Vaderlandsche historie. Deel 10

XXI.
Redevoeringen van den Franschen Gezant. Maurier tot eendragt strekkende.

De Keer van Maurier, Gezant van Frankryk, deedt, op den derden van Slagtmaand, eene Rede, in de Vergadering der algemeene Staaten, die, zonder dat 'er in gerept werdt van eene Sinode, onder anderen, strekte, om

[p. 183]

de Leden te vermaanen tot eendragt, en dus beiden den partyen even zeer betrof, hoewel zy egter meest ten voordeele der Remonstrantschgezinden geduid werdt^(q). Wat laater, deedt hy diergelyke Redevoering, in de Vergadering der Staaten van Holland, dienende om de Leden van dit Gewest te vermaanen tot het verschuiven van de beslissing der zweevende geschillen, tot dat men 'er, met meer bedaardheid, over zou konnen oordeelen: 't welk alles was, wat, van den kant der meeste Leden, begeerd werdt^(r). Doch Frankryks raad vondt thans, by de meeste Gewesten, by eenige Steden van Holland, en by Prinse Maurits, veel minder ingang, dan ten tyde van Henrik den IV. De Koning was jong, en zyne Staatsdienaars zogten hunne eigen' grootheid meer, dan de eer des Koningkryks^(s). Ook hadt men, hier, de vriendschap van Frankryk thans zo noodig niet, als geduurende den oorlog. Des nagts na den zesentwintigsten van⁺ Slagtmaand, vertrok Prins Maurits, in stilte, uit den Haage, om eenige Hollandsche Steden, in persoon, te beweegen, tot bewilliging in de Nationaale Sinode. Van 't aanstaande vertrek zyner Doorlugtigheid hadt men berigt gekreegen, te Leiden: doch niet van 't oogmerk zyner reize. Men was, hierom, bekommerd,⁺ dat hy de Waardgelders mogt komen afdanken, en, gelyk onlangs in den Briele geschied was, ander Krygsvolk in de Stad bren-

(q) Zie Brandt II. Deel, bl. 643.

(r) Zie Resol. Holl. 15. Dec. 1617. bl. 249. Brandt II. Deel, bl. 673.

(s) Aubery Memoir. p. 319, 370, 372.

+ De Prins bezoekt eenige Steden in persoon.

+ Bekommering te Leiden.

[p. 184]

gen; waaruit verandering in de Regeering gespeld werdt. Men vondt, hierom, in 't byzyn van Hogerbeets, die egter toen nog geen' eed aan de Stad gedaan hadt, geraaden, de Schuttery, zonder tromslag, in de wapenen te brengen, de klok, tegen den morgenstond, op te houden, en de poorten niet vroeg te openen: ook, zo haaft 'er nadere tyding komen zou van de aankomst zyner Doorlugtigheid, hem, door gemagtigden, te verzoeken, dat hy Leiden, voor deeze reize, niet geliefde te vereeren met zyne komst. Eindelyk, beslootmen, de nabuurige Steden, Haarlem, Gouda en Woerden, kennis te geeven van 's Prinsen reize, op dat zy, insgelyks, op haare hoede mogten zyn. Doch deeze voorzorg was vrugteloos. De Prins vertrok op Delft, en voorts op Schiedam, Rotterdam, Dordrecht en Gorinchem. In alle deeze Steden, vermaande hy de Vroedschappen, tot bewilliging in de Nationaale Sinode. Ook verdedigde hy 't gedrag der Geregtshoven, in 't verleenen van provisien, tegen de Resolutien der Staaten. Voorts, drong hy op 't afdanken der Waardgelders, die, in⁺ eenige Steden, waren aangenomen^(t). Zaaken allen, die zyne Doorlugtigheid hadt doen aanroeren, in eenen Brief, op den zelfden zesentwintigsten van Slagtmaand, aan de Steden van Holland afgezonden: in welken brief, hy ook klaagde ‘dat men, hier en daar, tot verkleining van 't gezag, welk hy, altoos, over 't Krygsvolk gehad hadt, en hebben moest, den

+ 's Prinsen Brief aan de Steden.

(t) Baudart. Memor. IX. Boek, bl. 97. Brandt II. Deel, bl. 666, 667.

[p. 185]

bezettingen nieuwe belosten afgevergd hadt; 't welk hy meende niet verdiend te hebben, schoon hy, desonaangezien, beslooten hadt, in zyne trouwe jegens de Landen, te volharden^(u).

De Prins hadt deeze reis en 't afvaardigen⁺ des gemelden briefs noodig geoordeeld, tegen den tyd der gewoonlyke Dagvaart van Holland die nu aanstaande was, en, op welke, 't punt van de Sinode en anderen meer stonden gebragt te worden. Midlerwyl, hadden de Afgevaardigden van Amsterdam, Enkhuizen, Edam en Purmerende den Gekommitteerden Raaden, bezig met het ontwerpen der punten van beschryvinge, verzogt, in dezelven te doen stellen eenige punten, 't verschil tusschen sommige Steden en de Geregtshoven, 't sluk der Waardgelders, en 't stellen van eenige orde, by voorraad, op de oefening van den Hervormden Godsdienst, op verscheiden' Plaatsen, betreffende. Doch de Afgevaardigden der Steden Haarlem, Leiden, Gouda, Rotterdam, Schoonhoven, Briele, Alkmaar en Hoorn, kennis van dit verzoek bekomen hebbende, begeerden, dat men deeze punten, als, haars oordeels, strydig met 's Lands vryheden en met het gezag der Staaten, uit de beschryving laaten zou. Dordrecht verstondt, daarentegen, dat men den vier Steden te wille moest zyn. De Gekommitteerde Raaden, sedert, vernomen hebbende, dat de Prins de punten, door de vier Steden voorgeslaagen, ook goedgekeurd en verscheiden' Steden aangepreezen hadt; zondt-

(u) Zie den Brief by Brandt II. Deel, bl. 668.

+ Verschil onder de Steden over de punten van beschryvinge.

[p. 186]

ze den Leden der Vergaderinge toe, nevens de aanmerkingen, welken 'er, door de agt Steden, tegen gemaakt waren^(v). De Staaten vergaderden, hierop, den agtsten van Wintermaand.⁺ De Advokaat Oldenbarneveld, sedert eenige weeken, in den Haage te rug gekeerd, verzogt, op deeze Dagvaart, gelyk hy, te vooren, meermaalen gedaan hadt, ontslaagen te worden van zyne ampten, zig beroepende op zyne hooge jaaren en zwakheid; doch men oordeelde, in 't gemeen, zynen dienst niet te konnen missen^(w). Hy liet zig dan beweegen, om in denzelven te volharden.

(v) Resol. Holl. 31 Nov. 1617. bl. 233. Trigland. bl. 981. Brandt II. Deel, bl. 671.

+ De Advokaat zoekt, te vergeefs, van zyne ampten ontslaagen te worden.

(w) Resol. Holl. 13 Dec. 1617. bl. 245. Brandt II. Deel, bl. 673.