Nederduitsch taalkundig woordenboek. P-R. S

[Schuld]

SCHULD, z.n., vr., der, of van de schuld; meerv. schulden. Door verwisseling van de L en U, waarover bij de L gehandeld is, oulings ook schoud, of, schout: betalen der naturen scout. Van Hass. aanteek. op Kil. Eigenlijk, verpligting, gehoudenheid: den genen, die werckt, en wort de loon niet toegere-

[p. 419]

kent na genade, maer na schult. Bijbelv. Eveneens was von sculde, in het oudduitsch, uit v[...]r[...]ligting, gehoudenheid. En die beteekenis heeft skuld nog in het zweedsch, en daar is for min skuld, uit gehoudenheid aan mij, om mijnentwil; gelijk als: hij is in mijne schuld bij ons beduidt, hij is in gehoudenheid, in verpligting, aan mij; en gelijk als: mijne schulden innen, gebezigd wordt voor invorderen, het gene men aan mij gehouden is op te brengen; ofschoon mijne schulden anders mijne eigene gehoudenheid beteekent, en de persoon, die gehouden is, doorgaans in den tweeden naamval bij schuld gevoegd wordt, zoo als in: iemands schuld, Jakobs schuld, enz. Men ontmoet ook dat gene, waartoe iemand gehouden is, in den tweeden naamval: om dat geen schult des doots in mij en was. Bijbelv.; en dat gene, waaruit zijne gehoudenheid ontstaat: er ligt op u eene zware schuld des bloeds, dat is van het bloed, dat door u vergoten is. Van de schult zijner zonden heeft Christus hem ontlast. Vollenh. Want hier is schuld gehoudenheid, verpligting, tot straf; even als in: de schuld van zijne dwaasheid dragen. Gezuivert van de schult. Hooft. Die hunne schult bekenden. Vond. Gods zoon nam de schult op zich. D. Deck. Gelijck door eene misdaet de schult gekomen is over alle menschen. Bijbelv. Om dus mijn schuld, mijn bloetschuld, af te wenden. L.D.S.P. Voorts heeft schuld uit deze en soortgelijke spreekmanieren de beteekenis van misdrijf verkregen: en boete 's menschen schult door lijden en gedult. Vond. Ende vergeeft ons onse schulden. Bijbelv. Mijn kracht is door mijn schuld vervallen. L.D.S.P., waar schuld meermalen de plaats van ongerechtigheijt, overtredinge, enz. in den Staten Bijbel vervangt. In overeenkomst hiermede zegt men in het gemeene leven: wiens schuld is dat? wiens misdrijf is het. Ofschoon schuld, in dit gezegde, en meer andere dergelijke, dikwijls nog eene verdere strekking heeft, en de veroorzaking van eenig misdrijf aanduidt. Dus beteekent, wiens schuld is dat? meermalen, wie is de oorzaak daarvan? Het is onzer eigene dwaasheid schuld, onze eigene dwaasheid heeft het veroorzaakt. Iemand de schuld van eenig misdrijf geven, hem als dader, of oorzaak, daarvan beschouwen, of doen beschouwen. De schuld

[p. 420]

van het gebeurde op eenen anderen leggen, om ze van zich af te schuiven; het bedrijf, of de veroorzaking, daarvan aan eenen anderen toeschrijven, om zich daarvan vrij te pleiten. De schuld op zich nemen, zich voor dader, of oorzaak, verklaren. Er geene schuld aan hebben, het noch bedreven, noch veroorzaakt, hebben. Buiten schuld zijn, buiten alle deel aan het bedrijf, of de veroorzaking. Bij den overgang der eigenlijke beteekenis van schuld tot al het opgenoemde, voegen wij nu, dat het die eigenlijke beteekenis aan den dag legt in: beloften maken schuld, gehoudenheid, verpligting, tot vervulling; en dat het van daar bijzonderlijk overgegaan is tot die van gehoudenheid, verpligting, om geld, of gelds waarde, te betalen: hij steekt in diepe schulden. Alle die schult hebbe ick u quijt gescholden. Bijbelv. En tot die van het gene men betalen moet: die zijne schulden betaalt, verarmt niet. Dat de schult soude betaelt worden. Bijbelv. De booze neemt, door hebzucht aangedreven, kwanswijs ter leen, en legt de schuld niet af. L.D.S.P. Schuld en weerschuld, het gene men betalen, en daarentegen wederom ontvangen, moet. Schuld met schuld betalen, den eenen afleenen, om den anderen te voldoen. Kil. Van hier schuldbaer, Kil., schuldenaar, schuldenares, schuldeloos, schuldig, enz. Zamenstell.: schuldbekentenis, schuldbode, Kil., schuldboek, schuldbrief, schuldeischer, schuldheer, schuldheijs, Kil., zie schout, - schuldlijst, schuldoffer, schuldpost, schuldvergeving, vergeving van schuld, ook schuldvergiffenis, enz. Bloedschuld, kladschuld, rentschuld, speelschuld, enz.

Schuld, schoud, schout, schult, hoogd. schuld, oudduitsch sculd, zweed. skuld, lett. skola, is, volgens Adelung, verwant aan het lett. kalte, sal. chalta, deen. giald, zweed. geldeta, Zwabensp. gelte, schuld, gelter, schuldenaar, en gelten, oulings, gehouden zijn.