De witte wingerd van Frankrijk

[p. 19]

Een afdaling in de kelder
Waarin enige grote geheimen verklapt worden

Wij daalden met den wijngaardenier, wiens vader en grootvader en overgrootvader langs dezelfde trap waren gegaan, in zijn diepe kelders af. Onder de aarde ruikt de wereld zo zuiver als een kind in de wieg, met dit verschil dat het wiegekind naar melk en honing ruikt, en de onderaardse wereld, ten minste in een Elzasser kelder, naar kalk, aarde en wijn. Naar vriendelijke aarde, evenwel...

In de gewelven van de Bourgogne, waar grauwe en donker-bloedrode schimmel als een dikke vacht aan de halfduistere wanden hangt, staat men in een geheimzinniger diepte van ons aller moeder aarde. De Elzassers zijn fijne, sierlijke en zelfs stoere wijnen; het ruikt in hun kelders arcadischer en speelser. In een Bourgondische kelder kan u de naam van Dionysos en de oerwereld der bacchantische mysterieëndoor de geest gaan; in een Elzasser kelder denkt ge eerder aan herders en herderinnen en een waternimf; de Elzasser wijn is sterfelijker; Bourgogne kan oeroud worden...

En hier, in de flakkerende schaduw der grote vaten, deed ik den ouden heer een vraag:

‘Wat’, vroeg ik, ‘zou u naar het legendarische

[p. 20]

onbewoonde eiland meenemen, als u maar kort de tijd had uw arke Noachs te beladen met wijn? Een vaatje Riesling of een vaatje Traminer?’

Hij had een zweem van een glimlach, in de schaduw van het grote vat, waaronder wij stonden.

‘Een Riesling van een goed jaar’, zei hij, ‘en liefst niet op vat maar op fles. Onze beste wijnen reizen beter op fles. Traminer zou op de duur wellicht gaan vervelen. Een Traminer is een overweldigend avontuur met al de tijdelijke weelde daarvan. Een Riesling heeft een duurzamer karakter; hij is de vriend voor gans uw leven, de vrouw, waarmee men trouwt, de dichter, dien men blijft lezen. En bovendien, jonge man, leer dit van mij: men zegt niet ten onrechte, dat de wijn en een vrouw het best zijn in hun jonge jaren. Alleen als de wijn van een opperbest, een groot jaar is, werkelijk voornaam van kwaliteit en karakter, wordt hij met de jaren altijd beter, edeler en voornamer. Maar in het algemeen zijn de Elzasser wijnen jong het best, dat is hun aard.’

‘Komaan’, zei hij, en stak de glazen, glinsterende pipet in een donker vat. ‘Dit is een uitzondering, dat is een vier-en-dertiger Tokay d'Alsace. Ik laat mijn Rieslings zo oud niet worden. Maar de druif van deze wijn is geen Riesling, doch een soort Pinot, en de Pinot interesseert u.

De legende wil, dat een ridder in de tijden der kruistochten deze druivenstok uit Hongarije heeft meegenomen; de heren raakten bij hun goede wer-

[p. 21]

ken wel eens op zijwegen, gelijk u weet. Als u het mij vraagt, heeft hij ergens in Tirol of het land van Bourgogne een glas te veel gedronken, en men heeft die stok verruild voor een Pinot Blanc...’

Ik spitste het oor. Want de Pinot Blanc is de grote druif van Meursault, Chablis, Vouvray en Saumur, waarheen ik op weg was. Ik proefde; het was een droge, voorname en aanzienlijke wijn, die echter inderdaad zeer zeker niet veel te maken had met de oprechte Tokayer druif, de Fürmint. Hoeveel beter echter zou de Pinot Blanc zich blijken thuis te voelen in Bourgogne en Anjou dan hier in de Elzas; in andere aarde, met ander gesteente om er haar wortels uit te laten drinken...

Het is dus niet alleen 'de soort druif, die de soort wijn maakt; het is de soort aarde en het gesteente onder die aarde. Het is de ligging van de akker, het is de zon en de regen, het is de goede zorg van den wijngaardenier... Wij zouden in dat opzicht nog het nodige beleven...

Wij reden langs heuvels met de lange schaduwen van het avondzonlicht terug naar Straatsburg, om er nog een nacht te slapen, in de schaduw van de kathedraal. Heuvels, geschapen om wijn te dragen, maar thans rood van klaproos en groen van graan. Het moet vroeger een rijk begroeid wijnland zijn geweest, de Elzas.

Maar men moest er kiezen: kwantiteit of kwali-

[p. 22]

teit, en dat gaat zelden of nooit samen... Er is thans minder en beter wijn.

Aan tafel dronken wij een fles Zotzenberger, een fles, die dus terloops bewees, dat er ook Elzasser wijnen naar plaatsnamen heten. Het was onmiskenbaar een Riesling, geen Sylvaner, geen Traminer. Een Riesling. Zoveel wijzer was de tong dan deze dag alweer geworden.

