Vaderlandsche historie. Deel 10

IV.
Beroerte te Alkmaar.

De verdeeldheid, midlerwyl, wortel geschooten hebbende, borst, eerlang, uit, tot openbaare beroerte. De Klassis van Alkmaar hadt beslooten, haare Leden, by ondertekening, te doen verklaaren, dat zy de Belydenis en Catechismus, in allen deele, hielden overeen te komen, met de Schriftuure; en vyf Predikanten, die deeze ondertekening geweigerd hadden, in hunnen dienst geschorst. Tegen Adolf Venator, Predikant te Alkmaar, en één van de vyf, waren ook andere beschuldigingen ingebragt, van welken hy, egter, voor den Hoogen Raad, zuiver geschouwen werdt. De Klassis kreeg, sedert, van de Staaten, die 't vreemd vonden, dat men, hier, op eigen gezag, eene nieuwe ondertekening invoerde, bevel, om de vyf Predikanten te herstellen. Doch zy maakte zwaarigheid, om dit bevel te gehoorzaamen. De Wethouderschap van Alkmaar ontving, hierop, aanschryvens, om de Klassis te verpligten, tot onderwerping. Doch de Predikanten van Amsterdam en anderen werkten hiertegen aan: en alzo 'er, by de jongste verandering der Regeeringe, eenigen in de Wet waren geraakt, waaraan de Klassis ruggesteun vondt, werdt de zaak, ondanks het schryven der Staaten, sleepende gehouden^(s). Tegen 't einde des jaars 1609, moest de Wet wederom vernieuwd worden: wanneer de zaaken derwyze werden beleid,

(s) Uytenbogaert Kerk. Hist. bl. 454, 456, 458-462.

[p. 22]

dat 'er luiden toe benoemd werden, die 't met de Klassis, en luiden, die 't met de klaagende Predikanten hielden. 't Geviel, dat Prins Maurits, die de verkiezing, naar gewoonte, doen moest, alleen luiden van de eerste⁺ soort verkoos, die, op den vierentwintigsten van Wintermaand, beëedigd werden^(t). Hierop, ontstondt veel gemors onder een groot gedeelte der Gemeente, welk 't met Venator hieldt. Men riep, dat 'er eenige Leden in de Vroedschap waren ingedrongen, daartoe niet bevoegd, als elkanderen te na in den bloede bestaande. Ook werdt 'er gemompeld, dat de Wethouders voorhadden, twee of drie vendels in de Stad te laaten komen, tot verdrukking der gemeente. De Hopluiden der Schutterye gaven van dit misnoegen kennis aan de Regeering, en aan de Staaten van Holland, en bragten, terstond, hunne vendels op de been, die 't Stadhuis bezetteden^(u), en, dag en nagt, de wagt hielden. Midlerwyl, trokken 'er eenigen uit de Hopluiden naar⁺ den Haage, die, op den vyfden van Louwmaand, met vier Gemagtigden van Prinse Maurits en Gekommitteerde Raaden⁽¹⁾, te rug keerden. De Gemagtigden, na verscheiden' onderhandelingen, geenen kans ziende, om de Wethouders te bevredigen met de Ge-

+ waaruit eene buitengewoone verandering der Regeeringe ontstaat.

(t) Uytenbogaert, bl. 487.

(u) Van den Sande Ned. Hist. V. Boek, bl. 57.

+ 1610.

(1) Deezen waren Reinoud van Brederode, Heer van Veenhuizen, President, Leonard de Voogd en Romhout Hogerbeets, Raadsheeren in den Hoogen Raade, en Jonkheer Steven van der Does, Heer van Noordwyk, Raadsheer in 't Hof.

[p. 23]

meente, ontsloegen, uit last der Staaten, alle Wethouders en Vroedschappen van hunnen dienst, op den twee-entwintigsten van Sprokkelmaand, onder schriftelyke verklaaring, dat zy, door dit ontslag, niet zouden geagt worden, in hunnen goeden naam, gekwetst te zyn, al werden sommigen niet wederom op nieuws verkooren. Voorts, werden, uit de ontslaagen' Vroedschappen, zes aangesteld, die 't met de Klassis gehouden hadden, en elf, die Venator waren toegedaan: waarby tien nieuwen gevoegd werden. De Vroedschap deedt, daarna, eene benoeming van een dubbel getal: waaruit de Gemagtigden de verkiezing van Burgemeesteren en Schepenen doeden: die ook, naar den zin der goedgunneren van Venator, uitviel. Eenigen uit de ontslaagen' Vroedschappen waren, te vooren, naar den Haage gereisd, om zig te verdedigen, en om te bewerken, dat zy in 't bewind bleeven; doch sommigen^(v) verhaalen, dat zy nergens gehoor vonden, dan op ééne plaats, vermoedelyk by den Prinse, alwaar hun egter te verstaan gegeven werdt, dat het nog geen tyd was, om hun dienst te doen. De nieuwe Vroedschap stelde, vervolgens, eenen nieuwen Kerkenraad aan, ontsloeg twee Predikanten van hunnen dienst, en deedt Venator stilstaan^(w); doch na eenig verloop, zynen dienst wederom waarneemen, niet zonder ongenoegen van eenigen uit de Ge-

(v) Trigland. Kerk. Gesch. bl. 507.

(w) Resol. Holl. 8 Febr. - 3 April 1610. bl. 6, 59, 60, 75, 112, 126. Trigland. Kerk. Geschied. bl. 500-512.

[p. 24]

meente, en van de Klassen van Hoorn en Enkhuizen, die den Alkmaarschen Kerkenraad voor wetteloos hielden. Doch de Staaten van Holland keurden 't gedrag der tegenwoordige Alkmaarsche Regeeringe goed^(x); waarna de hevigheid, aldaar, voor eenen tyd, bedaarde. Venator nogtans, in 't jaar 1617, een Boekje in 't licht gegeven hebbender, welk men zeer onregtzinnig oordeelde, werdt van zynen dienst afgezet, en Week, in 't volgende jaar, naar Frankryk, daar hy overleeden is^(y).

(x) Brandt II. Deel, bl. 112, 113, 114.

(y) Zie Brandt II. Deel, bl. 528-539.