Vaderlandsche historie. Deel 10

[p. 111]

Vaderlandsche historie.
Agtendertigste boek.

Inhoud.

I. De Staaten van Holland neemen een nieuw besluit tot weering van scheuring. Zy doen eene bezending naar Amsterdam. II. Redevoering van Hugo de Groot, in de Vroedschap aldaar. III. Besluit der Vroedschap. De Staaten blyven by de voorige Resolutien. IV. Twist, op verscheischeiden' Plaatsen, ter gelegenheid der strydige Besluiten, onder de Leden van Holland. Keuren van Schieland. De Contraremonstranten winnen gunst. V. Hunne vergaderingen te Amsterdam en in den Haage. De Remonstranten vergaderen, insgelyks. Zy verhinden zig onderling. VI. Oorsprong der afzonderinge, te Amsterdam. 't Graauw stoort aldaar der Remonstranten Vergadering, en plondert het Huis van Rem Egbertszoon Bisschop. VII. De Contraremonstranten neemen de Kloosterkerk in den Haage in. VIII. Prins Maurits gaat in deeze Kerke. Afzondering in andere Steden. IX. Raadpleegingen op het houden eener Nationaale Sinode. X. Onderstand aan den Hertoge van Savoye verleend. XI. Verschil tusschen de Vorsten van Brandenburg en Nieuwburg. Inbreuk op 't Be-

[p. 112]

stand. Zweeden verzoekt bulp tegen Poolen. XII. Ontdekking van de Straat van le Maire. Walvischen gestrand. De Purmer bedykt. XIII. De scheuring geeft aanleiding, tot ongewoone verandering in de Regeering. XIV. Oorzaaken van 't aanneemen van Waardgelders. Zogenaamde scherpe Resolutie der Staaten van Holland. XV. Hunne inzigten op 't stuk van den Godsdienst. Vyf Steden kanten zig hiertegen. XVI. Bezending naar Zeeland en naar Dordrecht, op't stuk van de Sinode. Outschuttering te Leiden. Oldenbarneveld te Utrecht. Waardgelders aldaar aangenomen. XVII. Verschillen met de Geregtshoven. Onlust te Haarlem. Te Nieuwkoop. Hogerbeets wordt Pensionaris te Leiden. XVIII. Maurits brengt bezetting in den Briel. Gerugten ten laste van hem en van den Advokaat. XIX. Handeling over't houden eener Nationaale of Provinciaale Sinode. Dordrecht hiertoe henoemd. AanmerKelyke woorden des Advokaats. XX. De Engelsche Gezant Karleton raadt de Sinode aan. Weegschaal zyner Redevoering. XXI. Redevoering van den Franschen Gezant Boisise. Prins Maurits bezoekt eenige Steden. Schryft aan dezehen. XXII. Voorslag van vyf Steden op 't stuk der Sinode. Verklaaring van Haarlem. Oordeelen overdezelve. XXIII. Prins Maurits verandert de Regeering te Nieuwmegen. Overyssel bewilligt in de Sinode. XXIV. Schimpschriften tegen den Advokaat. Merkwaardig zeggen van Prinse Maurits. De Advokaat verdedigt zig. Schriften van Aarsens. XXV. Beweegingen te Utrecht en te Leiden. De Prins komt te Utrecht. Vertrekt wederom. Byeenkomst ten huize van Trefel. XXVI. Ver-

[p. 113]

toog van Holland, op 't stuk der Waardgelders. XXVII. De algemeene Staaten en die van Holland doen eene bezending naar Utrecht. XXVIII. Prins Maurits komt 'er, insgelyks. Handeling aldaar. XXIX. Amsterdam zendt 'er ook Gemagtigden. De Waardgelders worden af gedankt. Verandering der Regeeringe te Utrecht. XXX Voorstel van Boisise. De Nationale Sinode wordt byeen geroepen.

I.
De Staaten van Holland neemen wederom een Besluit, tot weering van scheuring en verdeeldheid.

DE Staaten van Holland, ziende de Gemeente, op verscheiden' Plaatsen, zig schikken tot afzondering, hadden, op den agttienden van Lentemaand, wederom een Besluit genomen, by meerderheid van stemmen, bevestigende de voorgaande Besluiten op de vrede der Kerken, en verbiedende alle partyschap, scheuring en oneenigheid, onder bedreiging, dat de schuldigen, als verstoorders der gemeene rude, zouden gesbraft worden^(a). Amsterdam en eenige andere Leden hadden zig egter gekant tegen dit Besluit, waardoor het weinig klem kreeg^(b). 't Schynt ook, dat men, ten deezen tyde, eenig vermoeden hade, onder de Staaten, dat de tegen woordige Regeering wankel slondt, ter gelegenheid van welk vermoeden, die van Amsterdam verklaard hadden, dezelve te willen handhaaven, alzo zy, nevens de andere Leden, verstonden, dat de opperste magt, beide over kerkelyke en burgerlyke persoonen en zaaken, den Staaten toe-

(a) Resol. Holl. 1 Maart - 26 April 1616. bl. 4.

(b) Baudart. Mem. VIII. Boek, bl. 9. Uytenbog. bl. 343.

[p. 114]

kwam. De overige Leden, begrypende van⁺ hoe veel belang de stem deezer Stad zyn kon, om de inwendige rust te bevorderen, beslooten, eerlang, eene aanzienlyke bezending derwaards te doen, om de Stad, ware 't mogelyk, over te haalen, tot het gevoelen der meerderheid. Men verkoor, tot deeze bezending, Jonkheer Adriaan van Mathenesse, Heer van Riviere, Hugo Muis van Holy, Schout der Stad Dordrecht, Gerrit Janszoon van der Eik, Burgemeester der Stad Delft, Mr. Hugo de Groot, Raad en Pensionaris der Stad Rotterdam, en Willem Pieterszoon Hases, Burgemeester der Stad Hoorn. Doch voor en na hunne aankomst, werdt, in de Stad, gemompeld, dat zy kwamen, om den Godsdienst te veranderen. 't Gerugt kwam hun ter ooren, en bragt te wege, dat zy, by alle gelegenheden, hoog en duur, het tegendeel betuigden, en, dat de Staateh en zy niets zogten, dan de behoudenis van den waaren gezuiverden Godsdiensdt^(c).

+ Zy doen eene bezending aan Amsterdam.

(c) Brandt II. Deel, bl. 344.