De witte wingerd van Frankrijk

[p. 43]

Bij l'oncle Maxime in Meursault
Korte verhandeling over enkele witte Bourgognes

Links van de weg ligt een breed riviertje te glinsteren, met eilandjes riet daar in, en zilver en grijs wilgen- en elzenhout langs de oevers. Het is landelijk en sierlijk en heeft geen haast; af en toe, als het in de schaduw van populieren komt, schijnt het zelfs wat langzamer voort te maken. Maar men kan dat niet zo precies zien, want de damp hangt nog vaag over het water en het hout, de zon is eerst kort op; de rozenstruiken rechts van de weg schitteren van dauw in de koele morgen.

Het is of men onze weg uren rijdens lang heeft versierd met guirlandes van rozen: witte rozen en rose rozen en rode en donkerrode rozen, in dikke trossen en lange slingers; wij verwachten eigenlijk erepoorten in de dorpen; en de harmonie die klaar staat met glimmend koper en de burgemeester met zijn sjerp. Maar het is stil langs de weg en in de dorpen, haast geen mens op de been. Het is blijkbaar maar een doodgewone feestelijke vroege morgen, fris van de geuren van bloemen en water.

Het moet warempel aan ons liggen, dit feestelijk, tevreden en nieuwsgierig gevoel; en nu is dat zo dwaas

[p. 44]

niet, want als men behalve naar het rimpelend riviertje en de rankende rozen ook eens naar de dorpswinkeltjes kijkt, ziet men er in het raam niet meer de slanke groene flessen van de Elzas, maar stoerder en donkerder flessen, en in het ver verschiet begint er aan het einde van de weg boven het geboomte een hoog eiland te schemeren, een heuvelland. Het worden lange heuvels, bekroond met bossen; er lopen een paar Franse kindertjes in het blauw in de schaduw van de geschilferde platanen en ge kunt het geloven of niet maar de wagen begint plotseling sneller te rijden, als een paard dat de stal ruikt. Allicht, daar stond een blauw geëmailleerd bordje langs de weg met in witte letters: pommard.

Wij hebben weer een ander der aardse paradijzen van de wijn bereikt: deCôted'Or, de gouden heuvelrug van Bourgondië. Maar, wij slaan die weg naar Pommard niet in; wij willen ook vandaag niets van de rode wijn weten. De plicht roept ons naar de witte; het is geen onaangename plicht.

Het is echter onderwijl snikheet geworden, dekrijtstenen straatsjes van Meursault stralen verblindend van het licht en de hitte, de zon staat ons recht boven het hoofd. Welzalig dus wij, die na om een loslopend grauw ezeltje te zijn heengereden een brede koetspoort zien open gaan en het doel van onze reis voor ogen hebben, l'oncle Maxime zelf, in eigen persoon, de oeroude strohoed op het vriendelijk hoofd, breed op de benen in een blauwversleten werkpak, precies

[p. 45]

op tijd terug van de harde morgenarbeid. Wij hebben maar nauwelijks dien braven wijnboer de hand geschud en zijn vrouw en zijn schoondochter, en zijn kleindochter, en de hond en de kat goede dag gezegd, of de kurketrekker heeft zijn werk al gedaan.

Herinnering aan de Elzasser wijnen strijdt een ogenblik met het volmaakte heden. Tong en verhemelte en neus hebben het enige tellen zo druk als een telefooncentrale; en de hersens reageren, en zenden bliksemsnel twee verschillende beelden terug: de rinkelende bergbeekjes van de Elzas, de wijngaarden op de lage hellingen van een gebergte en de prikkelende speelse smaak van de Riesling; dat is een. En dan, ten andere, deze rijke, edele, gladde smaak van de Meursault, rijp en kernachtig, overgelijkbaar: de wijn van dit weelderiger landschap van lange lage heuvels, kalkrijk van voorhistorische schelpen en mergelaarde en krijt, en rijk aan vuursteen.

En na de tweede teug - wij hebben na zoveel uren rijden, recht op drinken, om ons de mond schoon te maken voor de komende proeverij, - bij de tweede teug speelt de herinnering ons nog een paar parten. Ook de smaak heeft een geheugen, een afdeling in het hersenarchief. Men proeft in verbeelding Chablis en weet dat hij droger is, en weer anders, daar moet nog meer vuursteen onder de akker zitten. Men proeft Anjou, rood, wit en rose, en de smaakherinnering zegt dat hij nog veel gladder, om zo te zeggen ‘vetter’ is.

