Vaderlandsche historie. Deel 4
(1750)–Jan Wagenaar–
AuteursrechtvrijWyze van 't vellen der Aflaaten in Holland.'t Verkoopen van Aflaaten was, hier te Lande, niets ongemeens. Men verwonderde zig derhalven niet, dat het thans wederom geschiedde. De Paus zondt, omtrent deezen tyd, de Brieven aan de Hollandsche Kloos ters, dieze der Gemeente veilden, en 'er, hier en daar, schatten uit haaldenGa naar voetnoot(k). De Regeering der byzondere Steden, alwaar Aflaaten te koop waren, gaf hiervan den naasten Steden kennis, en verleende vrygeleide aan misdaadige koopers, tot zekeren bestemden tyd; gelyk uit een' BriefGa naar voetnoot(l) van de Regenten van Amsterdam aan die van Haarlem, eenige jaaren eer geschreeven, af te neemen is. Ook geschiedde dit, omtrent deezen tydGa naar voetnoot(m). Doch | |
[pagina 418]
| |
gelyk men hier 't veilen der Aflaaten gedoogde, was men ook begeerig om te weeten, wat 'er tegen geschreeven werdt. Luthers Schriften zyn, ongetwyfeld, al in 't jaar 1518, hier te Lande, bekend geweest, alzo zy, in 't volgend jaar, by uitdrukkelyke toelaating van Graave Edzard, een' der eerste Duitsche Vorsten, die de Luthersche Leere omhelsden, in Oostfriesland, openlyk verkogt werdenGa naar voetnoot(n). Ook hadden Pieter Damaszoon van der Myle, Burgemeester, en Floris Oem van Wyngaarden, Pensionaris van Dordrecht, zig, in dit zelfde jaar, reeds tegen sommige aanhangers van Luther, daar ter Stede, verzetGa naar voetnoot(o). En 't was geen wonder, dat Luthers Leer hier ingang vondt. De gantsche Nederlandsche Kerk hadt, reeds voor meer dan eene eeuw,Ga naar margenoot+ naar Hervorming verlangd. Ook zat 'er thans een Bisschop op den Utrechtschen zetel, die zelf zyne gedagten, over 't verbeteren eeniger misbruiken, gaan liet, spreekende met zyne gemeenzaame vrienden dikwils van 't verminderen der Feestdagen, van 't betoomen der knevelaaryen van Provisooren en Dekens, van 't aanstellen van goede en 't weeren van zwetsende en domme Predikers, gelyk 'er veelen onder de Bedelmonniken waren, en van verscheiden' andere zaaken, die op de Kerkhervorming zagenGa naar voetnoot(p). Een groot deel der Leevens van de Heiligen hieldt hy voor grollen, leezende, in derzelver plaats, de Heilige Schriften, welker gemeene Latynsche Overzetting | |
[pagina 419]
| |
hy gewoon was met die van Erasmus te vergelykenGa naar voetnoot(q). Hy betuigde ook zeer te verlangen naar dien tyd, in welken den Geestelyken het Huwelyk mogt vrygelaaten worden. Hoewel sommigen dit verlangen aan zyne byzondere geneigdheid tot de vrouwen toeschreevenGa naar voetnoot(r). Van den Paus, de Kardinaalen en 't gantsche Roomsche Hof, welk hy gezien hadt, sprak hy niet dan met verontwaardiging, verklaarende rondelyk, dat de Heidenen beter plagten te leeven, dan zy, die nu den Christenen wetten voorschreevenGa naar voetnoot(s). Onder eenen Bisschop, die zulke gevoelens hadt, was 't niet vreemd, dat het Volk der Leere van Luther eenig gehoor gaf. Desiderius ErasmusGa naar margenoot+ zelf, het wonder zyner eeuwe, van wien wy, zo even, in 't voorbygaan, gewaagd hebben, hieldt briefwisseling met deezen Bisschop, en versterkte hem, in diergelyke gevoelens. Men weet, dat deeze beroemde man, die, in 't jaar 1467, te Rotterdam, ter weereld gekomen was, en nu te Bazel woonde, zelf een goed gevoelen van Luther hadt, schoon hy hem van te groote hevigheid beschuldigdeGa naar voetnoot(t). Zyne Schristen werden, hier te Lande, ook veel gelezen, en strekten, zo wel als die van Luther, tot ontdekking van verscheiden' misbruiken en bygeloovigheden. Wy hebben dit hier, wegens de eerste beginsels der Hervorminge in Holland, willen aantekenen. Van | |
[pagina 420]
| |
haaren voortgang, zullen wy, in 't gevolg, nog nu en dan iets moeten melden. |
|