Limburgsche legenden, sagen, sprookjes, en volksverhalen. Deel 1

De H. Oda te Venraij. (Getrokken uit een handschrift, berustende in het klooster ‘Jeruzalem’ aldaar.)

Ick heb gehoert ende eendeels gelesen, datter een heilige ioncfrou geweest is, genoemt sancta Oda, van coninclike geslecht geboren in Schotlant. Dese heilige ioncfrou was blient geboren, ende hoerden seggen dat bij dat licham sinten Lambertus te Luyck wonderlike teyken geschieden. Soe badt sij oerlof van hoeren alders ende is bevert⁽¹⁾ gereyst mit enen eerlike gesynne, nae Luidick. Ende als sij quam bij die stat van Luyck, ende haer gesyn sechde dat sij saegen sinten Lambertus kerck, soe heeft sij sich laten heeffen van den wagen daer sij op sat, ende spraak hoer⁽²⁾ gebet, ende stonden aen wart sij siende. Ende dancke [de] onse lieven Heer ende sinten Lambertus ende tot gehoechnis des myrakels, soe is daer getymmert een capeel in sanctam Walburchs eer. Doe dese heilige ioncfrou gesont was worden, ende een schoen suverlike ioncfrou was, soe wolde oer alders ende vriende sij bestaeden ter echt nae oeren edelen geslechte, tegen horen danck ende wille.- want sij hat hoei- reynicheit Got gelavet. Soe riep dese heilige ioncfrou een van oeren trousten dienre ende twee ioncfrou wen, ende gaf hen te kennen, dat sij heymeliken wolde en wech wt Schaetlant trecken, omdat⁽³⁾ sij niet gedrongen wort oer reynicheit te verliesen.

Ende naem een pelgryms cleet ende reysde toe Romen ende tot sinten Mychel oer bevert, ende daernae in Peellant, ende woende te Venrade, op die stede daer nu onse nyen peertstal, voer des lieeren huys is, met eenen dienre ende twee ioncfrouwen, inden tyden dat sinten Hubertus gestorven was. Ende sechden duc⁽⁴⁾ dat daer op die stede, omtrient daer oer woenynge was, te Rade, solde comen een heilige vergaderynge van susteren. Ende die oversten solden cleyne tympens⁽⁵⁾ aen oer coevelen dragen.

(1) Bedevaart.

(2) Spreek uit: heur.

(3) Opdat.

(4) Dikwijls.

(5) Dat gedeelte eener soort van vrouwenmantel; dat 't hoofd overschaduwt.

[p. 87]

Ende want daer voel orloges was iaden lautde (sic) soe woende te Rade een deel haefluyde, geaoemt die van Wyckrade, die veiutveriaget⁽¹⁾ waren; die woenden op Lijsken Bans hofstat. Dese haefluyden deden sancta Oda ende oer gesynnede groeten overlast. Die heilige ioncfrou van Rade toech te sinten Oienrade, over Peel, daer nu in oer eer een ltanonisye gesticht is. Ende als die heilige ioncfrou genecte⁽²⁾ nae Maresselen⁽³⁾ ende quam opten berch aen die wijntmoelen⁽⁴⁾ tusschen Ray ende Marsselen, soe sach sij rouwelik om nae dat dorp van Venrade daer sij geern gebleven had. Ende boechden knijen ende badt God, dat doch Yenrade nummer meer verheert⁽⁵⁾ of verbranten worde van-den vianden, ende dat geen haefluyden, die den gueden nabiren⁽⁶⁾ overlast doen wolden, daer niet bedien⁽⁷⁾ en solden of lange blieven woenen; ende dat die pestelencie niet gemeynlic overal ende solde regnieren, ten weer dat sij van buyten daer ingebracht worde. Ende soe omsiende gesonde⁽⁸⁾ sij dat dorp Venrade; ende soe heyt die berch noch den omsienden berch. Ende daer steet noch een heilige stoxken⁽⁹⁾ ter memorien; ende alst schijnt, soe ist soe tot deser tyt geschiet, dat sinten Oda gebeden heeft voer dat deerp (sic) van Venrade. Dit heb ic eendeels gelesen ende eendeels van gueden alden luyden gehoert.

W. Everts.

(1) Ver- zal wel bij v erg issing te veel zijn geschreven.

(2) Naderde.

(3) Thans Merselo, gehucht van Venraij.

(4) De windmolen bestaat er nog; in de nabijheid is een kapelletje van de H. Oda.

(5) Waarschijnlijk ‘Verwoesten’.

(6) Namelijk hunne naburen.

(7) Komen, Kil. bedijden.

(8) Maakte zij gezond.

(9) Kil. stokbee ld, een uit hout gesneden beeld.