Anatomia. Dat is ontledinghe van den geestelycken mensch
(1622)–Frederik de Vry–
Auteursrechtvrij
Het lvj. Capittel.
| |
[pagina 309]
| |
Alsoo oock in den mensch, die als een wereldt kleyn,
Gestelt is als een Heer in't groote werelds pleyn,
Is het Hert als een Son 't voornaemste van zijn leden:
Is het Hert als een Heer, die door sijn vierich treden
Bewegingh, levens kracht, warmte natuerlijck soet,
Des lichaems leden al gesont wel leven doet.
Soo de herboren mensch (die van ons wort beschreven,)
In't menschelijck geslacht is boven all' verheven.
Want God uyt het geslacht der menschen die al t'saem
Verloren sijn, vergaert zijn Kerck in Christi naem,
Wt het gemeen verderf der menschen al verloren,
De Heere krachtich treckt sijn kind'ren uytverkoren,
En alle dingen hier tot haer heyl dijen doet,
Jae oock om harent wil genadich gaven goet
Den menschen deelet uyt, geeft zijn gaef-rijcken zegen
Den menschen en het vee, d'aerde vruchtbaren regen.
Het Herte van den mensch gemaeckt is, t'saem getast
Van zenuachtich vleesch, bloedachtich, hert, dick, vast,
Van ander soort van vleesch als is aen d'ander leden:
Alsoo de nieuwe mensch oock heeft, (verstaet de reden)
Een Herte niet van steen, maer van vleesch vast en goet,
Van ander vleesch als't hert in ander menschen doet.
Want in de menschen Ga naar margenoota al het Hert is heel bedorven,
Van vlees geworden steen, in sonden ligt verstorven.
Maer in den nieuwen Ga naar margenootb Mensch verandert God het Hert,
Dat het in plaets van steen, een Hert van vleesche wert.
Want niet uyt Ga naar margenootc vlees en bloet, wort Gods kindt uytverkoren,
Noch na wil van den Man, maer door Gods Geest herboren.
Dat het Hert in haer hitt', en warmte mocht bestaen,
En oock verdraghen kost het gestadighe slaen,
Door Zenukens het Hert, door vlieskens, als met pesen
Door-trocken is en vast, door-knocht, om sterck te wesen.
| |
[pagina 310]
| |
De geestelijcke mensch also wort oock versterckt
Ga naar margenoot+Door den Heyligen Geest, die door't woord in hem werckt,
Dat hy in noodt en doodt zyn vyandt kan verdryven,
En in het waer geloof altijdt volstandigh blyven.
Wt het subtijlste deel, edelste deel van't saet
Het Herte wordt gemaeckt, en geformeert bestaet.
Ga naar margenoot+Also de nieuwe mensch, door't geen is grootst' van waerden,
Door't kostelijcke pand in Hemel en op aerden.
(Dat is, door Godes Soon, Gods alder-liefste kindt,
Die God en mensch in een persoon is, dit versint,)
Verlost is van den doot, en wordt herboren krachtigh,
Door kracht van Godes Gheest, door Godes woordt waerachtigh.
De forme, de gedaent, het maecksel, de figuur,
Na de gelegentheyd en eysch van de natuur
Van't Herte, seer bequaem geschapen heeft de Heere,
Rond, of langh-werpigh rond, by na gelijck een Peere,
Of een pijn-Appel is, aen het een eynde breedt,
Aen 't ander eynde smal toe-lopende gereedt:
Om dat de ronde form bequamer is figure
Als ander formen zijn, hoedanigh van posture,
Om te begrypen veel, en wel t'omvangen fijn,
Tot het gevoeghlijck, ras bewegen sonder pijn:
Want in geen hoeckigh dingh so veel ruymt' is gelegen,
't En kan oock sich so wel, noch veerdigh niet bewegen.
Also de nieuwe mensch is oock langh-werpigh rondt,
Dat is, geloovigh, vroom, op-recht van Hert en mondt.
Want een Ga naar margenoota geloovich Hert tot weldoen is genegen,
En sal de leden doen sich heylighlijck bewegen.
