Beschryvinghe vant Vlie ende Mersdiep, twee de vermaerste stroomen van Hollant, opwaerts streckende naer de Zuyder Zee.
EEn schip comende wt de Nortzee, om nae Amstelredam oft Enckhuysen op te seylen, begerende t'Noorden gadt oft diepe van t'Vlye in te loopen, moet de Caep op ter Schellinck aen de dry duynckens stellen, ende de swerte duyn ten haluen dat witte Lidt: Soo vindt ghy de wterste ton vande wterste tot de anderde z. ten o. oft z. ten w. nae de wint oft stroom is, van daer tot de ton op den bosch z. ten w. oft zuyden. Cauelt altijt de stroom wel. Vande ton op den bosch tot de Munnicke-sloot seyltmen z. ende z. ten w. Ende van daer tot Langhesant z. ten o. van daer tot Wolff-hoeck z.o. ten z. ende voorts tot Kaeshoeck z.z.o. De mercken van Kaeshoeck sijn als de Franicker toren neffens de hauen van Harlinghen comt. Van Kaeshoeck tot Schuytezandt o.z.o. ende leyt op dese mercken, te weten dat Cornwert comende by Oosten aen Bolsweert, ende Wynaldum over t'slodt van Harlinghen. Van Schuyte-sandt tot Swaenbalch z.o. ende de ton leyt op dese mercken, als Boelsweert by oosten aen de stindts comt, die by Zuyden Cornwert staet, ende als Bolsweert tusschen Deflins ende Cornwert comt, soo machmen dat Rack op ende neder seylen. Van Swaenbalch tot de Middelgront z.z.o. ende de mercken sijn twee scherpe toornen by zuyden, ende twee toornen by noorden Harlinghen t'samen ouer een comende. Vanden middel gront tot ydel hoeck, ende west van Worcum ist zuyden, ende dan comt Coldum aent zuydt eynde van Hinlopen, t'welck een merck vande ton vant west van Worckum is. Van daer tot de ton inde bocht z.z.o. Pandraga sal dan comen by zuyden verwolde in een leech glop, ende als Pandragen comt aen de buyert huysen, hout dat torenken alsoo staende tot de ton op de Vriesche plaet, daer ist diepste water, ende dat Rack strect z.z.w. Vande Vriesche plaet tot de Kreyl z. ten w. De mercken van de Kreyl zijn Wirnes aent zuydt eynde vant Cliff, ende de Coren Molens by westen aen Medenblick vande Kreyl tot de Crepel z.z.o. ende z.o. ten o. mercken vande Krepel sijn Enckhuysen aen de Ven ende Broeck aen hem, daer op soo leyt de ton vande Crepel, tot d'eerste ton in Hillegadt z.z.o. ende z. ten o. ende dat gadt streckt tot de baecken z. ten o. Dan vande innerste ton tot op de Rede voor Enckhuysen z. ten westen.
Item van Enckhuysen nae Texel te seylen, salmen (nae de wint oft stroom is) vande ton int Noordergadt aengaen n.n.w. ende n. ten w. tot dat Broeck aen hem comt, daer vindt ghy alsdan de ton op de Crepel, van daer tot de zuyder ton opt Wieringer Vlaeck n.w. ten w. nae de stroom ende windt is, als t'wisch aen Almerdorp ende Broeck tusschen de twee Hoy-berghen, ende de West lander toren aen de huysen van Wieringhen comt: welck de mercken sijn vande zuyder ton opt Wieringher Vlaeck. Van daer tot de middel ton n.w. ten n. ende de Wieringher Molen comt aent zuydt eynde vande huysen die buyten den Oeuer staen, vande middel ton tot de noorder n.n.w. ende als de twee scherpe toornen ouer een comen, sijn de rechte mercken vande noorder ton, ende by oosten de ton ist diep voor de groote Schepen, ende de ton leyt aent Westlandt, vande noorder ton tot de Vlieter n.n.w. ende n. ten w. houdt dan Medenblick, ende de noorder ton by den andren soo langhe als ghyse sijen moecht, ende gaet al n. ten w. aen tot de Nesse toe. Daer leyt een ton aent Oostlandt, ende daer teghens ouer staet dat baecken op de Nesse, ende de Moelen op den Oeuer comt dan int glop dat opt westeynde vanden Oeuer is, ende de West-lander toren comt dan int westeynde vande huysen, dit sijn de mercken vande Nesse. Van daer tot Voghelsandt w.n.w. altemet int rontsomme, ende als ghy ontrent Voghelsandt comt, soo sedt den toren vanden Hoorn aen de huysen die onder de gheest staen, ende houtse soo staende tot de Coop-vaerders Rede toe, ende settent daer voor de gheest van Texel daert v goet dunct. Ende soo ghy in Zee wilt wesen, soo seyltet opt nieuwe diep aen, ende schouwt het Gheest-sant, seylende op twee touwen lengte, aen de voetstrandt van Huysduynen lancx tot de drooghe haecken, ende houdt die Capen die op Huysduynen staen een spaeck lengte vanden anderen, ende seylt alsoo t'Spaignaerts gadt wt ende in: want het is ouer de Keysers plaet heel diep, te weten twee vadem met half vloet, alsoo datmen de Capen by naest aen den anderen setten mach.
