Nederduitsch taalkundig woordenboek. P-R. S

[Rede]

REDE, z.n., vr., der, of van de rede; meerv. reden. Een reeks van aaneen geschakelde woorden, een gesprek, vertoog: let wel op den draet van uwe rede. Vond. Uw reden zijn doorlouterd als het goud. L.D.S.P. Die rede schijnt bekleet met schijn van rijpe reden. Vond. Zulke reden komen uit mijnen mond niet. Iemand in de rede vallen, iemands rede afbreken, in zijne rede steken blijven. Het besluit eener rede, bij Kil afrede. Zijne rede besluiten, bij Kil. afreden. Zamenstel.: redekunst, redekunstenaar, rederijk, rederijkheid, redestrijd, redetwist, redevoering, redewegen en redeweging, bij Oud., redewisseling, redselligh, welbespraakt, bij Kil., en redselligheyd. - Bewijsrede, drangrede, klaagrede, lasterrede, leerrede, lijkrede, lofrede, narede, puntrede,

[p. 161]

schimprede, slotrede, sluitrede, smaadrede, spotrede, strikrede, tafelrede, treurrede, voorrede, enz.

Rede, hoogd. rede, zweed. reda, ijsl. raeda, in de taal van wallis, araith, bij Kero reda, Ulphil. raeda, Otfrid. in het meerv. redinu, stamt met reder, redinghe, bij Kil., en overreden, àf van reden, spreken, in plaats van welk wij thans veelal redenen, enz. gebruiken; gelijk als wij redenaar in plaats van reder bezigen, en ons ook in plaats van het meerv. reden dikwerf bedienen van redenen, dat van het enkelv. reden voortspruit, welk laatste zelfs door velen in plaats van rede gebruikt wordt, blijkens: de reden des Heeren is doorloutert. Bijbelvert., redene bij Kil., leerreden bij anderen, enz.