Vaderlandsche historie. Deel 10

[p. 107]

XXVIII.
Staat van Frankryk.

In Frankryk, waren, na de dood van Henrik den IV, veranderingen voorgevallen, die niet zeer gunstig gehouden werden, voor den Vereenigden Staat. De Koningin Weduwe, die 't Ryk, geduurende de minderjaarigheid van Lodewyk den XIII, regeerde, volgde andere maatregels, dan Henrik de IV. gedaan hadt. Zy handelde, reeds in 't jaar 1611, over een dubbel Huwelyk, tusschen haaren Zoon en Anna, Infante van Spanje, en tusschen den Infant, Filips, en haare Dogter, Elizabet^(m). In 't volgende jaar, werden deeze Huwelyken geslooten, en, onder anderen, beraamd, dat Koning Lodewyk en de Infante, of derzelver nakomelingen nimmer regt zouden konnen verkrygen, op de Spaansche Ryken en Heerlykheden, byzonderlyk niet op Vlaanderen⁽³⁾ en de Graafschappen van Bourgondie en Charolois, die, na 't afsterven der Aartshertogen zonder nakomelingen, wederom aan Spanje zouden moeten vervallen. Van den anderen kant, werdt vastgesteld, dat de nakomelingen van Filips en Elizabet nimmer regt op Frankryk, of eenige Fransche bezittingen zouden mogen voorwenden⁽ⁿ⁾. 't Sluiten van deeze twee Huwelyken verwekte, zo dra het rugtbaar werdt, veel gemors in 't

(m) Voiez Du Mont Corps Dipl. Tom. V. P. II. p. 165, 166.

(3) Omtrent deezen tyd, begon men het deel der Nederlanden, welk onder de Aartshertogen stondt, naar de voornaamste gewesten, Vlaanderen, of ook wel Brabant te noemen.

(n) Du Mont Corps Diplom. Tom. V.P. II. p. 215, 217. Supplem. au Corps Diplom. Tom. II. P. I. p. 283.

[p. 108]

Ryk. De Hugenooten in 't byzonder vreesden, dat zulk eene naauwe verbindtenis met Spanje strekken zou, om hun de vryheid van Godsdienst, welke zy, sedert eenige jaaren, genooten hadden, tedoen verliezen.⁺ Henrik van Bourbon, Prins van Condé, misnoegd, dat men hem geen deel aan't bewind gaf, en den Florentyn Conchini, die, in 't jaar 1614, tot Maarschalk van Frankryk, verheeven, en sedert Maarschalk d' Ancre genoemd werdt, 't voornaam beleid der zaaken toevertrouwde, spande samen, met Cezar van Bourbon, Hertog van Vendôme, Henrik van Orleans, Hertog van Longueville, Henrik van Lotharingen, Hertog van Mayenne, Karel van Gonzaga, Hertog van Nevers, Henrik van Luxemburg, Hertog van Pinei, Henrik van la Tour d' Auvergne, Hertog van Bouillon, en verscheiden' andere Grooten, die zig allen van 't Hof onthielden, en eenen opstand verwekten om de voorgenomen' Hawelyken te beletten, welke, sedert, de kryg der Henrikken genoemd werdt, om dat de voornaamste Grooten deezen naam droegen. Men trof wel een verdrag met deeze Grooten, in 't jaar 1614; doch 't werdt haast verbroken. Conde bemagtigde, in 't volgende jaar, verscheiden' sterke Plaatsen. In Louwmaand des jaars 1616, werdt 'er, wederom, een Verdrag gemaakt, tusschen den Koning, die nu, ruim een jaar geleeden, meerderjaarig geworden was, en de Regeering aanvaard hadt, en de misnoegden. Geduurende den binnenlandschen kryg in Frankryk, hadden de misnoegden, men naa-

+ Binnen landsche oorlog.

[p. 109]

me de Hertog van Bouillon, om onderstand aangehouden, by de Vereenigde Staaten: doch hierop was niets geslooten^(o). De Koning⁺ hadt, daarentegen, Benjamin Aubery, Heer van Manner, in 't voorleeden jaar, herwaards gezonden: die de Staaten bewoog, om den Koning hunne hulp aan te bieden; 't welk veel toebragt, om de misnoegden aan de hand te doen gaan. De Prins van Condé gaf den Staaten, terstond, kennis van de getroffen' vrede, te gelyk verdedigende 't gedrag, welk hy gehouden hadt^(p). Maurier deedt, van gelyken^(q). Conde, zig op 't verdrag vertrouwende, verscheen, in Hooimaand, ten Hove. Doch de Maarschalk d' Ancre, die 't oor der Koninginne Moeder hadt, bragt te wege, dat hy gevat en in de Bastille gezet werdt. Maurier deelde den Staaten dit gewigtig nieuws, zonder uitstel, mede; en alzo men, ter deezer gelegenheid, nieuwe beweegingen in Frankryk te gemoet zag, begeerde hy, uit 's Konings naam, dat de Fransche troepen, in Staaten dienst, naar Frankryk, te rug gezonden werden. Ook vorderde Lodewyk de XIII, dat men hem, van hier, met zes Oorlogsschepen, ondersteunde. De Staaten bewilligden, in 't een. en in 't ander. Doch het sluiten van 't Verdrag van Soissons, daar het vermoorden van den Maarschalk d' Ancre, met 's Konings kennisse, in Grasmaand des volgenden jaars, op volgde, maakte deezen onderstaad noode-

(o) Baudart. Memor. VIII. Boek, bl. 43.

+ De Staaten bieden Lodewyk den XIII. hunnen bystand ann.

(p) Baudart. Memor. VIII. Boek, bl. 81.

(q) Baudart. Memor. VIII. Boek, bl. 93.

[p. 110]

loos. De rust scheen, door de dood van deezen gehaatten gunsteling, hersteld te zyn, in Frankryk^(r). Doch zy duurde slegts eene korte wyle.

(r) Aubery Memoir. p. 383-396 Daniel Journ. de Louis XIII. p. III-VIII.