Daer eerst in 's menschen hert 't verderven is geweest,
Comt in den nieuwen mensch nu woonen Ga naar margenootb Godes Geest;
En maket dat zijn Hert geloovigh met verlangen,
Christi weldaden veel, ja Christum kan ontfangen;
| |
[pagina 311]
| |
En derf in Christi naem tot God Ga naar margenootc vry-moedich gaen,
Hem bidden, dancken oock, en soo God roepen aen.
Maeckt hem lang-werpich rond, so dat syn mond een-drachtich
Is met het Hert, en spreeckt 't geen 't Herte wil waerachtich: Ga naar margenoot+
Soo dat het nimmermeer den nieuwen mensch verveelt,
Te toonen dat hy is herboren nae Gods beelt.
Want alleen desen mensch is na Gods beelt herboren,
En God self in hem woont, daer d'and're gaen verloren.
God de Heer heeft het Hert in't midden afgedeelt,
Met holligheden twee, waer inne wort geteelt,
Wt het subtijlste bloet, geschapen en bereydet,
De levendige Geest, die sich van daer uyt-breydet
Door al de leden heen; en weder om de locht
Wort uyt de Longen daer tot verkoelingh gebrocht.
Alsoo de nieuwe mensch is hol, dat is, demoedich,
Ledich van sin en wil des vleesches boos en bloedich. Ga naar margenoot+
Gelaten en bereyt om Godes Geest en woord
Te laten in zijn hert heylighlijck wercken voort,
Het gene daer behoort tot het geest'lijcke leven,
Omal zijn sin en wil, na Gods woord te begeven.
De Schepper aller dingh heeft dus het herte reyn
Geschapen in den mensch, op dat het de fonteyn
Des levens soude zijn; de plaets om te bewaren
De levendige warmt: van waer sich openbaren
Des levens Geesten goet: van waer met goet accoort
Door 's lichaems leden al, die sich verspreyden voort.
Soo dat het Herte is van't roeren en bewegen
Het voornaemst' instrument, tot kloppigh steeds genegen.
Dat nimmermeer en rust, maer altijt klopt en slaet:
Is oorspronck van den pols die niet eens stil en staet;
Maer die roerende kracht, dit kloppen, dat bewegen
Van't Herte dat niet rust; geensins en is gelegen
| |
[pagina 312]
| |
In 's menschen wil; so dat het Herte klopt en slaet,
Naer het believen niet van 's menschen wil of raet:
Maer door de wet en kracht, die God in de nature
Van't Hert geschapen heeft, werckt de natuur die kure.
Also het eynd waer toe de mensch herboren wordt,
En den Heyligen Geest God in syn Hert uyt-stort:
Is dat de nieuwe mensch in't geestelijcke leven
Boven de menschen al, in Ga naar margenoota heyligheydt sou' sweven;
Tot Godes lof en eer: dat is, dat God den Heer
Wil dat d'herboren mensch verbreyden sal zijn eer
Door een geloof op-recht, door een heyligen wandel,
Door een hoop sterck en vast, door liefde trou van handel.
So dat d'herboren mensch in't menschelijck geslacht
Is het geest'lijcke Ga naar margenootb sout, van sonderlinge kracht,
Het geestelijcke Ga naar margenootc licht het welcke doet beschamen
Der wereld wercken quaet, die den mensch niet betamen.
Want de vernieuwde mensch nimmermeer Ga naar margenootd stil en staet,
Maer op 't padt des geloofs altijd voort, voort-waert gaet,
Gelijck 't Hert staet niet stil voor 't den dood is gestorven;
Geen voortganck in't geloof door stil-staen word verworven.
Als men niet voor-waert gaet, en meent men staet noch stil,
Men achter-waert al gaet tot eenen quaden wil,
Van ondeughd tot ondeughd: Het stil-staen mach niet wesen
In den Geest'lijcken loop. God word gediend, ghepresen
Door Ga naar margenoote yver vierigh groot, door voortganck altijd voordt
Van geloof tot geloof, en kennis na Gods woordt:
Door voort-ganck in de deugd, van deughd tot deughd gepresen,
Want uyt den eenen deughd komt d'ander op geresen.
De Christen heft zijn Hert ootmoedigh op tot God,
En soeckt Ga naar margenoota voor alle dingh het Hemels eeuwigh lot.
