Vaderlandsche historie. Deel 10

IV.
Twist verscheiden' Plaatsen, ter gelegenheid van de strydige Bestluiten der Leden van Holland.

Zulke strydige Besluiten van de meerderheid der Staaten en van de Stad Amsterdam gaven, zo draze rugtbaar werden, geen gering voedsel aan de tweedragt. In sommige Steden, werden Contraremonstrantsche Predikanten, zwaarigheid maakende om in ééne Klassis te komen met Remonstrantschen, afgezet van hunnen dienst, en belet te prediken^(k). Zekere Huisluiden, te Grosthuizen, de Kerk hebbende opgebroken, om eenen afgezetten Predikant aldaar te doen prediken, werden aan regte gevorderd: doch verwierven, by 't Hof van Holland, schorsing der regtspleeginge, op voorschryvens der Steden Amsterdam en Enkhuizen. De Gekommitteerde Raaden namen dit den Hove zeer kwalyk. De zaak kwam, eindelyk, nog voor de Staaten, dieze afdeeden tot genoegen van den Predikant; hoewel de opbreekers der Kerke boete geeven moesten, die hun, door den Schout van Hoorn, met geweld, werdt afgehaald^(l). Omtrent deezen zen tyd, kreeg ook Pieter Korneliszoon Hooft, Drossaard van Muiden en Baljuw van Gooiland, beroemd door zyne treffelyke Nederlandsche Historie en andere Schriften, aanschryvens van Gekommitteerde Raaden, om den Contraremonstrantschen Predikanten in deezen oord, om vredes wille, te gemoet te ko-

(k) Trigland. bl. 354.

(l) Brandt II. Deel, bl. 407-414.

[p. 141]

men, in 't beroep van eenen Predikant te Huizen^(m). Daarentegen, stelden Baljuw en Mannen van Schieland tweescherpe Keuren,⁺ tegen de afgezonderde vergaderingen der Contraremonstranten te Zevenhuizen en elders. De plaats, daar men byeenkwam, werdt, ten behoeve der armen, verbeurd verklaard: zulken, die in dezelve geleerd, en zulken, die de vergadering belegd hadden, verweezen, in eene boete van driehonderd guldens⁽ⁿ⁾. De Groot hadt, op 't sterk aanhouden van Burgemeesteren van Rotterdam, de eerste der twee Keuren, die de boete behelsde, ingesteld; doch hy riedt egter de uitvoering af. Ondertusschen, hadt de Baljuw eene schuur, te Zevenhuizen, daar men gepredikt hadt, reeds doen toespykeren. Te Schoonhoven, kwam, omtrent deezen tyd, of wat laater, een diergelyk scherp verbod uit, op het houden en bedienen der afgezonderde Contraremonstrantsche Vergadering aldaar^(o).

De Staaten van Holland raadpleegden, midlerwyl,⁺ geduuriglyk, over 't wegneemen der Kerkelyke geschillen; doch zonder tot eenig vast besluit te konnen komen, anders dan dat de meesten verklaarden, zig te houden aan de voorige Resolutien, Nogtans scheenen de Contraremonstranten langs hoe meer begunstigers te vinden onder de Leden, en de Groot, die der Staaten Vergaderingen bywoonde, verklaarde, t'eenen dage, aan iemant ‘dat Amsterdam en de voorstanders der Contrare-

(m) Hoofts Brieven N. 48. bl. 41.

+ Keuren van Schieland tegen de Contraremonstrantsche Vergaderingen.

(n) Trigland. bl. 765.

(o) Van den Sande V. Boek, bl. 74. Trigland. bl. 791.

+ De Contraremonstranten winnen gunst, onder de Leden van Holland.

[p. 142]

monstranten slout, de Advokaat en de andere Steden flaauw waren, en dat de Resolutie en alles in gevaar was^(p).’ Men viel nu den Staaten, dagelyks, lastig, met smeekschriften van klaagende Contraremonstrantschen, die om andere Predikanten verzogten, dan zy hadden. In Slagt en Wintermaand, werden 'er eenigen gelezen, gesteld op den naam der bezwaarde en bedroefde Gemeenten in Gouda, Rotterdam, Schoonhoven, Briele, den Haage, Hazerswoude, Benthuizen, Zoetermeer, Zevenhuizen, Moordrecht en Maasland. Doch op deeze smeekschriften, welken men hieldt tot scheuring te strekken, werdt niets beslooten^(q).

⁺In Overyssel, daar men de beginsels van diergelyke zwaarigheden ondervondt, volgden de Staaten het voorbeeld van die van Holland, verbiedende, in Lentemaand deezes jaars, allen Predikanten het leeren der hooge geschillen van Gods eeuwige Predestinatie^(r). In Gelderland, hadt men in beraad geleid, of men de Klassen hooren zou, op een bekwaam middel van vereeniging, dan of de Staaten zelven iet, by voorraad, beraamen zouden: in welk laatste, de Kerkelyken groot mishaagen toonden^(s). Maar in Friesland, daar, na 't veranderen der Regeeringe te Leeuwaarden, de Staaten genoegzaam allen de zyde hielden, welke men, in Holland, de Contraremonstrantsche noemde, kreegen de Klassen bevel, om geene

(p) Brandt II. Deel, bl. 419.

(q) Resol. Holl. 4 Nov. - 22 Dec. 1616. bl. 34. Trigland. bl. 894. Brandt II. Deel, bl. 423.

+ Staat der Kerkelyke geschillen in de andere gewesten.

(r) Baudart. Memor. VIII. Boek, bl. 1. Brandt II. Deel, bl. 440.

(s) Baudart. Memor. VIII. Boek, bl. II. Uytenbog. bl. 701.

[p. 143]

Predikanten te vorderen tot den Kerkendienst, dan die de Belydenis en Catechismus ondertekenden^(t).

(t) Baudart. Memor. VIII. Boek, bl. 32.