Limburgsche legenden, sagen, sprookjes, en volksverhalen. Deel 1

Het geschenk van koning Sanderbout. († 13 Aug. 900.)

Onder de herinneringen die den Limburger uit den ouden tijd zijn bijgebleven, is die van den koning Sanderbout of Zwentibold eene der voornaamste. Vraagt den burger van Sittard en hij zal u zeggen: ‘Daar ten oosten staan de oude toren en muur die hij bij onze stad heeft gebouwd en die nog naar hem genoemd worden; vraagt den landman der omstreken, en hij zal zijnen hoed voor u afnemen, zijn gelaat zal zich van blijdschap kleuren, hij zal u tusschen het groen der boomen een toren met leiendak aantoonen en u zeggen: daar is het slot van den goeden koning Sanderbout. Alle land, wat gij hieromtrent ziet, heeft hij aan onze voorouders geschonken. Steeds baden zij voor hunnen weldoener en toen ik jong was, heb ik menigwerf een ‘Onze Vader’ medegebeden tot lafenis zijner ziel. Maar de menschen worden nu zoo ondankbaar, de wereld is zoo verkeerd, zelfs de heer pastoor bidt niet meer 's Zondags in de hoogmis voor Sanderbout en zijne huisvrouw Sophia’.

Wanneer gij dan den man met verdere deelneming naar dien koning vraagt, zal hij u de volgende sage verhalen:

[p. 137]

‘Er leefde een heer te Born, geboren uit Lotharingen, volgens anderen uit Hongarije, hij werd genoemd koning Sanderbout. Eens gaf God hem in den slaap de gedachte in eene gift te doen aan de arme menschen, die hij zoo menigwerf leed had toegevoegd en in grooten nood gebracht. Hjj maakte dit plan aan zijne vrouw bekend, die hem aanried, hij zou aan die menschen het woud ‘de Graat’ genoemd met heiden en weiden geven (6666 bunders), omdat hij de bewoners dier streek groot leed had berokkend.

Op denzelfden morgen berichtte hij aan zijne hoflieden, wat hem God had ingegeven en allen bevestigden den koning in zijn voornemen, en gingen daarop met hem ter kerke. Toen de Mis uit was deed Sanderbout eenen man te paard stijgen, die wegreed, toen de heeren vóór het eten water hadden genomen. En koning Sanderhout had den man gezegd, dat er zooveel dorpen, als hij binnen den tijd van het noenmaal zoude omrijden, aan de gift zouden deelachtig worden.

Onze ruiter reed dan over Born, Guttecoven, Limbricht, Sittard, Munstergeleen, Geleen, Beek, Elsloo naar Stein. Van Stein uit kwam hij aan de Hauzerlinden; aldaar stond een wit paard, hetwelk hij, vermits het zijne vermoeid was, besteeg; nu reed hij weder van hier over Urmond, Berg, Grevenbicht, Papenhoven, Buchten, en zoo naar Holtum; daar vond hij een oud wijf aan den slagboom staan en hij verzocht haar dien te openen, hetwelk zij niet doen wilde. Nu reed hij om Holtum en bereikte Born nog, toen koning Sanderbout en zijne gasten water na den maaltijd namen. Hij vertelde hun zijne lotgevallen. Nu sprak de koning: ‘Omdat het wijf te Holtum dezen man niet heeft willen doorlaten, zoo zal Holtum ten eeuwigen dage van deze gift uitgesloten blijven’.

Daarna stelde Sanderbout de rechten en gebruiken vast, welke de heeren van Born en de gemeenten voortaan in deze schenking zouden toepassen.

Op het slot te Born, gebouwd op de overblijfselen van koning Sanderbout's paleis, bewaart men nog den troonzetel, waarin de koning onder dit befaamde middagmaal zetelde. Hij ligt in de krypta te Susteren begraven.

Jos. Habets. - Ecrevisse.