Ga naar margenootb't Geloovige gebedt hy vierigh op doet stygen,
Om al wat hy behoeft in Christi naem te krygen.
| |
[pagina 313]
| |
De warmte nimmermeer in't Hert oock op en hout:
Maer als het Herte sterft, dan eerst het Hert wordt kout.
Also 't herboren Hert in liefde veler-handen,
Tot God en tot den mensch vierigh altijdt moet branden.
Die vierigheydt en brandt, der liefde menichfout Ga naar margenoot+
In het herboren hert nimmermeer op en houdt:
Maer altijd vierigh blaeckt om liefde te bewysen,
Der liefde vruchten veel doet uyt het hert oprysen.
Want so wanneer het Hert van liefden is ontbloodt,
Dan is de mensch verkout, en 't Hert in sonden doodt.
Maer daer der liefden brandt in't herte wordt gevonden,
De stralen van dat vier, de mondt dan sal verkonden.
En gaen in liefde voort, eerst tot God boven al,
Daer na tot yder mensch hier in dit aerdsche dal:
En liefde door'tgeloof alsins also bewysen,
Om God hier, en hier naer met vierigheyd te prysen.
So dat de nieuwe mensch, onder 't geslacht verkeert
Der wereld, God alleen op-recht dient, vreest en eert:
Is't alleen die Gods woort in een fijn Hert bewaret,
En voor Gods gaven veel sich danckbaer oock verklaret.
Die door't exempel goet van zijn vroom leven tracht,
Dat oock zijn even mensch werde tot Godt gebracht.
1. Op dat de menschen al God op-recht souden vresen,
2. En dat so Godes naem al om mocht zijn gepresen:
3. Op dat de nieuwe mensch als hy met vreughden draeght
Dien goeden vrucht, die God, in Jesu Christ, behaeght,
Daer door versekert zy, als door een seker teken,
Dat hem door Godes hulp, in zijn Hert is gebleken,
Dat hy in Christum is, uyt het mensch'lijck geslacht
Verkoren; en daer-om in Christi Kerck gebracht,
Om na dit leven voort dat leven dan t'ontfangen
Dat eeuwigh altijd duurt, dat hy wacht met verlangen.
| |
[pagina 314]
| |
Ga naar margenoot+Gelijck de mensch niet heeft de bewegende kracht
Van zijn Hert in zijn handt; maer dat die wort volbracht
Door de Wet, die God heeft gestelt in de nature:
Soo heeft de mensch oock niet (als getuyght de schrifture)
In zynen vrijen wil, of natuurlijcke kracht
't Vermogen; waer door dat d'herboorte wort betracht.
Want heeft den mensche niet het natuurlijck bewegen
Van zijn Hert in zyn handt? veel minder is gelegen
In zijnder handt die kracht, die God genadigh deelt
Den genen die hy wil, herbaren na zijn beelt.
Want God om Christi wil herbaert alleen zijn kind'ren
Door almachtige kracht, die niemand kan verhind'ren.
So dat de Libertij, Papist, Pelagiaen,
Den wech ter salicheydt in desen niet en gaen.
Waer-om de Christen mensch verlaten moet haer wegen,
En leeren uyt Gods woordt den rechten wegh te degen.
Daer 's lichaems leden al, haer wesen eerst ontfaen,
Het hert krijght alder-eerst zyn wesen en bestaen;
Als het lit dat eerst leeft, en 't lit dat lest sal sterven.
Als 't Hert is slap en flaeu de leden al verderven.
Is't Herte wel gestelt, het lichaem is gesondt,
Is't zieck, der leden kracht vervallet voort terstondt:
Des lichaems leden al, na de gelegentheden
Van't Herte zijn gestelt; als 't krachtichste der leden.
Also ter wereldt wijdt, onder de menschen al,
Ga naar margenoot+ Alleen de nieuwe mensch van God ontfangen sal
Genadigh Godes Geest, die hem sal voort geleyden
Den rechten wegh, en hem oock van de wereld scheyden.
Den Geestelijcken mensch God die genade geeft,
Dat hy hier door't geloof een heyligh leven leeft:
Dat hy om Christi wil sal gaen in't eeuwigh leven,
Door den tydlijcken doodt ten Hemel hoogh verheven.
| |
[pagina 315]
| |
So Ga naar margenoota langh in Christi kerck den nieuwen mensche leeft,
Den wereld God de Heer zyn segen goedigh geeft.
