Totten goetwilligen leser van sonderlinghe eyghenschappen der zee, daerinne hem in voorleden tyden vele verwondert hebben, ende noch huydensdaechs verwonderen.
Te Weten, Waeromme ende wt wat oorsaecke de groote Zee Oceanus hare golffuen, baren, oft ghewichten (niet teghenstaende contrarie winden) altijt ontrent alle Custen ende inde Zeen onser Nauigatien, wt den Noortwesten hen bewegende aencomende rollen, ende somtijden so hooch ende verre vanden anderen verscheyden, dat twee Schepen hebbende alsulcke golffue tusschen hen beyden d' een des anderen mast noch toppe sien en moghen, ende dat sonderlinghe met stil ende schoon weder, ende sijn alsulcke baren soo verre verscheyden, datmen met een goede Goetelinghe van d'een op d'andere niet en soude moghen schieten. Men bemerckt oock van alle Landt-Zeen, datse altijt teghens de Custen, Stranden ende Oeueren oploopen ende ghedreuen werden. Vande cleyne wateren ende Riuieren sietmen de golfkens mede altijt teghens de stranden aenrollen, hoe wel de windt aflandich is, dat seer te verwonderen ende vremt schijnt te wesen. Ende hebbe oock niemanden hooren diffinieren oft eyndelijck affirmeren wt wat crachte sulcx natuerlijck gheschiet, dan sult altijt (nae mijn cleyn verstant) mijn opinie hier van een weynich ontdecken. D'oorsaecke deser beweghinghe wt den Noortwesten, mijns bedunckens soude moghen sijn, datter veel tempeesten, stroomen int Noorden ende Noortwesten genereren door de coude ende onghetempertheijt des lochts, Aertrijcx ende Zee, voortbrenghende soo harde ende stercke winden die de Zee ende Wateren soo crachtelijck beweghen ende voortdryuen, dat niet teghenstaende andere contrarie winden, hare coursen ende voortganghen niet ghesteut moghen worden: ouermidts t'vervolch van soo verre spatie haer beghinsel nemende, ende d'een golffue d'andere soo fortselijcken aendryuende. Mochte yemanden segghen ende obijcieren, Waeromme t'selfde niet veel eer en gheschiet wt den Zuydtwesten, daer de Zee opt wijtste ende breetste is. Staet te antwoorden, De Sonne int Zuyden, de winden, wateren ende stroomen alsoo met natuerlijcke hitten tempereert, datter soo veel onweders niet wtrysen en can: sulcx men aen de Indische Schepen daghelijcx bemerckt ende by experientie beuint dat de hoochgaende Sonne int Zuyden stilte maect ende de Zee slechtet. Maer ter contrarie de Sonne int Noorden ende Noordtwesten alsulcke crachte niet hebbende ende hitte van hem gheuende, soude d'oorsaecke wel moghen sijn dat de golffuen, baren ende duyninghen der grooter Zee Oceani, als voren verhaelt is, altijt ontrent alle de Custen van Europa wt den Noortwesten hen beweghen ende aen comen rollen. Dan een Schip midden oft seer verre inde Noortweste Zee zeylende, sal (mijns bedunckens) van sulcx niet weten oft connen bemercken, maer ghenakende de Custen van Terra-Noua oft daer ontrent, sal wederom beuinden de Landt-zeen ende duyninghen aldaer altijt wt den Noordtoosten aen te comen ghestrijcken. Dit goetwillighe Leser is mijn simpel opinie van deser saecke altijt onder correctie van beter ghevoelen, dan de verborghentheyden vande onbegrypelijcke alder oppersten regierenden Godt ende Schepper van alles, hoe wel wy sterffelijcke menschen de Locht, Hemelen, Zeen, Aertrijcke metten ooghen moghen aenschouwen de wonderbaerlijcke verholentheden des selfs Godts, sijn soo ongrondelijck ende onbegrypelijck voor ons, dat wy arme creaturen in respecte van zijne moghentheyt, daer van niet sufficant, iae, niet weerdich en zijn yet van te oordeelen oft sekerlicx besluyten, dan alleenlijck voor soo vele ons menschelijck verstant ende vernuft (ons door den seluen Godt verleent) natuerlijck begrypen mach, ende verder niet: De reste zijne opperste Maiesteyt met onsen doodtlijcken wtganck wt dese ellendighe werelt ghenadelijck beuelende.
Auteursrechtelijk beschermd