Nederduitsch taalkundig woordenboek. P-R. S

[Staal]

STAAL, z.n., o., des staals, of van het staal; meerv. stalen, gereinigd, verfijnd, verhard, en van veerkracht voorzien, ijzer: zijn rapier was van het beste staal. Frankrijk en Engeland wedijveren in de vervaardiging en bewerking van staal. Een bijzonder slag van staal, in welken zin dit woord een meervoud en verkleinwoord heeft: zijne stalen voldoen mij niet. Menigerlei werktuig van staal, zoo als een vuurslag: leen mij uw staal eens, om wat vuur te slaan. Eene schaats: hij wapent zijne voeten met het staal, dat daaraan de plaats van vleugels bekleedt. Een mes: zij greep het scherpe staal, om zich - wat brood te snijden. Eene naald: tapijten, kunstig met het puntig staal bewerkt. Eene dagge: die tusschen u en 't stael, op uwen hals getogen, kloekhertig ingevlogen. D. Deck. Allerlei beleedigend wapentuig: het goud is zonder stael en ijzer slecht bewaert. Vond. Het stift, waaraan de vleeschhouwers hunne messen wetten: strijk uw mes wat aan het staal. Spreekw.: het staal wordt in het vuur gehard, tegenstreving en rampen geven den mensch meer veerkracht. Hij is van ijzer en staal, hij is tegen alles gehard. Het staal is er uit, hij is alle veerkracht kwijt. Zij heeft een voorhoofd van staal, zij weet van verbleeken noch

[p. 609]

blozen. Van hier staalachtig, stalen, van staal, en stalen, werkw. Zamenstell.: staalader, eene harde streek in het ijzer, staalbruin, staalerts, staalhamer, staalhard, staalhut, staalsmederij, staalvijlsel, staalwater, staalwerk, staalwerker.

Staal, hoogd. stahl, neders. staal, opperd. stahel, stachel, eng. steel, angels., zweed., pool. stal, is verwant aan het zweed. stel, stijf, hard, boh. stalost, stijfheid, en stalij standvastig; en hetzelfde denkbeeld van stijfheid, hardigheid, heerscht ook in het middeleeuw. lat. acer, sp. azero, ital. acciaro, fr. acier, die aan ons staal beantwoorden.