Vaderlandsche historie. Deel 10

[p. 150]

VII.
Oorsprong van 't inneemen der Klooster Kerke, in den Haage, door de Contraremonstranten.

Maar, op andere Plaatsen, gelukte het den Contraremostranten beter, dan den Remonstranten te Amsterdam, afgezonderde vergaderingen te houden. Zelfs maakten zyzig, aan verscheiden' oorden, van de openbaare Kerken meester. In den Haage, was, tot hiertoe, de zetel der Remonstranten geweest. Want schoon hier, in de Nederduitsche Gemeente, drie Contraremonstrantsche Predikanten waren, hielden twee derzelven gemeenschap, met den eenigen Remonstrantschen Predikant, Joannes Uitenbogaard. Doch de derde en jongste, Henricus Rosaeus, was, sedert eenigen tyd, in geschil geraakt, met Uitenbogaard; 't welk zo hoog liep, dat Rosaeus zig onthieldt van 't Avondmaal, welk Uitenbogaard uitdeelen moest. De Staaten, geen middel hebbende konnen vinden, om Rosaeus tot het opvolgen hunner Resolutien te beweegen met gemoede, hadden hem, hierop, geschorst in zynen dienst. Sedert waren hy en de zynen naar Ryswyk ter preeke gegaan^(g). Ook hadden de Raaden Kouwenburg, Rosa en Baarsdorp, de Griffier van den Hove Anthoni Duik en anderen verklaard, dat zy Uitenbogaard niet Ianger konden hooren prediken, met een goed geweeten^(h). De Advokaat Oldenbarneveld hadt hierop Prinse Maurits, wien hy, tot hiertoe, over de kerkelyke geschillen, niet gemoeid hadt, verzogt, ‘dat hy zig voegen wilde by de Staaten, tot handhaaving van 't gezag der hooge Overheid; alzo men klaarlyk zag, dat alles op

(g) Uytenbog. Leven en Verantw. Cap. VIII. bl. 69 106. Trigland. bl. 874-888.

(h) Uytenbog. Leven Cap. IX. bl. 107, 108.

[p. 151]

partyschap uitliep.’ Doch de Prins verklaarde ‘zig altoos onzydig gehouden te hebben, te gelyk begeerende, dat men hem buiten 't geschil liete⁽ⁱ⁾.’ Uitenbogaard kwam ook te woorde met zyne Doorlugtigheid, en ontdekte klaarlyk, dat hy naar de zyde der Contraremonstranten helde, onder anderen beweerende, dat elke party eene Kerk hebben, en afzonderlyk Avondraaal houden moest: 't welk Uitenbogaard voor openbaare scheuring hieldt^(k). De Haagsche Contraremonstranten verzogten, sedert, om eene Kerk. De Staaten oordeelden wel, dat zy zig behoorden voldaan te houden met de openbaare Kerke, daar twee Predikanten van hun gevoelen leerden; doch stonden hun egter de Gasthuiskerk toe, mids zy geenen afzonderlyken Kerkenraad hidden. Maar hierin maakte men zwaarigheid. 't Prediken in de Gasthuiskerke duurde egter^(l), van den aanvang deezes jaars, tot in Hooimaand^(m). Toen werdt, op den negenden, de Klooster-Kerk ingenomen, door de Contraremonstranten⁽ⁿ⁾. Men wil, dat deeze Kerk, welke men niet gewoon was te gebruiken tot den Predikdienst, eenige maanden te vooren, bezigtigd was, door den Prinse^(o). Men was nu bezig om dezelve te herstellen, op last der Staaten van Holland^(p).

(i) Resol. Holl. 28 January 1617. bl. 15. Uytenbog. Aant. by Brandt II. Deel, bl. 340.

(k) Uytenbog. Leven Cap. IX. bl. 108, 109.

(l) D. Carletons Letters in the Cabala or Mysteries of Stare P. I. p. 173.

(m) Uytenbog. Leven Cap. IX. bl. 122, 123, 124, 134.

(n) Resol. Holl. II, 27 July 1617. bl. 164, 170.

(o) Uytenbog. Leven Cap. IX. bl. 135.

(p) Resol. Holl. 23 Maart 1617. bl. 75.