Maer alsser die niet is, sal God de tijdt verkorten,
En op de wereld boos zijn plagen swaer uyt storten.
Daer-om o Christen mensch! let doch wel Ga naar margenootb op u Hert,
Dat het niet in de sond verstockt, verherdt en werdt;
Bidt Godt dat hy u wil door zynen Geest regeren,
En u Hert na zijn beeldt heylighlijck reformeren.
Bewaert u Herte reyn dat het niet zy besmet,
Met moet-wil obstinaet tegen des Heeren Wet:
Der wereld wercken boos u Hert niet laet beswaren.
Het misvertrouwen quaet laet in u Hert niet varen.
Met waen-geloof u Hert sich niet bemoeijen laet.
Vervult u Herte niet met ydel quaet gelaet:
Maer bidt Godt dat hy doch u Herte wel beware,
Dat daer 't bewegen quaet der sonden niet in vare:
Om Chrisi wil, door kracht van zijn geest en zijn woordt
Vernieuwen wil u Hert, en geven dat ghy voort
Mooght door zijn hulpe trou u Herte reyn bewaren,
Om daer geloove, hoop, en liefde te vergaren:
Want sonder en reyn Hert, herboren door Gods Geest,
Geen mensche God sal zien: Maer saligh so men leest Ga naar margenoot+
Is de mensch die van God een reyn Hert heeft bekomen,
Want hy zijn God sal sien ten Hemel op genomen.
Bidt Godt in Christi naem dat hy u steenen Hert Ga naar margenoot+
Verand'ren wil in vleesch, en maken dat het werdt
Leersaem, verstandigh, wijs, en dat het zy genegen,
Sich na Gods wet en wil heylighlijck te bewegen:
Omin de wegen Gods te wandelen op-recht,
Als eertijds heeft gedaen Abraham Godes Knecht,
Die door't geloof op-recht geleeft heeft voor den Heere,
En in de vreese Gods gewandelt na Gods leere.
| |
[pagina 316]
| |
Bidt God, dat door syn Geest, hy in u herte plant
Sijn woord, syn wil en wet, met wijsheyt en verstant,
Om in de wereld hier voorsichtelijck te leven,
Dat ghy door Satans list niet wert gebracht tot sneven:
Maer u geloof oprecht beleven na Gods woord,
En gaen van deucht tot deucht, met yver vierich voort,
Om vleessches lusten geyl en sonden te verfoeijen,
En u Hert int geloof, hoop, liefde, te doen bloeijen.
Dan sal u Herte zijn des lichaems sonne klaer,
Der leden helder licht, doorluchtich openbaer,
Dan sal 't de leden al, tot heylicheyt bewegen,
En doen tot wercken goet met yver syn genegen:
Ga naar margenoot+Dan sal u Herte zijn, een huys, een Tempel schoon,
Een wel verciert Palleys, een heerlijck hof en throon,
Daer in de groote God, die eenich is in wesen,
Dryvuldich in persoon, al-wijs, al-goet gepresen,
Die God, die eeuwich leeft, oneyndich, over al,
Al-machtich na syn wil, genadich woonen sal:
Die God, wiens Majesteyt geen plaetse kan omvangen,
Die sal dan tot zijn huys nochtans u Hert ontfangen:
Om daer, om Christi wil, door den heyligen Geest
Te woonen: daer wel eer u Herte is geweest,
Een vuyl onreyne poel daer quade geesten waren,
Daer vloeyden met gedruys der sonden vuyle baren.
Dan sal God door syn Geest, door dienst van Godes woord,
In u Hert wercken voort al 't gene daer behoord,
Tot een nieu heylich Hert, en soo u Hert doen wesen
Gelijck als een Fonteyn, daer uyt veel uytgelesen
Gedachten, heylich, vroom; wijsheyt en wercken goet
Gestadich vloeijen voort: waer door in u gemoet
Ontstaen sal soeten troost, een recht geloof waerachtich,
Een vasten stercken hoop, en ware liefde krachtich.
| |
[pagina 317]
| |
Soo dat het Herte sal de leden al doen gaen
Den waren rechten wech, den wel bereyden baen
Die, door Christum, geleyd ons tot het eeuwigh leven,
Daer men God sal in vreught, zijn lof en eere geven.
|
|