Logo DBNL
Vaderlandsche historie. Deel 10 (1754)

Vaderlandsche historie. Deel 10

(1754)–Jan Wagenaar–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

XXX.
Voorstel van den Franschen Gezant Boisise.

De Koning van Frankryk hadt, kort te vooren, eenen buitengewoonen Gezant, J. de Thumery, Heer van Boisise, herwaards gezonden, om de Staaten wederom te vermaanen, tot eendragt in den Staat, en tot gemaatigdheid, in 't stuk der Kerkelyke verschillen. Hy deedt zyn voorstel ter algemeene Staatsvergaderinge, op den veertienden van Oogstmaand(v).+ De Staaten antwoordden hem, den vyfentwintigsten ‘dat de inwendige oneenigheden, op verre na, zo gevaarlyk niet waren, als men, buitens Lands, scheen verspreid te hebben. Dat zy 'er anders zyne Majesteit wel van zouden onderrigt hebben, en dat zy, alleenlyk, verzogten, dat hy drie of vier Hervormde Godgeleerden herwaards wilde zenden

op de Nationaale Sinode, die te Dordrecht stondt gehouden te worden.’ Doch die van Holland hadden niet bewilligd, in dit antwoord(v). Wat laater, schreef de Heer van Langerak, uit Frankryk ‘dat de Koning geene Predikanten uit zyn Ryk op de Sinode wilde laaten gaan, om dat men hem geene voldoening gegeven hadt omtrent zyne klagten, over François van Aarsens, Heere van Sommelsdyk(w).’

't Stuk der Sinode werdt, terstond na 't afdanken+ der Waardgelderen, ernstig doorgezet, ter algemeene Staatsvergaderinge. De Remonstranten hadden, al in 't voorjaar, gezien, dat zy 'er niets goeds van te hoopen hadden, en zulks den Staaten van Holland, in een wydlustig vertoog, te kennen gegeven(x). Doch de magt deezer Staaten nam dagelyks af, en de Advokaat zelf wist den Remonstranten geenen moed meer te geeven(y). Die van Amsterdam, met eenige Kerkelyken geraadpleegd hebbende(z), hadden, reeds in Lentemaand, ter Staatsvergaderinge van Holland, in twee breedspraakige vertoogen, beweerd, dat de geschillen niet te regten waren, dan door eene Nationaale Sinode(a). Enkhuizen hadt hier een byzonder geschrift bygevoegd(b): welke schriften, door de Groot, werden beantwoord(c), zonder dat my bekend is, of zyne rede-

nen, toen, het licht zagen. Ook schreef hy eene wederlegging der Amsterdamsche bedenkingen tegen het houden eener Provinciaale Sinode tot bylegging der geschillen; welken, wat laater, ter Staatsvergaderinge, waren ingeleverd(d). Daarna, kwam 'er nog een andere voorslag uit zyne pen, die den Prinse behandigd werdt, en strekte, om eene Kerkelyke Vergadering te beroepen in Holland, waarin men onderzoeken zou, hoe verre de geschillen tot den grondslag der Leere behoorden, hoe verre niet: en zo men 't hierover niet eens worden kon, moest men, dagt hy, daarna, eene algemeene Kerkelyke Vergadering tragten byeen te brengen(e). Niet veel verschilde hiermede de voorslag, welken die van Holland, op 't einde van Zomermaand, ter algemeene Staatsvergaderinge, deeden, in de tegenwoordigheid van den Prinse en van+ Graave Willem(f). Doch de andere Gewesten hadden nu reeds toe de Nationaale Sinode beslooten, en veranderden niet van gevoelen. De brieven van Uitschryving, den vyfentwintigsten van Zomermaand gedagtekend, waren naar de byzondere Gewesten afgezonden: ook aan den Koning van Groot-Britanje, aan de Kerken van Frankryk, en aan verscheiden' Vorsten en Staaten, die den Hervormden Godsdienst beschermden of toelieten, met verzoek, dat zy ook eenige Godgeleerden op de Sinode zenden wilden. Doch die van Holland, oordeelende, dat de algemeene Staa-

ten, zonder hunne bewilliging, eene Kerkelyke Vergadering beschryvende, binnen eene Stad van hun Gewest, zig een gezag aanmaatigden, welk hun niet toekwam(g), zonden de Brieven van uitschryving, ongeopend, te rug: 't welkze, daarna, nog eens deeden(h). Ook vaardigdenze Brieven af aan de Koningen van Frankryk en van Groot-Britanje, en aan de andere Mogendheden, welken de algemeene Staaten, over de Sinode, hadden geschreeven. In deeze brieven, verzogtenze, dat men niemant wilde toelaaten, herwaards te komen, tot styvinge van eenen toeleg, die aan 't gezag der Overheden en aan de vrede der Kerken nadeelig was(i). Doch dit alles was, voor het afdanken der Waardgelderen, gebeurd. Terstond daarna, gaven de meeste Leden van Holland den moed op, om het houden der Nationaale Sinode te beletten. De raadpleegingen op dit stuk werden, met nieuwen ernst, hervat. De Edelen en alle de Steden, op Gouda+ na, bewilligden in de Sinode, op den vyfentwintigsten van Oogstmaand: doch met eenige bepaalingen, die meest hierop uitliepen, dat de zaaken, aldaar, tot bylegging, niet tot beslissing, zouden moeten beleid worden, en dat de handelingen der Sinode van geene kragt zouden zyn, dan na datze, staatswyze, waren goedgekeurd(k). Men handelde nog over dit

stuk; tot op den negenentwintigsten, en de gevoelens waren toen zo na tot één gebragt, dat men, zo de Advokaat, naderhand, verklaard heest(l), binnen drie uuren, ten volle, in de Sinode bewilligd zou hebben; wanneer een ongemeen voorval de raadpleegingen van Holland, voor eene poos, geheellykstremde. Ik zie op de gevangenis van den Advokaat Oldenbarneveld, en van de Pensionarissen Hogerbeets en de Groot. Doch de omstandigheden en gevolgen deezer vreemdege, beurtenis zyn zo gewigtig geweest, dat wyze liever, geheellyk, in 't volgende Boek begrypen, dan met het verhaal van een gedeelte derzelven, het tegenwoordige Boek vergrooten willen.


Vorige Volgende