Nederduitsch taalkundig woordenboek. P-R. S

[Reis]

REIS, reize, z.n., vr., der, of van de reis; meerv. reizen. Verkleinw. reisje. Eigenlijk, een rid, bijzonderlijk een krijgstogt te paard. In het gebruik, evenveel welk een togt, zonder betrekking tot den krijg, de handeling, waardoor men zich van de plaats, waar men is, naar eene afgelegener plaats begeeft: eene reis doen. Eene reis ondernemen. Gelukkige reis! de gewone vertrouwelijke gelukwensching aan iemand, die op reis gaat. Onze reis zal geen voortgang hebben. Waarheen is de reis? Van de reis komen. Zijne reis voortzetten, staken, veranderen, uitstellen. Eenereis te voet, te paard, te land, ter zee. Die de reize aannam. Hooft. Zijne reis te voltrekken. Vond. Van eene verre en langdurige reis bezigt men dit woord ook zonder lidwoord: zich op reis begeven. Hij gaat op reis naar de Indie. Is uw man nog op reis? Een keer, een maal: het is de tweede reis dat hij mij bedriegt. Hij vergaf het hem telke reize. Gij zijt mij drie reizen eten schuldig. Eene gewone scheepslading: twee reizen turf, hout, kolen, enz.

[p. 183]

Spreekw.: eene verloren reis doen, in het oogmerk van zijnen togt niet slagen. De reis aannemen, sterven. Van hier reijsigh, bij Kil. ook gebruikelijk voor reizend, in de Bijbelv. - reijsenaar, bij van Hass., reizen, en reiziger. Zamenstell.: afreis, dagreis, heenreis, landreis, marktreis, postreis, speelreis, tehuisreis, terugreis, zeereis, enz. - Reisbaar, reisbeschrijving, reisboek, reisbroeder, reisgeld, reisgenoot, reisgezel, reisgezelschap, reisgoed, reishoed, reiskelder, reiskist, reiskleed, reiskoffer, reiskousen, reislaarzen, reismaal, reismakker, reismantel, reispenning, reisrok, reistuig, reisvaardig, reiszak, enz.

Reis, bij Kil. reijse, Otfrid., ijsl. raisa, zweed. resa, stamt af van reizen, hoogd. reisen, evenveel als reiten, rijden. Want reijsigh en reijsigher bij Kil. en reisig en reisige in het oud hoogd., beteekenden eenen ruiter, even als reijsenaar, bij van Hass. Een reis was een krijgstogt te paard, maar werd vervolgens wegens iederen krijgstogt gebezigd. In deze algemeener beteekenis komt raise reeds voor in den Zwabenspieg.; en reisbar was, in het oud hoogd., bekwaam, om te velde te trekken, reisner een krijgsknecht over het algemeen, mitreiser een spitsbroeder, en reisegeld de soldij der krijgsknechten, en al, wat de onderdanen van eenen landheer voorts tot goedmaking der krijgskosten opbrengen moesten. Eindelijk ging reis van de beteekenis van eenen krijgstogt over tot die van andere togten.