Vaderlandsche historie. Deel 10

XXVIII.
Handeling met verscheiden' Mogendheden;

Na dat Frankendaal der Infante Izabelle in handen was gesteld, was de gantsche Palts Koning Fredrik ontweldigd. De Opper-Palts was, reeds in 't voorleeden jaar, aan den Hertoge van Beyeren opgedraagen, door den Keizer, nevens de waardigheid van Keurvost^(g). De Vereenigde Gewesten waren alleen niet in staat, om Fredrik in de verlooren' waardigheid en goederen te herstellen. Zy hadden Frankryk, Deenemarke, Zweeden en de Hanze-Steden, al veor eenigen tyd, vermaand, om hiertoe de hand te leenen, of om den Staaten tegen de Spaanschen by te staan, 't welk ook, door het ondersteunen van Koning Fredrik, kon geschieden. Doch deeze Ryken en Steden toonden hiertoe kleine genegenheid. Deenemarke wilde zig niet in nieuwen last steeken, zonder eerst te zien wat anderen deeden. Zweeden lag met Poolen over hoop, en

(g) Voiez Du Mont Corps Dipl. Tom. V. P. II. p. 416.

[p. 492]

de Hanze-Steden begreepen, dat het Verbond van onderlinge bescherming, met de Staaten gemaakt, alleen op Zweeden zag. De Koning van Frankryk hadt, in zyn eigen Ryk, de handen vol werks, en scheen den Hertoge van Beyeren ten hoogste genegen^(h). Koning Jakob⁺ de I. was, derhalve, de eenigste, die, door 't belang zyns Schoonzoons, tot hiertoe flaauwlyk van hem behertigd⁽ⁱ⁾, behoorde bewoogen te worden, om de Staaten en daardoor ook hem te ondersteunen. Men hadt hem, van hier, een buitengewoon Gezantschap toegeschikt, om hem over te haalen tot het aanneemen der wapenen^(k). Doch zyn ouderdom en vreedzaamheid en bovenal de meergemelde Huwelykshandeling, tusschen zynen Zoon Karel en eene Zuster van Spanje, hadden hem, tot hiertoe, verhinderd, een hertig besluit te neemen. Zo zeer helde hy over de Spaansche zyde, dat hy de Vereenigde Staaten, in 't voorleeden jaar, durfde vergen, Willem van Ophoven, Prioor der Predikmonniken te Antwerpen; die, wegens een' aanslag, om Heusden, door verraad, aan de Spaansche zyde te brengen, in hegtenis zat, op vrye voeten te stellen: waarop hem egter weigerend antwoord gegeven was, hoewel Ophoven, naderhand, werdt uitgewisseld, tegen eenen Bevelhebber van Yzendyke, die, diergelyken aanslag op Grevelingen gesmeed hebbende, in 't net gelokt was^(l). Maar in den aanvang deezes jaars, was' er iet voorgevallen,

(h) Aitzema I. Deel, bl. 166.

+ byzonderlyk, met Jakob den I.

(i) See the Cabala or Mysteries of State P. I. p. 245, 246.

(k) Secr. Instr. der Ambassad. by Aitzema I. Deel, bl. 193.

(l) Aitzema I. Deel, bl. 228. Brandt IV. Deel, bl. 1101.

[p. 493]

welk den Koning van gedagten deedt veranderen. De Huwelykshandeling, nu op 't punt van ten einde gebragt te worden, was plotselyk afgebroken, zonder dat 'er de eigenlyke oorzaak ooit klaarlyk van gebleeken is; hoewel sommigen vermoeden, dat 'er de Vereenigde Staaten onder geroeid hebben^(m). Koning Jakob heeft, naderhand, verklaard, dat het wedergeeven van de Palts een der voorwaarden van het Huwelyk zou geweest zyn; dat Filips de IV. deeze voorwarde niet hadt willen naarkomen, en dat de onderhandeling hierop afgebroken was⁽ⁿ⁾. Wat 'er van zy; de Staaten, Karleton, door Prinse Maurits, eerst nader gepolst hebbende^(o), namen 'er aanleiding uit, om François van Aarsens, Heer van Sommelsdyk en de Plaate, en Albert Joachimi, Ridder, Heer van Oostende en Odekensterke, in Sprokkelmaand, naar Engeland te zenden: die; nevens Noël van Karon, gewoonlyken gezant der algemeene Staaten, op den vyfden van Zomermaand, te Londen, een Verbond slooten⁺ voor den tyd van twee jaaren ten minste, strekkende tot verzekerdheid der wederzydsche Ryken en Staaten, en om 's Konings Schoonzoon, den Keurvorst Paltsgraave, in deszelfs waardigheden en goederen, te doen herstellen. De Koning stondt, by het zelve, den Staaten toe ‘het ligten van zesduizend man in zyne Koningkryken, die, binnen zes weeken, herwaards gevoerd, en door den

(m) Rapin Tom. VII. p. 221, 225.

(n) Brief van Koning Jakob I. by Aitzema I. Deel, bl. 254. en zyne Aanspr. bl. 272.

(o) D. Carletons Letters in the Cabala P. I. p. 180.

+ Verbond van onderlinge bescherming met Groot Britanje.

[p. 494]

Koning betaald zouden worden, mids hem de Staaten, na 't einde des oorlogs, 't zy door eene Vrede of door een lang Bestand, de uitgeschooten' penningen voldeeden. De Staaten verbonden zig, daarentegen, den Koning, in geval men hem, in zyne Ryken, den oorlog aandeedt, met vierduizend man, te zullen ondersteunen, te betaalen, door de Staaten, die hun verschot, ook na 't einde des krygs, van den Koning te rug zouden bekomen^(p).’ In gevolge van dit Verbond, werden, eerlang, zesduizend man herwaards ingsscheept. De Koning deedt ook twaalfduizend man werven, die onder den Graave van Mansfeld dienen zouden, om de Palts te herwinnen. Mansfeld zelf was in Engeland gekomen, om deeze werving te bevorderen. Men verzogt den doortogt voor deeze troepen aan den Koning van Frankryk, die dubbelzinnig antwoord gaf. Men keerde zig toen tot de Infante Izabelle, die rondelyk verklaarde, dat zy geene magt hadt, om doortogt naar het Duitsche Ryk te verleenen. Mansfeld ging egter scheep; doch voor Calais genaderd, wilde men hem niet aan land laaten komen, met zyn volk. Hy wendde dan den steven naar Zeeland, daar hy dezelfde zwaarigheden ontmoette. De Zeeuwen verklaarden, geenen leeftogt te hebben, voor zo veel manschap. Men zondt naar Londen en naar den Haage, om de zwaarigheden weg te neemen. Ondertusschen stierf het volk, door ongemak, op de schepen, in grooten getale. Men meent, dat 'er

(p) Zie Aitzema I. Deel, bl. 273.

[p. 495]

slegts een derde van overgebleeven was, toen menze, eindelyk, aan land liet komen, daar zy nog meest verliepen, of onder de zesduizend man, te vooren geworven, gesteken werden; zo dat 'er, van die tweede Leger, niets in wezen bleef^(q). Koning Jakob was, nogtans, zo ver vervreemd van eenige nadere verbindtenis met Spanje, dat hy, kort na 't afbreeken der Huwelykshandeling te Madrid, over een Huwelyk tusschen Prins Karel, zynen Zoon, en eene Zuster des Konings van Frankryk, in onderhandeling tradt, welk, in 't volgende jaar, voltrokken werdt^(r).

(q) Rapin Tom. VII. p. 241, 253.

(r) Rapin Tom. VII. p. 227, 246. Aitzema I Deel, bl. 295, 429.