Nederduitsch taalkundig woordenboek. P-R. S

[Steek]

STEEK, z.n., m., des steeks, of van den steek; meerv. steken. Verkleinw. steekje. De daad van steken: met eenen steek doorstooten. Hooft, die dit woord intusschen elders vrouwelijk maakt, en zegt: in 't brengen der steke. Ontveinzende den steek. Vond. Figuurlijk, een grievend zijdewee, anders door steekte en steking aangeduid: ô wat krijg ik daar eenen steek in de zijde! Andere soortgelijke ligchaamssmarten: ik krijg in dat gezwel steek op steek. Een bijtend gezegde: zij gaf hem steek op steek; en al wat iemand grieft: dat was een steek door mijn hart. Voorts, elke bijzondere gang van eenen draad door eenig ding, dat daarmede genaaid is: zij heeft er geenen steek aan genaaid. Snijd steek voor steek aan stukken. De tusschenwijdte tusschen de bijzondere gangen van eenen draad: die schoenen zijn mij wel drie steken te groot. Elke bijzondere gang van eenen

[p. 652]

draad in eenig breiwerk: hoe vele steken moet gij nog breijen? Ik heb eenige steken te veel opgezet, toen ik met die kous begon. Eenen steek laten vallen en opnemen, zijn zegswijzen, die men bij het breijen gebruikt. Steek houden is, ten aanzien van dingen, die genaaid worden, eene genoegzame vastigheid en sterkte hebben, om de gangen der draden te houden, en daarbij niet af, noch daaronder uit, te scheuren: zal dat linnen wel steek houden? Die schoenen houden geenen steek. Overdragtelijk is steek houden, de proef doorstaan: dat zeggen houdt geenen steek. Ik twijfel, of uwe bewijzen wel steek houden zullen. Iets in den steek laten is, eigenlijk, het in eene gestokene wonde, of een gestoken gat, laten zitten: de walvischvangers laten hunne lensen veelal in den steek. Waarom hebt gij het ijzer der gebrokene spade in den steek gelaten? Overdragtelijk, iets bij evenveel welke onderneming inschieten: de dief ontliep ons, maar hij liet zijnen hoed in den steek; of misschien liever in de steek, als het ware, in het vastgestokene vogelnet, dat bij Kil. den naam van steke, vincksteke, voert; terwijl steke, bij denzelfden Kil. de vogelvangst, en steekgaren nog hedendaags een vogelvangers net, bij Halma, een kwartelnet is. Eindelijk geeft men in het kaartspel aan eenen slag of trek, den naam van steek: dat is mijn steek; en in het naaijen, borduren, breijen, enz. is steek dikwijls de bijzondere wijze van bewerking, in de zamenstell.: kettingsteek, kruissteek, overnaaisteek, stiksteek, enz. De verdere zamenstellingen zijn: bajonetsteek, borduursteek, breisteek, degensteek, doodsteek, ponjaardsteek, schorpioensteek, wormsteek, zinkingsteek, enz.

Steek, Kil. stik, hoogd. stich, eng. stitch, pool. sztijch, komt van steken.