Chr.J. van Geel. Een bundel over zijn poëzie

[p. 122]

J. Offerhaus
Een brief en een antwoord

De brief

Florence, zondag 9 december 1973

Beste Chris en Elly,

(..)

Vlak voor het weggaan las ik

Nacht in een theepot
waar water blad,
blad water koestert,
een lichte damp
de tuit verlaat.

Ik heb het opgeschreven op een oude tessera en naar Italië meegenomen. Een avond tijdens een etentje met de beursisten hier las ik het voor. Eén van de jongens zei: ‘daar is ook aan gevijld en geschaafd’. Ik had daar niet direkt antwoord op, maar ik geloofde het niet. Op een tentoonstelling van chinese kunst, die hier in de Belvedere wordt gehouden, dacht ik er weer over na. Het was namelijk heel merkwaardig en treurig om te zien hoe de communistische schilders van vandaag wel de oude meesters imiteren, maar daarin volkomen mislukken. Het lijkt er iets op, maar is het helemaal niet, omdat ze niet van het wezen van de dingen uitgaan. Wanneer een oude chinees een bamboestengel schildert heeft hij deze eerst ontleed en in zijn struktuur en funktie bekeken. Hij heeft het bewegen ervan in de wind gezien, heeft er misschien op gekauwd. Dan zijn enkele penseelstreken voldoende. Bevestigd werd dit door een bezoek aan Van B. in Impruncta, die een prachtige collectie oude chinese schilderingen heeft. Hij is een goed chinakenner en zijn verhalen kwamen ook op dit waarnemen met verstand en overdenken, neer. De schilderingen, vooral een serie bamboe's waarschijnlijk uit de 13e of 14e eeuw, zijn van een helderheid, gemak en waarheid waar je uren mee bezig zou kunnen zijn. Zij waren overigens de enige lichtpunten in een sombere onder de ouderdom lijdende atmosfeer. De nieuwe schilders van China zijn impressionisten, die dachten met een oppervlakkige gelijkenis iets te kunnen geven. Ware kitsch, smakeloos en slecht. En daarmee terug naar jouw gedicht. Het herinnert me aan de bamboe's. Het is zo makkelijk en helder,

[p. 123]

maar ik geloof niet dat dat van slijpen en schaven komt. Het moet waarneming en overdenking zijn. Misschien vergis ik me, maar ik kan me nauwelijks voorstellen dat er een eerdere visie is geweest, er veel aan veranderd is. Ik zou dit graag eens van je willen horen. Het is één van die problemen waar wij in het vak altijd voor komen te staan. Hoe is het scheppingsproces verlopen. De enige die me dat kan leren, al besef ik dat dat telkens verschillend zal zijn, is de levende kunstenaar. Laten we die als historici in ere houden.

(..)

Wel lieve vrienden, de zon schijnt en ik ga nu mijn wekelijkse wandeling door de heuvels maken langs de villa van Galilei. Dat neemt niet weg dat ik nog even tot slot voor des dichters aap wil spelen. Want jouw gedicht is wel heerlijk maar voor een vrijgezel die alleen in bed ligt, handjes boven de deken en werken moet, veel te opwindend. Ik heb dan ook een ‘erbauerig’ tegengedicht gemaakt, dat ik tijdens het ontbijt opzeg:

is theeei
hij of zij
of is het het,
waar valt het
in het talennet.
het zinkt met bruine sluiers aan haar zij
straks is het een verzadigd ei.
ik drink en langzaam gloei ik aan
ik moet weer aan de arbeid gaan.

Het antwoord

17 december, 1973

Beste Johannes,

om je exact antwoord te geven moet ik in de archieven duiken. Dat zal ik zeker doen, maar daar kan dit briefje niet op wachten. Je treft in mij een dichter die zijn klad bewaart en de varianten - dus het kán precies. Maar, zover ik mij herinner, het gedichtje heeft weinig bewerking ondergaan. Ik kan dus aan je ‘romantisch’ verlangen dat het uit één streek zou zijn ontstaan, bijna zeker tegemoet komen. Zo niet romantisch, dan toch chinees en inderdaad: na de duizendste stengel de ware stengel, na jarenlang thee zetten het gedicht er over. Thee zetten met een builtje (een zakje) wel te verstaan. Je thee-ei is er dus vlak bij.

Voor een zo dirty mind als de mijne was je erotische implicatie een verrassing. Heel juist, heel goed, het verstevigt alleen maar de bedoelde (warme) intimiteit.