Vaderlandsche historie. Deel 10

XXV.
Gezantschap. naar Zweeden en Muskovie.

De algemeene Staaten, in 't voorleeden jaar, een gezantschap naar Zweeden en Muskovie gezonden hebbende, om eene vrede te bemiddelen, middelen, tusschen deeze Mogendheden, die in oorlog geraakt waren, zagen het, in Oogstmaand deezes jaars, genoegzaam onverrigter zaake, te rug keeren. Alleenlyk was 'er een Bestand; voor drie maanden, getroffen^(h).

⁺'t Verhoogen van den Kooren-Excyns te Delft, tot verval der onkosten, op 't graaven eener nieuwe vaart ten behoeve der Stede, verwekte aldaar, in den Zomer deezes jaars, eene zorgelyke beroerte. 't Graauw was over deezen nieuwen last te meer misnoegd, om dat de Wethouderschap, ten zelfden tyde, goedgevonden hadt, den Wyn-Excyns een weinig te verminderen. Vyf of zes wyven begaven zig naar 't Stadhuis, stoutelyk eischende, dat de nieuwe verhooging afgeschaft werdt. Men liet haar agter af, en in hegtenis brengen. Doch kort hierop raakte een heele hoop wyven, jongens en eenig manvolk op de been, trekkende, onder 't slaan op eenen koperen ketel, naar 't Excynshuis, dat opgebroken en geplonderd werdt. 't Geregt liet wederom eenigen der stoutste wyven vatten: 't welk den overigen hoop vrouwvolk, derwyze, verbitterde, dat

(h) Baudart. Memor. VIII. Boek, bl. 101 enz. Van den Sande V. Boek, bl. 71.

+ Oploop te Delft.

[p. 97]

zy raazende naar 't Stadhuis liepen, de gevangenis los braken, en haare gezellinnen verlosten. Voorts, werden de glazen van 't Stadhuis uitgesmeeten, en alles met vernieling gedreigd: 't welk de Wethouderschap, eindelyk, noodzaakte, den nieuwen Excyns af te schaffen, en vergiffenis te verleenen van 't gene 'er, in den oproer, misdreeven was. Doch 't Hof van Holland trok zig, sedert, deeze zaak aan, daagde eenige mannen, die men handdaadig hieldt aan den oproer, en verwees eenigen, die verscheenen, in geldboeten⁽ⁱ⁾. Den overigen werdt, daarna, door 's Lands Staaten, vergiffenis verleend^(k).

De zaaken der Oostindische Maatschappye⁺ stonden, ten deezen tyde, zeer voordeelig. Zy bezat nu vyfenveertig groote schepen, voerde, op dezelven, en op haare sterkten, in Indie, meer dan vierhonderd metaalen, en omtrent zesendertighonderd yzeren stukken geschuts, en hadt tienduizend man, soldaaten en bootsgezellen, in haaren dienst^(l). In Oogstmaand des jaars 1614,⁺ hadt zy Joris van Spilbergen, met vier schepen, gezonden naar de Molukken. Hy nam de reize door de Straat van Magellanes, welke hy, in Grasmaand des volgenden jaars, doorzeilde. Voorts, bezogt hy de kusten van Chili en Peru, de Portugeezen en Spanjaards, alomme, zo veel af breuks doende, als hy kon. In Hooimaand, raakte hy, omtrent

(i) Baudart. Memor. VIII. Boek, bl. 53.

(k) Resol. Holl. 18 Maart 1617. bl. 66.

+ Voordeelige staat der Oostindische Maatschappye.

(l) Baudart. Memor. ƒ 180. van den eersten Druk.

+ Spilbergens togt, door de Zuidzee.

[p. 98]

Callao de Lima, slaags met eenige Spaansche Gallioenen. Het Admiraals schip derzelven werdt in den grond geschooten: de overige Gallioenen genoodzaakt te wyken. Spilbergen, toen voortgezeild zynde, overviel, plonderde en verbrandde, in Oogstmaand, de Stad Payta: begaf zig, vervolgens, naar Aquapulco, daar de Spanjaards hem toelieten, zig te ververschen, na dat men een onderling Verdrag gemaakt hadt. Van Aquapulco zeilde. hy naar de Molukken, en kwam, in Lentemaand deezes jaars, aan Ternate. Hier vondt hy de Stad Malaja in goeden staat. Daarna, naar Bantam verzeild, vernam hy, dat de Admiraal Steven van der Haagen drie Spaansche Gallioenen en nog een groot Konings schip verbrand hadt, voor Malakka. Ook hadt de Kommandeur Jan Dirkszoon Lam het Eiland Pulewai, een der rykste Bandasche Eilanden, welk veel Nooten en Foelie uitleverde, overmeesterd. Spilbergen vertrok, in Wintermaand, wederom naar 't Vaderland, met twee schepen, en kwam, in Zomermaand des jaars 1617, in Zeeland aan^(m). Men waardeerde de goederen, welken hy medebragt, op twee-entwintig tonnen schats⁽ⁿ⁾.

't Gewigtigste, welk, dit jaar, door de Vereenigde Staaten, uitgevoerd werdt, was het lossen van Vlissingen, Rammekens en Briele, eertyds in verzekering gegeven aan Koninginne Elizabet, en, tot hiertoe, bezet met

(m) Spilberg. Reis rondsom den Aardkl. bl. 20, 39, 46, 50, 61, 62, 63, 65, 66. Baudart. Memor. ƒ 170 van den eersten Druk.

(n) Baudart. Memor. ƒ 239 vers. van den eersten Druk.

[p. 99]

Engelsch Krygsyolk. Men gaf den Advokaat Oldenbarneveld, in 't gemeen^(o), de eer van 't gelukkig voltrekken eener handeling, die de Vereenigde Gewesten onthief van het eenigste overblyffel hunner voorige af hangkelykheid van vreemde Mogendheden; en den Engelschen ook den schyn benam, waarop zy zig, buitens Lands, eenig gezag over deezen Staat plagten toe te schryven. 't Zal der moeite wel waardig zyn, dat wy, beknoptelyk, ontvouwen, wat tot deeze gewigtige handeling aanleiding gegeven heeft.

(o) Waar. Hist. van J. v. Oldenbarnev. bl. 111.