[p. 46]

Dáár zit dan ook, hier en daar, de gladde vette leisteen in de grond.

Wat een mens al niet beleven kan in enkele minuten, achter de luiken in de halfduistere kamer, bij l'Oncle Maxime, en bij twee teugen Meursault. Het moeten evenwel slordige teugen, teugen voor de dorst zijn geweest, want men schenkt ons het glas opnieuw vol. ‘Pour rincer la bouche...’; men kan maar niet zo ineens proeven.

Wij hadden deze noodzakelijke mondverfrissing ook wel met een landelijker en minder wijntje, een Alicoté kunnen ondernemen, maar l'oncle Maxime is een gastvrij Bourgondiër en hij heeft blijkbbar nog zoveel mooiers voorhanden dat wij zelfs met een Meursault '45 kunnen beginnen. Trouwens, uit de keuken komt de geur en het geknister van een schapebout die braadt, en ik zal vandaag geen glas meer proeven, of hij is op zijn Bourgondisch bestoken met pitjes knoflook. Om zo te ruiken is hij evenwel nog niet gaar en dat komt goed uit; wij moesten eerst eens ernstig aan het werk. Wij zijn hier tenslotte niet om te eten en te drinken, maar om te proeven en te leren.

Onder een wit rozenstruikje door raken wij de donkergewelfde kelder in. Hij is klein, helder, en aangeharkt als een proper tuintje. Ook de Bourgondische vaten zijn klein; kortom in deze kelder valt een van de eerste geheimen van de goede Bourgogne te leren: de wijngaard is sterk verkaveld, er zijn ve-

[p. 47]

[p. 48]

le kleine akkers, en behalve dan dat men een Meursault-Perrières, en Meursault-Génevrières, een Meursault-Goutte d'Or onderscheidt, elk met zijn eigen edel verschil, hebben al deze verschillende wijnen weer hun soms zeer verscheidene variaties, want zij behoren aan vele verschillende eigenaars, van wie een ieder op zijn manier te werk gaat en waarbij uit de aard der zaak luie en ijverige, bekwame en eigenwijze, gelukkige en ongelukkige mensen zijn. Hetgeen alles stuk voor stuk aan het vat en in het glas valt te proeven.

Vandaar dat een fles met het etiket Meursault eerst veelbelovender wordt als de naam van een goeden wijnboer er bij staat vermeld. Vandaar ook, terloops gezegd, dat de groothandel, de wijn van vele kleine bezitters in vele grote vaten mengende, misschien wel een echte Bourgogne levert, maar dat er in ieder geval weinig wijnen zijn waarbij men kieskeuriger moet proeven als men het ware van het ware akkertje wil drinken. En de ware witte Bourgogne is nog schaarser dan de ware rode.

De ervaring wees het uit, in deze en andere kelders. L'oncle Maxime had, voor zijn zeer goede vrienden, nog een paar vaatjes vijf-en-veertiger; en dan was hij uitverkocht. De '46 was nog niet klaar, hij was aan het na-gisten, hij at zijn laatste suiker op; hij was dan troebel en grauw in het glas. De Puligny-Montrachet van hetzelfde jaar was beter te proeven, fijner en sierlijker op de tong, maar ‘on sent encore

[p. 49]

un petit peu de sucre...’ zei l'oncle Maxime met de neus in het glas. Het was nog niet wat het wezen moest.

‘Hij zal eerstdaags ook wel beginnen’, zei l'oncle Maxime, ‘en dan wordt hij eerst een mooie wijn.’ Ça va faire du bon vin les '46. Desalniettegenstaande de Puligny dus eigenlijk nog niet presentabel was, proefden wij uit drie vaatjes, en zo waar, drie graden van fijnheid, maar iets te zoet voor een voorname witte Bourgogne, passeerden de tong.

‘Onde Maxime’, vroeg ik, ‘mengt u zulke drie vaatjes nu wel eens?’

‘Neen’, zei hij. ‘Als men mengen wil, dan moet men zo jong mogelijk mengen, de most; dan groeit het wel tot harmonie. Maar nooit de wijn, ça ne donne jamais du bon travail; dan overheerst altijd het slechtste karakter...’