‘Maar’, zei ik, ‘ik proef er boven alles de Riesling Reserve '45 nòg doorheen.’

‘Ja, maar!’ zei de bevriende wijnhandelaar. ‘Die Traminers... U, mijnheer, drinkt wijn naar uw persoonlijke voorkeur, naar wat u het best mondt. U is geen zuiver criticus. U moet een wijn beoordelen als wijn, mijnheer, en niet naar uw smaak. Wat bloemrijkheid betreft, is er niet veel weelderigers ter wereld dan een Gewürz-Traminer. Dat moet u toegeven, mijnheer. Een volmaakte wijn, in zijn soort...’

‘U, mijnheer’, zei ik, ‘drinkt wijn als een wijnhandelaar, als een academicus, als een literatuurhistoricus, als een geleerde. Ik daarentegen ben maar een wijndrinker, een broodeter, een romanlezer, ik eet en drink en lees voor mijn pleizier. En zouden wij nog niet een fles Zotzenberger bestellen?’

‘Dat is inderdaad wel beter’, zei hij. ‘Bij de ham!!! Dat is hartiger. Maar dan wellicht een Traminer, bij de perziken.’

En zo bleven wij die avond onze posities verdedi-

[p. 23]

gen. De volgende morgen, fris in de mond als een bergbeekje, dat over de kiezelstenen rinkelt - want goede wijn doet u nooit kwaad, en als ge met een leren verhemelte mocht ontwaken, hebt ge iets verkeerds gedronken, dat weet iedere wijnboer u te verzekeren, van Cadiz tot Straatsburg via Bordeaux - de volgende morgen reden wij weer naar dat heuvelachtig wijndorp op de eerste helling der Vogezen.

Wij moeten die vorige dag te nieuwsgierig zijn geweest naar de Elzasser wijn. Nu eerst zag ik, ten minste, hoe steil en wit in de zon het straatje was, hoe goud en zwart het uithangbord van het dorpskroegje met zijn vergulde druiventros en het onderschrift ‘Au Raisin d'Or’, en hoe duizendvoudig rijk van bloeiende geraniums de spitse gevel van het wijngaardeniershuis. Een springende bok stond in de hardsteen gehouwen als wapen boven de poort; groene wingerd beklom de muren tot langs de hoogste en smalste venstertjes, en op de benedenverdieping lag er door die wingerd een zwart-en-witte patrijshond uit het raam te kijken, of hij de hond van den burgemeester-zelf was, zo deftig. In het schooltje aan de overkant hoorde en zag men de kindertjes Frans leren; de les stond op het bord: Le vi gne ron a a che té u ne vo la ille. En hoog op de kerktoren zag men de ooievaars in de weer met hun kroost. Maar over en achter al die daken, met geraniums, bronsgroen mos en ooievaars, zag men de donker beboste

[p. 24]

[p. 25]

bergen en de regelmatige rijen van de wingerd daar beneden, afdalend langs de hellingen. Soms is de wereld vredig en goed.

Wij waren hier nog eens teruggekeerd om een wandeling in de wijngaard te maken. Het ging de achterdeur uit langs een sneeuwwitte, bloeiende oleander, door een boomgaardje brandnetels, en daar wandelden wij eensklaps in de wijn, die men hier vrij hoog laat groeien, en met een tapijtje witte en paarsgestreepte windekelken en gele leeuwenbekjes en rode klaprozen aan zijn voet.

Een bloemrijke wingerd. Is dat Traminer? Neen, dat daar ginds is Traminer, die is iets kleiner en donkerder van blad. Dit is Chasselas, die ook goed is als tafeldruif en wat grover en dieper ingesneden van loof. En dat lichter blad ginds is Sylvaner. En dat stuk daar, bij die steengroeve, dat is Riesling.

Ik voelde mij zo dom als een Elzasser, die men op de ijmuider visafslag het verschil tussen griet en tarbot, gulletjes en schelvis en kabeljauw, en de variaties van de diverse soorten tong moet leren... Er zijn zelfs Amsterdammers, die alleen maar weten, dat een tong plat en langwerpig is...

Enfin, het was een vredige morgen. In een hoek van de wijngaard stond een grauwgrijze os voor de wagen te dommelen, en een man in een blauw werkpak zat in zijn schaduw te eten, met een tevreden gezicht. Men ziet in het Franse wijnland veel tevreden gezichten.

[p. 26]

‘Over het algemeen’, zei de wijngaardenier, ‘heeft ieder hier zijn eigen akkertje en zijn eigen huis en als hij geen os heeft om te trekken of te ploegen, krijgt hij een dag of wat een os van zijn baas ter leen. En de wijn staat goed: er is alle kans op een mooi jaar. Men is tevreden.’

Ook dit is Frankrijk, en wellicht een eeuwiger Frankrijk dan dat van de stembussen...