen de jonge wijn gedronken wordt:

Es wird ein Wein sein,
Und wir werd' nicht mehr sein,
Es wird schöne Mägdlein geb'n
Und wir werd' nicht mehr leb'n...

En dan verschijnt het water, oder de deur van de muzieksalon.

Onze gastheer was niet alleen een voortreffelijk wijnboer; hij was ook een verrassend goed regisseur. De oude Egyptenaren, zegt men, lieten op hun feesten een menselijk geraamte ronddragen, ter vermaning, en om het heden en het goede der aarde dieper te genieten.

‘Of wij de wijn van deze struikjes nog drinken zullen’? zei hij. ‘En wat er ons, vóór zij dragen, nog te wachten staat aan oorlog en onheil?’ Hij aaide de zwart en wit gespikkelde patrijshond over de kop, die met de tong uit de bek naast hem in de hitte zat te hijgen. Want hij was geknield om een paar kluitjes aarde fijn te knijpen, bij een van zijn groene enfants de vigne.

‘Wij moesten’, zei hij opstaande, ‘nu dan maar eens een oùde Chablis gaan drinken.’ En zo gezegd,

[p. 64]

zo gedaan: wij wandelden met een vernieuwde en diepere dorst naar de flessenkelder in het dorp, in gedachten en vol verwachting; vijf mannen, elk alweer met een zakdoek in de hand om het zweet van het gezicht te vegen.

Om u bij voorbaat ook in de stemming te brengen, lezer: daar hebben wij een Chablis '29 gedronken. Hij was als een oud meesterwerk, zo jong...