Wter Zee comende om t'Spaignaerts gadt te vaten, soo settet Wammes oft S. Jans toren by noorden de hooghe Duyn op Texel, ende de Capen op Huysduynen een spaeck lengte verscheyden, houtse so staende, ende seylt op de mercken van Huysduynen t'Spaignaerts gadt in: ende om de Doorlee te treffen, soo hout de Caep op Texel, ende de scherpe toren een mast lengte verscheyden, ende seylt soo in dat ghy de Capen op Huysduynen een spaeck lengte door malkanderen hebt, loopt dan oost ten zuyden nae Huysduynen, om t'ebbegadt te vaten, houdende de voors. Caep ende toren een spaeck lengte verscheyden, ende seylt soo tot dat de Capen op Huysduynen door malckanderen sijn, dan naer Huysduynen toe o. ten z. Item om t'zuyder gadt in te seylen, soo sedt de Kerck op de Gheest aen dat voet-sandt van Huysduynen, oft int slach vande Zee, ende seylt soo t'zuyder gadt wt ende in, binnen sijnde seylt op twee tou lengte by de strandt van Huysduynen lancx, tot voor by het nieuwe Diep ende voortaen n.o. in, tot de Coopvaerders Rede, beneffens de Gheest van Texel, ende settent daer op thien of twaelf vadem.
Alle de handelinghen, traficquen ende Zeevaert vande steden op de Stromen vande Zuyder-Zee gheleghen, souden hier te langhe sijn te verhalen, dan int corte dat daer op gheleghen is, de vermaerde Coopstadt Amstelredam, wiens ghelijcke van verhandelinghe van alderleye Oostersche waren men in gantsch Europa niet en vint, noch bequamer van ghebouw ende wateren tot de selue neringhe dienende, Ende ten ware door de obstinaticheyt ende groote partialiteyt vande vorighe Regheerders, hadde ghesien gheweest dese stadt een vande wijt beroemste Coopsteden der Werelt gheworden te hebben.
Leyt mede op dese stroomen de bequame vermaerde Zeestede Enckhuysen, alwaer soo veel Harincx voor de Stadt (inde Zuyder Zee) op sekeren tijt des Jaers gheuanghen wert, alsser op een telte met de Buysen, Boots ende Pincken de Maze inghebracht ende verhandelt wert: sulcx men daghelijcx by experientie beuint, van welcken Haringhe de goede Tybuckinghe ontrent Kersmisse ghedroocht wert, schenckagie der Heeren, ende de reste diemen Maertschen Buckingh noemt soo goet niet zijnde, wert in seer grooter menichte d'Elue opwaerts ghevoert na Duytschlandt, Bohemen, Ungeren, ende verdere de Danouwe nederwaerts naer Turckyen, al waer de selue Buckingh voor de goede leckerye mede vercocht, ghesleten ende gheconsumeert wert, Hoorn de Excellente Landtstadt is mede op de Zuyder Zee gheleghen, daer bouen de Zeevaert de verhandelinghe vande Soetemelcxkasen ende ander suyuel soo ouervloedich is, datter meer van staet te verwonderen dan veel te schryuen, daer gheheel Duytschlandt, Brabandt, Spaignien, ende meer ander Prouincien goede ghetuyghenissen van connen gheuen.
Auteursrechtelijk beschermd
