Vaderlandsche historie. Deel 10

XX.
De Engelsche Gezant Dudlei Karleton doet eene Rede tot aanraading der Sinode.

Doch eer 't hiertoe kwame, werden, van wederzyde, verscheiden' andere middelen gebruikt, om de Leden der algemeene Staaten en die van Holland in 't byzonder, te brengen tot eenpaarigheid. Van den kant der vier Gewesten, zogt men de Nationaale Sinode te vorderen, door tusschen komst van den raad des Konings van Groot-Britanje, wiens Gezant, Dudlei Karleton, op den zesden van Wynmaand, ter algemeene Staatsvergaderinge, eene Rede gevoerd hadt, waarin hy ‘den oorsprong der Remonstrantsche gevoelens niet hooger bragt, dan tot den tyd van Arminius, de Contraremonstranten verklaarende voor aanhangers der zuivere oude Leere, die, door Resolutien, by meerderheid van stemmen genomen, gekweld, verdrukt en tot afzondering, welke men met den haatelyken naam van scheuring en oproer benoemde, gedrongen werden.’ Voorts merkte hy ‘de Utrechtsche Vereeniging aan, als gegrond op den Godsdienst: het punt, waarby elk gewest het regt gelaaten werdt, om over den Godsdienst te beschikken, zag, meende hy, alleen op de handhaaving der zuivere Leere, niet op het invoeren van nieuwigheden.’ En naardemaal de geschillen in verscheiden' Gewesten waren doorgedrongen, besloot hy,

[p. 181]

dat zy, niet door eene Provinciaale; maar door eene Nationaale Sinode, moesten weggenomen worden. Het houden van welk eene Sinode hy den Staaten, uit den naam zyns Meesters,’ want zelf was hy, meent men, nader In 't gevoelen der Remonstranten, dan in dat van hunne partyen^(k) ‘ernstelyk, aan-prees^(l).’ De Staaten van Holland, of de⁺ meeste Leden derzelven, zig voelende geraakt door deeze Rede, verdedigden hunne Refolutien, vrymoediglyk, den Gezant voorhoudende ‘dat de oorlog tegen Spanje, de oorzaak der Utrechtsche Vereeniging, niet om den Godsdienst begonnen was, maar om't schenden der vryheden, handvesten en voorregten, van welken geen der minsten was het regt van elk Gewest, om orde te stellen op de Kerkelyke zaaken: onder welk regt zy begreepen de magt om onwettige kerkelyke bestraffingen te beletten; om Kerkendienaars te stellen en af te zetten; om zig tegen in- en uitheemsch geweld te verzekeren, en om te verhinderen, dat de Geregtshoven provisien verleenden tegen de Resolutien der Staaten: het naarkomen van welke Resolutien zy, overeenkomstig met den raad, hun, door zyne Majesteit van Groot-Britanje, voorheen gegeven, nog hielden voor het beste middel, om de Kerkelyke eendragt te verkrygen. De Nationaale Sinode was, hiertoe, huns oordeels, geheel ondienstig, zo wel als de beslising der ge-

(k) T. Birch Negotiat. from 1592 to 1617. p. 205.

(l) Zie Baudart. Memor. IX. Boek, bl. 69. Uytenbogaert, bl. 829.

+ Antwoord der Staanten van Holland op dezelve.

[p. 182]

schillen. Ook begreepen zy nog, dat deeze Sinode hun, door de andere Gewesten, niet mogt overdrongen worden^(m).’

⁺Doch, behalven in dit aintwdord, werdt Karletons Redevoering wederlegd, in een Boekje, zonder naam des Schryvers, in Slagtmaand, in 't licht gegeven, onder den titel van Weegschaal.De Gezant hieldt 'er zig zeer over gebelgd. De Koning zelf schreef 'er over, aan de algemeene Staaten; die, eindelyk, schoon zonder bewilliging van Holland, Utrecht en Overyssel, de Weegschaal verbooden, duizend guldens beloovende aan hem, die den Schryver, en zeshonderd guldens aan hem, die den Drukker wist aan te wyzen. Doch 't Plakaat, waarby dit verbod geschiedde, werdt, in verscheiden' Steden, met afgekondigd. Eenigen deeden, sedert, scherp onderzoek naar den Schryyer, zonder hem te ontdekken⁽ⁿ⁾. De Sekretaris der Staaten van Utrecht, Gillis van Ledenberg, werdt verdagt gehouden, dat hy de hand gehad hadt, in dit werkje^(o). Doch, naderhand, is gebleeken, dat Jakobus Taurinus, Remonstrantsch Predikant te Utrecht, de Weegschaal geschreeven hadt^(p).

(m) Zie dit Antwoord by Uytenbog. bl. 832-859.

+ Weegschaal van Karletons Redevoering komt in 't licht.

(n) Uytenbogaert, bl. 859 enz.

(o) Interrog. van Suylesteyn. Art. LXXXIII. Interrog. van Ledenb. van 10 Sept. 1618. Art. I. II. MSS.

(p) Uytenbogaert Leven. Cap. XIII. bl. 263. Cap. XIV. bl. 268.