Vaderlandsche historie. Deel 6

XXIII. De nieuwe Bisschoppen neemen, op sommige Plaatsen, bezit hunner Stoelen. Op anderen, worden zy geweerd.

De nieuwe Bisschoppen namen vast bezit hunner Stoelen, op verscheiden' Plaatsen. Doch toen men aan 't aanslaan der Geeste-

[p. 70]

lyke goederen ging, vervoegden de Kloosters in Brabant zig, met een verzoekschrift, aan den Koning, waarin zy te kennen gaven, dat het vervreemden der Kloosterlyke inkomsten, met de voorregten der Abtdyen en het oogmerk der Stigteren, streedt. 't Verzoekschrift vondt geen' ingang. De Kloosterlingen moesten, eindelyk, het vervreemden hunner inkomsten, met eene jaarlyksche somme, ten behoeve der Bisschoppen, afkoopen. Evenwel poogde men, in Brabant, de Bisschoppen te weeren. Die van Antwerpen verkreegen uitstel, tot op 's Konings overkomst. Doch toen meenden eenige andere Steden ook vryheid te hebben, om de Bisschoppen buiten te houden, gelyk Roermonde, Deventer, Groningen en Leeuwaarden deeden^(w). Mechelen en 's Hertogenbosch hadden hunne Kerkvoogden ingehaald. Zo deeden vervolgens ook Utrecht, Haarlem en Middelburg, zig voegende naar het voorbeeld der overige Steden, welker meesten haare Bisschoppen ontvingen^(x).

⁺ Doch onder 't gemeen vondt de Hervorming meer en meer ingang, onaangezien de vervolging om 't geloof, omtrent deezen tyd, heviger dan te vooren woedde. De Rederykers schroomden niet, in openbaare spelen van zinnen, of zedelyke Tooneelspelen, den volke de gebreken der Kerkelyken te vertoonen, en te gelyk de onredelykheid der vervolging, om zaaken van Godsdienst:

(w) Bor I. Boek, bl. 19, 21 [27, 29].

(x) Hopperus Livr. I. Ch. V. p. 28. Boxhorn op Reigerse. I. Deel, bl. 155. Repert. der Plak. bl. 103.

+ De Rederykers bevorderen de Hervorming.

[p. 71]

al 't welk greetiglyk gehoord en geloofd werdt^(y). De Grooten zagen niet ongaarne, dat de aanhang des Kardinaals, door zulke middelen, gezwakt werdt, en begunstigden, onder de hand of openlyk, de party der hervormden. Doch van wege 't Hof⁺ werdt, onder anderen in Holland, verbooden, eenige Kamerspelen, Balladen, Liedekens, Commedien, Batementen, Refereynen, waarin zaaken, den Godsdienst of de Geestelykheid betreffende, vervat waren, te verspreiden, te zingen of te speelen. Zelfs mogt men geene enkel zedelyke spelen in 't licht brengen, zonder verlof van den Pastoor of Officier^(z). 't Volk kreunde zig egter luttel aan deeze bevelen. Te Doornik⁺ en te Valenchyn, hielden de Hervormden, omtrent deezen tyd, vergaderingen by nagt, met zingen van Psalmen. Te Valenchyn, raakten twee Predikanten in hegtenis, die, terwyl zy naar de strafplaats geleid werden, geweldiglyk uit de handen der Geregtsdienaaren werden verlost: welk bedryf eenigen, sedert, het leeven gekost heeft^(a). Doch dit was slegts een voorspel van de opschuddingen, die naderhand ontstonden. Filips vermaande, op 't einde des jaars 1561, de Landvoogdesse schriftelyk, wegens eenige Persoonen, die hem in 't oog liepen. De President Viglius was, over den inhoud van dit schryven, zo getroffen, dat hy ernstelyk aanhieldt, om van zyn Ampt ontslaa-

(y) Hooft I. Boek, bl. 36.

+ 't Wordt hun belet.

(z) Repert. der Plak. bl. 96.

+ Beroerte te Valenchyn.

(a) Burgund. Libr. I. p. 39.

[p. 72]

gen te worden. Doch de Koning deedt hem, door beloften en geschenken, van besluit⁺ veranderen^(b). De Landvoogdes vondt, hierop, geraaden, den Heere van Montigni naar Spanje te zenden, om den Koning van den staat des Lands te onderregten, en hem tevens eenigen onderstand in geld te verzoeken.⁺ Hy keerde, in den aanvang des jaars 1562, te rug, met belofte van hulpe, zonder meer. Ook verspreidde hy, dat de Koning zig de Nederlandsche zaaken weinig aantrok, en hem ging na, dat hy den Kardinaal, in Spanje, zeer zwart hadt afgemaald^(c).

⁺ Het ongenoegen tegen deezen bleef steeds duuren. Men smaalde zelfs op hem, door eene schertsende Livrei, die, door den Graave van Egmond, uitgevonden was, en eerst in eene zotskap, den dienaaren op de mouw gestikt, bestondt; doch naderhand in een' bondel pylen veranderd werdt^(d). De vrienden des Kardinaals stieten zig aan beide deeze zinnebeelden, houdende de zotskap te schimpen op des Kardinaals hoed, en den bondel pylen voor een teken van een eedgenootschap, ten zynen bederve, gesmeed. Doch de Edelen gaven voor, dat zy, met het laatste zinnebeeld, hunne vereeniging ten dienste des Konings wilden aanduiden^(e).

+ Montigni naar Spanje gezonden.

(b) Viglii Vita N. LXXVI. p. 35.

+ 1562.

(c) Viglii Vita N. LXXVIII. p. 37.

+ Schimp-Livrei tegen Granvelle.

(d) Proces van Egmond agt. Le Clerc Nederl. Gesch. I. Deel, bl. 618, 619, 636.

(e) Strada Dec. I. Libr. IV. p. 149. Zie ook Verantw. van Hoorne, bl. 98. by Bor Auth. Stukk. I. Deel, bl. 62.