Vaderlandsche historie. Deel 10

XXVI.
Huwelykshandeling tusschen Spanje en Groot-Britanje.

Wy hebben, reeds meer dan eens, aangemerkt^(p), dat Jakob de I, van den aan vang zyner Regeeringe af, sterke genegenheid getoond hadt, om zig, met Spanje, door 't Huwelyk van zynen Zoon, Prinse Henrik, met de Infante Anna Maria Mauritia, nader te verbinden. Doch deeze Prinses was sedert ondertrouwd, met Lodewyk den XIII, Koning van Frankryk. Ook was Prins Henrik, in 't jaar 1612, overleeden^(q). De Koning verloor, nogtans, de begeerte niet, die hy zo vroeg hadt aangekweekt. Filips de III. hadt nog eene Dogter, Maria genaamd, die merkelyk jonger was: en deeze hadt Jakob de I. zynen Zoon, Karel, die, in Slagtmaand deezes jaars, tot Prins van Walles, verklaard werdt^(r), toegeschikt. Men meent, dat hy, de hoogste verbeelding hebbende van de Koningklyke

(p) IX. Deel, bl. 260, 355.

(q) Rapin Tom. VII. p. 75.

(r) Rapin Tom. VII. p. 105.

[p. 100]

waardigheid, juist eens Konings Dogter, voor zynen Zoon, begeerde: 't welk hem belette het oog te wenden naar eender Protestantsche Hoven in Duitschland, en noodzaakte naar eene Roomsche Prinsesse uit te zien. In Frankryk, waren ook nog drie Prinsessen, Zusters des jongen Konings. Doch de oudste werdt, eerlang, den Prinse van Spanje, de tweede den Prinse van Piemont beloofd: zo dat de jongste, nog in lang niet huwbaar, alleenlyk overschoot. Hy neigde hierom meer tot een Huwelyk met Spanje. Ook werdt hem, van daar, hoop gegeven, dat hy in zyn oogmerk slaagen zon: waarom hy, te eer, besloot, met Filips in onderhandeling te treeden, schoon hy, om te beter voorwaarden te bedingen, te vooren goedgevonden hadt, aan 't Fransche Hof over een Huwelyk met Katharina, tweede Dogter van Henrik den IV, te doen handelen^(s). Filips de III. hadt, meent men, in 't eerst, in 't aanbinden deezer handelinge, geen ander oogmerk, dan Koning Jakob, door de hoop op het Huwelyk, welk hy zogt, te wederhouden, van zig te moeijen met de zaaken van Gulik en Kleeve; schoon hy, naderhand, van gedagten veranderd is. En dat men de Huwelykshandeling, van welke wy spreeken, zeven jaaren lang wist te rekken, aan 't Spaansche Hof, geest veel gronds, tot dit vermoeden^(t).

⁺Zy was nog niet openlyk begonnen, of

(s) Act. Publ. Angl. Tom. VII. P. II. p. 203, 313.

(t) Rapin Tom. VII. p. 105, 106.

+ Bekommering, hier te Lande, over deeze handeling.

[p. 101]

men hadt 'er, in den Haage, de lugt van. De Advokaat Oldenbarneveld wist altoos middel, om kennis te krygen van de geheimen des Engelschen Hofs. En men maakte, daar, van dit voorgenomen Huwelyk zo groot een geheim niet; waarom hy 'er te ligter agterkwam. Elk zag, hier, gevaar voor den Staat, in zulk een Huwelyk. In 't byzonder vreesde men, dat Filips, als een der voorwaarden van het zelve, de overlevering der Steden van verzekering in Holland en Zeeland vorderen mogt; en dat Jakob, die voor vreedzaam gehonden werdt, en zeer op het Huwelyk gesteld was, veelligt, tot deeze overlevering besluiten zou. De Staaten hadden, al eenige jaaren, verlangd, om zig van de lastige Engelsche bezetting te ontslaan^(u). Doch meer dan agt millioenen guldens te vinden, die Koning Jakob, volgens de jongste afrekening^(v), nog van hun te vorderen hadt, viel moeilyk, en was, tot hiertoe, ondoenlyk geweest. De vrees voor de gevolgen van het ontworpen Huwelyk, en de inhoud van het vyfde punt van het verdrag van den jaare 1604, tusschen Spanje en Groot-Britanje^(w), welk men zig, by deeze gelegenheid, te binnen bragt, deedt de Staaten, nogtans, besluiten, om te beproeven, of men Koning Jakob voldoen, en de Steden van verzekering lossen zou konnen.

De gelegenheid hiertoe was hun gunstig.⁺

(u) Negotiat. de Jeannin Tom. II. p. 95.

(v) Zie IX. Deel, bl. 344.

(w) IX. Deel, bl. 175.

+ Jakob de I. heeft geld gebrek.

[p. 102]

De Koning was in geduurige verlegenheid om geld, welk hy zo rykelyk spilde, onder een groot getal van gunstelingen^(x), dat hy, naauwlyks, middel wist, om de kosten zyner Hofhoudinge, behoorlyk, goed te maaken. Het Parlement, weetende hoe kwalyk 's Konings inkomsten besteed werden, was, sedert eenigen tyd, onwillig geweest, om hem te ondersteunen. Het laatste was, in 't jaar 1614, vrugteloos, gescheiden^(y), en 't volk was thans zo misnoegd op de Regeering, dat het niet te wagten was, dat de Koning een nieuw zou beschryven: 't welk, nogtans, vereischt werdt, om, met 's volks genoegen, aan penningen te geraaken. Dit alles wist men, in den Haage. De eenige zwaarigheid bestondt maar in de zaak derwyze te belciden, dat de Koning de herlevering der Steden zelf voorsloeg; wanneer men gelegenheid hebben zou, om hem, met minder dan agt millioenen, te voldoen, welken men ten volle zou hebben moeten betaalen, als de herlevering, van der Staaten zyde, begeerd was geworden. En om den Koning hiertoe te brengen, werdt het stuk, zo men, meent, voornaamlyk door bestelling des Advokaats, op deeze wyze, aangelegd.

(x) Rapin Tom. VII. p. 107.

(y) Rapin Tom. VII. p. 50.